Axborot texnologtyalariuniversiteti mtgranova elvira aslam gvna, pozilova shahnoza xaydaraliyevna

Yaponiya, Malayziya, Xitoy, Turkiya, Singapur, Kanada va 
jahonning boshqa mamlakatlari hukumatlari oliy ta’lim 
tizimini 
boshqarishdagi 
avtonomlikni 
mamlakat 
ta’lim 
salohiyatini muvaffaqiyatli rivojlantirish garovi, deb biladilar.
Jahonda 
chegaralar 
ochilayotganligi, 
globallashuvning 
kengayib borayotganligi va buning natijasida oliy ta ’limning 
intematsionallashuvi ta ’limni boshqarishda tizimli o ‘zgarishlarni 
amalga 
oshiri shnital abqiladi. Ta ’ limning 
avtonomligi 
yoki 
«avtonomlashtirilishi” ta’lim tizimni takomillashtirish va haqiqiy 
“bilimli iqtisodiyotga” o‘tish
“Avtonomlashtirish” deganda oliy o‘quv yurtlarining 
moliyaviy hamda ma’muriy mustaqiliigini oshirish tushuniladi 
va u oliy o‘quv yurtlarining kadrlar va ma’muriy-moliyaviy 
siyosatidan boshlab talabalar qabuli, o‘quv kurslarining 
mazmuni 
va 
hajmini 
rejalashtirish 
hamda 
ilmiy 
tadqiqotlarning ustuvor yo‘nalishlarini belgilashgacha bo‘lgan 
boshqaruv sohalarida mustaqiliigini oshirishda namoyon 
bo‘ladi.
Avtonomlashtirish hech qachon oliy о ‘quv yurtlarining 
davlatdan to‘liq mustaqilligi sifatida qabul qilinmasligi lozim.
Oliy ta’lim tizimi va uning rivojlanishini belgilab beruvchi 
omillami tahlil qilish asosida shimi qayd etish lozimki, 
investitsiyalarning 
cheklanganligi, 
oliy 
о ‘quv 
yurtlarining 
yetarlicha mustaqil emasliklari va ular o‘rtasida raqobatning 
yo‘qligi 
asosiy 
muammolar 
hisoblanadi. 
Moliyaviy 
va 
institutsional cheklovlar potensialni yaxshilash rag‘batlarini 
yaratish imkonini bemiaydi. Oliy o ‘quv yurtlari o ‘rtasida ta’lim 
xizmatlarining haridori talaba uchun kurash yo‘q va o ‘z-o‘zidan 
ta’lim sifatini oshirish rag‘batlari mavjud emas. Oliy taTimning 
keng darajada davlat tomonidan tartibga solinishi uning yangi 
talablar va muammolarga mos tarzda javob bera olishiga yo‘l
53

---

qo‘ymaydi. Ushbu tahliliy m a’ lumotnomada oliy maktabni isloh 
qilishning konseptual yo‘nalishlari taklif etilgan bo‘lib, ulaming 
asosiylari quyidagilardir:
1. Davlat tomonidan tartibga solishni cheklash va oliy o ‘quv 
yurtlarining avtonomligini ulaming akademik sohada, kadrlar 
siyosati, 
qabul 
tartibi 
va 
moliyalashtirish 
masalalaridagi 
vakolatlarini kengaytirish orqali rivojlantirish. Butun tizim 
doirasida ehtimoliy xavflami kamaytirish va xatoliklarga yo'l 
qo‘ymaslik maqsadida avtonom boshqaruvning yangi prinsiplarini 
joriy etishni dastlab mamlakatdagi yetakchi idoraviy va korporativ 
oliy o‘quv yurtlarida sinab ko‘rish maqsadga muvofiqdir;
2. Xususiy ta’limni rivojlantirish, bu esa oliy maktabni 
moliyalashtirishning yangi manbalarini jalb qilish imkonini beradi 
va raqobatni rivojlantirishga yordam beradi. Buning uchun 
qonunchilikdagi ziddiyatlami bartaraf etish va 0 ‘zbekiston 
Respublikasining “Ta’lim to ‘g ‘risida”gi Qonuni 6-moddasiga oliy 
o ‘quv yurtlariga yuridik shaxs huquqini, ta’lim faoliyatini amalga 
oshirish huquqini berish va akkreditatsiyadan o ‘tish tartibini aniq 
belgilab beruvchi o ‘zgartirishlar kiritish lozim;
3. Oliy ta ’limni moliyalashtirishning yangi usullariga o‘tish, 
moliyalashtirish yo‘nalishlari, turlari, usullarini kengaytirish. 
Korxonalar va biznesdan mablag1 kiritilishi uchun qulay 
shartsharoitlar yaratish. Maqsadli buyurtma doirasida jon boshiga 
normativlardan 
foydalanish 
va 
oliy 
o ‘quv 
yurtlarining 
professoro‘qituvlar tarkibi mehnatiga haq to ‘lashda darsbay- 
soatbay usuldan voz kechish.