Apparat va dasturiy ta’minot sozlovchisi
Download 6.61 Mb. Pdf ko'rish
|
Axborot xavfsizligi60
|
O’qituvchi: Davlatqulova Mamlakat Xomitovna
2021yil 149 Mundarija O’qitish materiallari to’plami muallifi haqida ma’lumot 1 Taqvimiy-mavzular rejasi. Kirish 4 Texnologik xarita ( ilovalari bilan) 9 I Kirish. Axborot xavfsizligi konsepsiyasi 1 Axborotning qimmatliligi. Axborot xavfsizligining konseptual modeli 123 2 Kompyuter viruslari va virusdan himoyalanish. 126 3 Virusdan himoyalanish tizimini yaratish. 129 II Axborotlarni himoyalashning asosiy yo’nalishlari 4 Axborotni huquqiy muhofaza qilish 131 5 Tashkiliy axborot himoyasi. 133 6 Axborot xavfsizligini ta’minlash tizimlarini ishlab chiqishning ish tartibi. 136 III Axborotlarni kriptografik himoyalash usullari 7 Axborotni himoyalashning texnik tizimlari 139 8 Simmetrik va asimmetrik shifrlash tizimlari 139 9 Elektron raqamli imzo. 142 10 Elektron raqamli imzo va uning zamonaviy turlari 143 11 Xodimlarning maxfiy ma’lumotlarga kirishlarini ro’yxatga olish 144 12 Axborotni simmetrik va nosimmetrik algoritmlari asosiasosida kriptografik himoyalash tamoyillari 146 13 Kriptografik himoyalashga doir amaliy mashg’ulot 149 IV Identifikatsiya va autentifikatsiya 14 Foydalanuvchi identifikatsiyasi 152 15 Foydalanuvchi autentifikatsiyasi 153 16 Parollar va sertifikatlar asosida autentifikatsiya qilish. 156 17 Axborotlarni himoyalash metodologiyasi 157 18 Parol tanlashda qo’yiladigan talablar. 159 V Elektron tijorat va uni himoyalash muammolari 19 Elektron tijorat tushunchasi 161 20 Elektron pul birligi va xavfsizlik 162 21 Elektron karmon,ularni to’ldirish va pul olish 163 22 Internet do’konlar va Internet birja 164 150 23 Avtorizatsiya tushunchasi 165 24 Login va parolni buzish. 166 VI Ma’lumotlarni uzatish tarmoqlarida ma’lumotlarni himoyalash 25 Tarmoqlararo ekranlashtirilgan texnologiya 168 26 Xususiy xavfsiz virtual tarmoqlari 169 27 VPN (Virtual shaxsiy tarmoq)tarmog’i 170 28 Simsiz tarmoqlarda axborotlarni himoyalash 171 29 Tizimga kirishni markazlashtirilgan usuli 172 30 Axborot butunligini ta’minlashning kodli nazorat usuli 173 Baholash vositalari 174 151 Kirish Axborot xavfsizligini ta’minlash muammosi Internetning ishlash sharoit- larida muhim ahamiyat kasb etadi. Mutloq ko’pchilik kompaniya va tashkilotlar bugungi kunda o’zlarining lokal tarmoqlarini Internetga, uning resurslari va afzalliklaridan foydalanish uchun ulamoqdalar. Ular Internetni turli maqsadlarda ishlatadilar, bunga elektron pochta bilan almashinish, qiziqib qolgan shaxs va tashkilotlar o’rtasida axborotlarni olish va tarqatish va boshqalar kiradi. Bosh tarmoqqa ulanish katta afzallikga ega, ammo bunda ulanayotgan lokal yoki korporativ tarmoqdagi axborot xavfsizligini ta’minlashda jiddiy muammolar paydo bo’ladi. O’zining idealogiyasidagi ochiqchilik tufayli Internet yomon niyatli odamlarga, muhim va maxfiy axborotni o’g’irlash, xalaqitlarga uchratish va buzish maqsadida korxona va tashkilotlarning ichki tarmoqlariga kirish uchun ko’p imkoniyat yaratib beradi. Axborot juda axamiyatli yoki o’ta muhim bo’lganligi sababli bunday axborotni saqlayotgan, qayta ishlayotgan yoki uzatayotgan kompyuter tizimlari va tarmoqlariga nisbatan turli xil yomon niyatli xarakatlar bo’lishi mumkin. Masalan, buzuvchi odam o’zini tizimning boshqa foydalanuvchisi qilib ko’rsatishga intilishi mumkin, aloqa kanalini bildirmasdan eshitishi yoki tarmoq foydalanuvchilari almashayotgan axborotni ushlab olish va o’zgartirishi mumkin. Tizimning foydalanuvchisi buzg’unchi bo’lishi mumkin, u o’zi xaqiqatda ham uzatilmagan ma’lumotni ular tomonidan olinganligini tasdiqlashga intilishi mumkin. U murojaat qilishi mumkin bo’lmagan axborotga murojaat qilishga ruxsat olish uchun o’zining vakolatlarini kengaytirishga intilishi yoki boshqa foydalanuvchilarning xuquqlarini ruxsat etilmagan holda o’zgartirib tizimni buzishga intilishi mumkin. Shu munosabat bilan, zamonaviy axborotlashgan jamiyatda global va boshqa tarmoqlarning ulkan afzalliklari mavjudligi bilan bir qatorda, ularda axborotni himoya qilish bo’yicha o’ziga xos muammolarni ham yechishga to’g’ri keladi. Shuning uchun axborotning maxfiyligi va butunligini ta’minlash bilan bog’liq bo’lgan barcha kerakli ishlarni amalga oshirish uchun samarali vositalarni yaratish va qo’llash juda muhimdir. 152 I bob. Kirish. Axborot xavfsizligi konsepsiyasi 1-Mavzu: Axborotning qimmatliligi. Reja: 1. Axborot xavfsizligini ta’minlash 2. Axborotning qimmatliligi 3. Konseptual model. Hozirgi zamon jamiyati hayotini axborot texnologiyalarisiz tasavvur etish qiyin. Kompyuterlar bank sistemasida, atom reaktorini nazorat qilishda, quvvatni taqsimlashda, samolyot hamda kosmik kemalarni boshqarishda va h.k. ishlatilmoqda. Hozir kompyuter sistemalari va telekommunikatsiyalar mamlakat mudofaa sistemasining ishonchliligi va xavfsizligini aniqlaydi, axborotni saqlash, ishlash, iste'molchiga yetkazish yo‘li bilan axborot texnologiyalarini amalga oshiradi. Jamiyatni avtomatlashtirishning yuqori darajasiga intilishi uni foydalaniladigan axborot texnologiyalari xavfsizligi darajasiga bog`liq qilib qo'yadi. Haqiqatan, kompyuter sistemalarining keng ko’lamda ishlatilishi doimo o‘sib boruvchi axborot hajmini ishlash jarayonlarini Avtomat- lashtirishga imkon bersa-da, bu jarayonlarni agressiv ta’sirlarga nisbatan ojiz qilib qo‘yadi. Binobarin, axborot texnologiyalaridan foydalanuvchilar oldida yangi muammo — axborot xavfsizligi muammosi ko'ndalang bo’ldi. Xavfsizlik muammosi, aslida, yangi muammo emas, chunki o‘z xavfsizligini ta’minlash har qanday sistema uchun, uning murakkabligi, tabiatidan qat'i nazar, birlamchi vazifa hisoblanadi. Ammo himoyalanuvchi obyekt axborot sistemasi bo’lsa yoki agressiv ta’sir vositalari axborot shaklida bo’lsa, himoyaning mutlaq yangi texnologiyalarini va metodlarini yaratishga to‘g‘ri keladi. Ayniqsa, ko‘pchilik foydalanadigan vaqti bo’linuvchi sistemalarda hamda aloqaning oddiy telefon liniyasi yoki ochiq kompyuter tarmoqlari orqali foydalanuvchi sistemalarda himoya vositalariga bo’lgan talab yanada yuqoriroq boladi. Ma’lumotlarni himoyalovchi metodlar hamda xakerlarga qarshi harakat vositalari majmuasini belgilash maqsadida Download 6.61 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|