Буюк британия солик тизими р е ж а буюк британия солик тизимининг келиб чикиш тарихи


савол. Жисмоний шахслардан даромад солиги, Корпоратив солик


Download 133 Kb.
bet3/6
Sana17.06.2023
Hajmi133 Kb.
#1520808
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
7- мавзу

3 савол. Жисмоний шахслардан даромад солиги, Корпоратив солик.

Ахолидан даромад солиги олишнинг хозирги тузимга 1973 йилдаги солик ислохати асос солди. Биринчи марта Буюк британияда ахолидан солиг олиш намоен уруши даврида киритилди. Аммо бу солик тузим факат 1842 йилдан бошлаб солик тузимининг асосий элементига айланди. Солик ставкаси бир хил ва паст фунт стерлинга 7 пенс 3% урнатилди. Солик бундай куринишда Х1Х аср мобойнида сакланиб колди. Крим уруши даврида солик ставкаси кутарилди ва йиллик даромад 100 фент стерлинг булганда солик ставкаси фунт стерлингдан (7%) 1млн 4 пенсни ташкил килди. Бу даврда солик туловчилар сони 0,5 млндан кам кишини ташкил килган ва ХХ асрни бошига келиб 1 млн. кисмдан салгина ошди.


Шахсий даромад солигини ахолини даромад оладиган кисмини хаммаси тулайди. Аммо соликка тортиш тартиби солик туловчини статусига боглик. Солик конунчилигига асосан солик туловчилар резидентларга ва норезидентларга булинади. Буюк британияда резидентни даромадидан, унинг манбаидан катъий назар солик олинади.
Норезидентлар эса соликни шу мамлакат хукукидан олган даромаддан тулайди. Аммо Буюк британия солик конунчилигида «резидент» тушунчаси аник белгиланмаган. Солик тажрибасида жисмоний шахсларга нисбатан резидентлик масаласини ечишда, хамда британия судида хакикий вазиятга асосланган бир катор мезонлар кулланилади. Хар кандай солик йилида (6 апрелдан кейинги йилни ва апрелгача) 6 ва ундан куп даврида Буюк британия худудида яшаган шахс уни даромадидан соликка тортишда унга резидент сифатида каралади. Агар шахсни шу мамлакатда булиши 6 ойдан кам булса, унда уни резидентлик масаласини ечиш бир катор жихатларга боглик. Агар шахс доимо чет давлатга бориб турса, аммо Буюк британияда уй, квартира еки бошка турар жойни сакласа, у хар кандай солик йили даврида, хатто Буюк британияга бир марта борган булса, хам бу бориш муддати узок еки якинлигидан катъий назар шу мамлакатнинг резиденти булиб хисобланади. Ундан ташкари Буюк британияда хеч кандай яшаш жойига эга булмаган шахс, аммо бу мамлакатда 4 йил давомида каторасига булиши муддати умумий кушганда йиллига уртача уч ойдан кам булмаса Буюк британияни резиденти деб каралади. Аммо солик хукуки яна иккита тушунчани кузда тутади: одатдаги резидент ва домиция.
Одатдаги резидент термини Буюк британияда доимий яшаш жойига эга булган шахс ва чет давлатларда киска муддатли иш юзасидан ва шахсий иш билан боришни хисоблашганда узини бутун умрини шу давлатда утказаетган шахс одатдаги резидентликни билдиради. Шахс йил давомида уни катнашмаганлигига карамасдан одатдаги резидент булиб колиши мумкин. Агар шахс Буюк британияга келгунга кадар чет давлатда доимий иш жойига эга булса, Буюк британияда доимий колишни аник билмайди. У холда уч йил муддат тугаши билан у одатдаги резидент хисобланади. Агар бу шахслар Буюк британияга доимий яшашга келган булса бундай холатда биринчи кунидан бошлаб унга одатдаги резидент каби каралади.
Домиция – бу шахс булиб, уни доимий яшаш жойи шу мамлакатда жойлашган. Шахс битта мамлакатни эмас бир неча мамлакатни резиденти булиши мумкин. Шу вактда домиция каби аник давр мабойнида битта мамлакатни резиденти булиши хам мумкин. Буюк британияда елланиб ишлайдиган чет эл фукороси(уни резиденти ва норезиденди) шу мамлакатнинг демицияси каби каролмайдиган айрим имтиез хукукига эга. Шунга ухшаб Буюк британиядан бошка давлатда домиция статусига эга булган ва Буюк британияда чет эллик ишга елловчилар томонидан елланиб ишлайдиганлар, факат шу мамлакатда оладиган курсатилган ишга елловчилар томонидан туланадиганиш хакининг 50% нисбатан соликка тортилади.
Агар бу шахс 10 йилнинг 9 йилида Буюк британияни резиденти хисобланса уни оладиган иш хакидан 75% солик катортилади. Буюк британияни чегарасидан ташкари вужудга келадиган яъни бошка чет эл манбаларидан олинадиган даромаддан Буюк британияга утказилган сумма чегарасида солик олинади.
Купгина мамлакатларнинг солик амалиетида даромад солигини ундиришнинг икки тузими шедулар ва умумий тузимлар маълум. Хар икки тузим хам Х1Х-ХХ аср оралигида таркиб топди.
Шедулор тузим даромаднинг унинг олиниш манбаига караб кисмларга (шедулларга) булинишини такозо килади. Бу кисмларнинг хар бири алохида ставка буйича соликка тортилади. Турли хил даромадлар ягона медулор солигига (бундай холда даромад солиги тугрисидаги умумий конун амал килади) еки мустакил холдаги шедулор соликларига тортилиши мумкин: кейинги холда солик туловчиси амалда бир пайтнинг узида бир неча турдаги даромад соликларини тулаш вазифаси юкланади, бундай соликлар сони унинг даромадларининг хилма-хиллигига бевосита боглик килиб куйилади.
Шедулор солигининг ватани Англиядир, шу сабабли бу тузимнинг купинча ахолини даромадларини соликка тортишни Британия модели деб аталади. Бирок Буюк британиянинг узи 1973 йилдан бошлаб бу тузимни кулламай куйган. Шедулор тузим уни кулланишнинг нисбатан соддалиги ва солик туловчиларга тушунарлилиги туфайли максадга мувофик деб хисоблайдиган ривожланаетган мамлакатларда кенг таркалган.
Юкорида кайд килиб утказганимиздек даромад солиги Буюк британияда 1973 йилгача яни даромаддан олинмаган кисмларга, яъни шедулорларга булиб олинган. Солик омил олтита турли кисмлар яъни шедулорлар буйича амалга оширилган:
а) А шедулор буйича ерга, курилишга мулкчилик буйича даромаддан солик олинган.
б) В шедулори буйича тижорат максадида ишлатиладиган урмон массивлари даромадидан Д шедулорида олинмаган булса, солик олинган.
в) С шедулори буйича Буюк британияда чикарилган маълум хукумат кимматбахо когозларидан ва чет давлатларни Буюк британияда процент туланадиган айрим кимматбахо когозларидан келадиган даромадидан солик олинган.
г) Д шедклори буйича ишлаб чикариш тижорат фаолиятидан (савдо саноат, кишлок хужалиги, транспорт); С модули буйича олинмайдиган кимматбахо когозлардан келадиган даромаддан: процент куринишидаги карздан олинган даромаддан, чет давлатда олинган ва Буюк британияга утказилган даромаддан.
д) Е шедулори буйича мехнат даромадидан солик олинади: иш хаки ва нафакадан келган даромаддан.
е)F шедулори буйича компанияни дивиденти ва бошка таксимланадиган даромаддан даромад солиги олинган.
Хозирги вактда куп давлатлар каби Буюк британияда хам хар бир шахсни минимал даромади соликка тортилмайди .1990-1991 солик йилида 3900 фунт стерлингдан солик олинмаган ва 3900 фунт стерлингдан олинган суммани хар бир ставкасидан 20%ти солик тортилган, даромад суммаси 2500 фунт стерлингдан ошса 40% соликка тортилган.
Коидага кура Буюк британияда илгари солик конунчилигида эр ва хотинни битта солик туловчи деб каралган. Хотин эрни карамогида деб хисобланган ва эр солик ташкилотига битта солик декларацияси тулдирилган. Хотинни хар кандай даромади эрни кушимча шахсий чегирма хукукига эга булган. Хозирги вактда эга эр хотинларнинг даромадидан бошка – бошка солик олинади.
Коидага кура Буюк британияни президенти даромад солиги буйича шахсий имтиезга эга эмас. Уларга куйидаги холлардагина имтиез берилади:
а) Британия фукороси, шу мамлакатда яшовчи хамкорликка кирувчи миллат еки Ирландия республикаси.
б) Хизматчи еки Буюк билгари давлат хизмати аппаратидаги хизматчи еки англия мустамлакаси.
в) Нэн ва Нормандия оролларинингпрезидентлари.
г) Олдин Буюк британияни президенти булган ва факат соглиги сабабли бошка давлатнинг резиденти еки оила аъзоларининг солиги сабабли бошка мамлакатни резиденти булган.
д) бева давлат хизматчиси:
е) Буюк британияда солик келишувига эга булган хар мамлакат резиденти хисобланади.
Жисмоний шахсларнинг куйидаги даромадлардан солиги олинмайди. Натурада берилган нафакадан - бу –акат уни олувчи эл томонидан ишлатилиши мумкин ва шу шаклга айлантирилмайди. Миллий жамгарма сертификатларидан процентлар: ногиронларга нафака, талабалар стипендияси, ердам пулдан (нафака): ишсизлик, касаллик, оналик нафакалидан (яъни ижтимоий таъминот тизими оркали туланадиган) ва бошкалар.
Буюк британияни солик конунчилигида бошка бир катор давлатлар каби шахсий даромадлар елланма ишчиларни хаки куринишидан даромадига ва инвестиция даромадига булинади. Солик базан инвестиция даромадига нисбатан энг аввало процентларни, девидентларнива соф режа туловларини киритади Капитални усишидан даромад солиги олинмайди: шундай килиб капиталда хиссаси билан катнашишига даромад солиги олинади, амма бу хиссани сотишидан олинган даромадидан умуман солик олинмайди. Аммо 1965 йилли капитални усишига махсус солик киритилди. 1982 йилдан бошлаб усиши куринишидаги даромад инфляцияга кейин хисобланадиган булди. Даромад билан капитални усиши уртасидаги чегара йук булиб (ювилиб) кетди.Масалан, капитални усиши куринишида даромад оладиган шахс доимий асосда савдо сифатида караши мумкин ва даромад солиги олинади. Доимийлик – бу етарли, аммо мажбурий булмаган савдо фаолиятининг белгиси качон манбадан солик олиш тузимидан фойдалана ололмайди, солик туловчини узи солик инспекторига кутаетган даромади тугрисида маълум килади, у солик туловчидан олган декларация ва унга илова килинган ахборот асосида даромад солиги хисобини килади. Солик йил давомида туртта тенг булиб туланади. Йилни охирида олинган мукофот тулик аниклангандан кейин даромад солигини охирги хисоб китоби килинади ва ортикча туланган булса уни акси.
Фукаролар коидага кура иш хакидан бошка даромадлари
Буйича солик декларациясини йилда бир марта тулгизадилар. Биринчи марта декларация доимий ишга кирганда расмийлаштирилади. Бу декларация ишга кирувчидан бирданига солик олиш учун эмас солик туловчини статусини аниклайдиган хамма шароитни аниклаш учун (хусусан оилавий ахволини) килинади. Шу ахборотга асосан солик хизмати солик туловчига ва унга иш берувчини коди курсатилган бошкариш коди юборилади. Бу шифирланган хужжат хисобланади, бу код номери куйилган 282 Н солик декларацияси формаси биланбирга илова килинади. Ахборотда хаммадан аввал оилавий ахвол хакидаги маълумоти булиши керак. Иш берувчилар солик жадвали куринишидаги коди куйилган ахборотга мувофик солик оладилар.
Даромад солиги жами йиллик даромадни хисобга олган холда кумулатив база асосида хисобланади. Мажбуриятни хисоблаганда биринчи хафтаники кайси даромадни кейинги хафтани юкори иш хаки билан таккосланади ва акси. Буюк Британия солик тизимини узига хослиги шундаки, унда нафакат даромад солиги кумуниятив асосида хисобланади ва солик йигиш хам шу усулда хисобланади. Бошка давлатларда эса кумуниятив база факат соликни олиш учун эмас соликни хисоблаш учун хам характерли, солик хар хафтада иш хакига караб туланади. Агар куп еки кам булса, одатда йилнинг охирида хисоб китоб килинади.
Инглиз солик тизими юкоридигини акси , улар шундай холатни таминлашга харакат киладиларки, унда кафолат мавжуд булсин. Йилнинг хар бир айрим даврида йиллик соликнинг белгиланган, мос келадиган кисмидан олинади. Кумуниятив булмаган тизимда хар хафтада йиллик имтиезини 1/52кисми чикариб ташланади. Кумуниятив тизимда хам шундай ходиса юз беради, аммо даромад хафталик имтиездан кам булса, ортикча сумма йилнинг утган даврида туланган солик кисмига утказилади. Шундай килиб соликни кайтаришни урни бор. Агар олдин туланган солик бирмунча квам булса, бу холда имтиез хисобланиши мумкин эмас, унда фойдаланмаган имтиездан кейинги хафтани келгусидаги солик хисобларига утказилади. Шунинг учун йил давомида жиддий тулов хисоб китоби юргазиш зарур. Агар бу иш тузатиб амалга оширилса бу шуни кафолатики йилни охирида солик туловчи керакли булган соликни тулаб боради ва мураккаб кайта хисоблаш талаб килинмайди. Шундай килиб бу тизимни афзаллик томонлари билан бир каторда камчиликлари хам бор. Хар бир солик туловчи йил давомида хафталик солик хисобини езиб бориши керак, бу маъмурий маънода етарли даражада киймат операция хисобланади, ундан ташкари яна кийинчилик томони солик туловчини оилавий ахволини узгартириш учун ички даромадлар бошкармасига ахборот беришимиз зарур.
Буюк британияда ахолидан олинадиган тугри соликлар ичида, яна мерос солиги хам амал килади. 1986 йилгача бу солик капитални утказишдан солик ундан олдин эса мулк солик деб аталган. Мулкни хадяга беришни амалга оширилаетган пайтда солик олинмайди, аммо охирги етти йил давомида мулкни хадяга беришни амалга оширилаетган пайтда солик олинмайди, аммо охирги етти йил давомида мулкни хадяга берувчи вафот этса, унда бу биттасидан солик олинади, солик ставкаси
200 000 фоиздан солик булган мулк суммасини 40% даражасида урнатилган.
Британия солик тизими махсус иккита узига хос хусусиятга эга.
Биринчидан, бу тизимнинг ишлашини тушунадиган одамларнинг камлиги
Иккинчидан, бу тизимга хизмат курсатишини нихоятда киммат туриши. Инглизлар одатда факта солик декларациясини тулдирадилар ва бу солик кандай хисобланганини текширишга имкониятлари булмагани холда уни жунатадилар, ундан сунг эса солик тулаганлик тугрисида чекни узини оладилар. Буюкбританияда соликлар тулаш харажатлари солик даромадини 2% ташкил килади, бу Швецияга еки Канадага нисбатан юкори. АКШда эса Буюкбританияга караганда солик ташкилотларининг 2 марта кам, солик туловчилар эса 4 марта куп. Харажатнинг куплигини асосий сабаби ахборотни компьютер тизими оркали ишлашнинг йуклиги.

Download 133 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling