Bibliografiya lat p65

Savol va topshiriqlar
1. Bibliografik sharh va uning xususiyatlari haqida to‘xtaling.
2. Bibliografik sharhlarning turlarini ayting.
3. Yangi adabiyotlar sharhi va uni tayyorlash qoidasini tushuntiring.
4. Mavzuli adabiyotlar sharhi qanday tayyorlanadi?
5. Shaxslarga oid sharhlarning xususiyatlari nimalardan iborat?
6. Qo‘llanmalar sharhining xususiyatlari haqida gapiring.
7. Press reliz kimlar uchun tayyorlanadi va uning maqsadi nima?
XVII BOB. ISTE’MOLCHILARGA
MA’LUMOT-BIBLIOGRAFIYA XIZMATI (MBX)
KO‘RSATISH
Mavzuning maqsadi — ma’lumot-bibliografiya xizmati, uni
tashkil etish, turli bilim sohalari va yo‘nalishlar bo‘yicha ma’lumot-
bibliografiya xizmati ko‘rsatish qoidalari haqida ma’lumot berish.
Asosiy tushunchalar — ma’lumot-bibliografiya xizmati,
bibliografik so‘roqlar, faktografik so‘roqlar.
MBX haqida umumiy tushuncha
Kishilarda axborot olamiga, turli sohaga, masala va muammo-
larga oid ortib borayotgan qiziqishga va intilishga atrof-muhit,
mamlakat ichida va tashqarisida yuz berayotgan voqea va hodisalar,

---

185
mamlakatning ijtimoiy, iqtisodiy ahvoli, vazifalari va maqsadi,
oilaviy muhit, mehnat faoliyati, yangi ixtirolar va kashfiyotlar,
OAV orqali tarqalayotgan xabarlar ta’sir etadi. Ma’lumot-
bibliografiya xizmati talabgorlarning turli so‘roqlariga mos
bibliografik xizmat ko‘rsatishdir. Ma’lumotlar so‘roqlarning turiga
qarab turlanadi, ularning xarakteriga mos bo‘ladi, axborot xa-
rakteriga ko‘ra bibliografik, faktografik, shakliga ko‘ra og‘zaki
(telefon orqali, yuzma-yuz) va yozma (murakkab so‘roqqa javob
bo‘lib, maxsus qidirishni, ro‘yxat tuzib berishni talab qiladi)
bo‘ladi.
Bibliografik ma’lumot turli so‘roqqa beriladigan bibliografik
axborotdir, u turlicha bo‘ladi: adresli (nashrning fonddagi o‘rnini
ko‘rsatish uchun berilgan ma’lumot), aniqlovchi (bibliografik
tavsifidan noaniqlik yoki qo‘shimcha ma’lumotni talab etgan
holda berilgan), mavzuli (biror-bir mavzu, masala, muammoga
oid). MBXning mazmunini kitobxon talabi yoki so‘rog‘i, ax-
borotni qidirish, bibliografning javobi tashkil etadi. Bibliografik
qidirish bibliografik faoliyatning negizini tashkil etadi. So‘roqlarni
bajarish tezligi va sifati bibliografning kasbiy bilimi darajasiga,
kitobxon bilan munosabatda bo‘la olish qobiliyatiga, MBXning
sifatiga, bibliografning zamonaviy axborot texnologiyalari bilan
erkin ishlay olishiga bog‘liq. Bularning hammasi o‘ziga xos dasturni
(algoritmni) tashkil etadi. Bu dastur quyidagi bosqichlardan
iborat:
•
axborotni qidirishga tayyorgarlik ko‘rish — so‘roqni qabul
qilish, hisobga olish, tahlil qilish, mavzuni va maqsadini aniq
shakllantirish, kitobxonni qiziqtirgan masala bo‘yicha xabardor-
ligini o‘rganish, shu paytgacha mavzu bo‘yicha bilgan ma’lumot-
lari, so‘roqning dolzarbligini aniqlash;
•
qidiruv manbasini modellashtirish — so‘roq mazmuniga mos
manbalarni aniqlash (o‘quv adabiyotlari, ommaviy nashrlar,
ma’lumotnoma nashrlar va b.);
•
qidirishning mukammal yo‘lini tanlash — manbalar orasi-
dan eng zarurini va so‘roqqa mosini ajratib olish;
•
qidirish dasturini amalga oshirish — so‘roqqa javob beruvchi
axborotni olish, agar ma’lumot yozma ravishda talab etiladigan
bo‘lsa, uni tayyorlash. Murakkab mavzudagi ma’lumotlar nusxasi
saqlab qolinadi.
Kitobxonlarning bibliografik va axborot madaniyatini takomil-
lashtirish uchun ish so‘ngida, albatta, axborot manbalarini
ko‘rsatish lozim.

---

186