Chirchiq davlat pedagogika universiteti gumanitar fanlar fakulteti
Download 0.52 Mb. Pdf ko'rish
|
kurs ishi 2023
- Bu sahifa navigatsiya:
- Solib borma meni ey Yusufi xusn Bukun Yaqubtek bayt-ul hazanda
- Talmeh –( bir nazar tashlash
- Tazod – san’atini qo’llagan. Tilar el mansabi oliy va lekin Atoyi sarvi ozadingg’a banda
|
.
Manga ul dunyoda jannat ne xojat Eshigin tuprog’i basdur kafanda Bu baytda u dunyodagi jannatdan ko’ra yor eshigining tuprog’i yaxshiroq demoqda. Boshqa g’azallarda ham ilohiy ishq kuylangandajannatga kirishda ko’ra ollohning jamolini ko’rishlik afzalligi qayd etiladi. Solib borma meni ey Yusufi xusn Bukun Yaqubtek bayt-ul hazanda Dunyodagi eng go’zal paygambar Yusuf payg’ambar bo’lganlar shoir yorining go’zalligini unga qiyoslagan .Akalari yusufni quduqqa tashlab bo’ri yedi deb kelganlarida otasi Yaqub paygambar yiglayverib ko’ bo’ladi .Ul zotning ayriliqdagi hayoti Bayt ui- hazan ya’ni ,g’am uyi sifatida tilga olinadi.oshiq sendan ayriliqda men ham shu holga tushib qolaman deydi. Bu o’rinda Talmeh –( bir nazar tashlash 39 degan ma’noni ifodalaydi ) san’atidan foydalangan.Mashxur zotlarga ishora qilingan. Uzun sochingdin uzmasmen ko’ngilni Ayog’ing qonda bo’lsa boshim anda Bu battda uzum uzmassman o’z takroridan Ishtiqoq – o’zakdosh so’zlarni qo’llash san’ati vujudga kelgan.bu badiiylikni oshiradi. Oshiq shu qadar yalinchokki oyog’ing qayda bo’lsa boshim shu yerda demoqda.Oyoq vq bosh so’zlari zidli Tazod – san’atini qo’llagan. Tilar el mansabi oliy va lekin Atoyi sarvi ozadingg’a banda Bu oxirgi matlasida odamlar oshiqqa yuksak mansab va martabalar tilaydi lekin oshiq go’zalga qaratasening tik qomatinga qil bandaman deydi sarviozod bu yorning tik qomatiga ishoradir xulosa qilib aytganimizda mumtoz adabiyotga kirib borganimiz sari o’zining betakrorligini va duru javohirlarini namoyon etaveradi. Shoir yorning qaddi-qomati, yuzi, koʻzi, qoshi, sochi, kipriklari, ogʻzi, labi, xolini taʼrif-tavsif etadi. Ularni sifatlash orqali yorning goʻzallikda tengsiz timsolini chizadi. Har daqiqada oʻzining maʼshuqaga boʻlgan sevgi-sadoqatini izhor etib boradi. Oʻzini “qul”, yorni “shoh” koʻrsatish orqali bir tomondan, goʻzal yorga sevgi-sadoqatini bildirsa, ikkinchi tomondan, bu sevgining tengsizligini (“shoh” – “qul”) taʼkidlab turadi. Maʼshuqa goʻzallikda nuqsonsiz, har jihatdan mukammal bir siymo sifatida namoyon boʻladi. Ha, maʼshuqa goʻzalligiga chek-u chegara yoʻq. Hatto, koʻplab qissalarda goʻzallik timsoli sifatida tasvirlangan Yusuf ham unga teng kelolmaydi: Gar husn budurkim, sanga bor, kes bu tilimni, Yusuf soʻzidin qilsam agar zarra hikoyatAtoyining “Hajringda, begim, oh degumdur dagʻi oʻlgum” deb boshlanadigan gʻazali ham oshiqona boʻlib, suyuklisiga muhabbatni olamdagi hamma narsadan ortiq koʻradigan oshiq holati ifoda etilgan. Shoir uchun maʼshuqa shunchaki qiz emas, balki imon ham. Negaki, lirik qahramon: “Imonim oʻshal moh degumdur dagʻi oʻlgum” deydi. Shu oʻrinda islomda har bir 40 musulmon oʻlimi oldidan kalimayi shahodatni qaytarishi kerakligi ham hisobga olingan. U oʻlimiga rozi. Shu bois imon keltirishga ham tayyor. U: “Lo iloha illalloh” (“Allohdan oʻzga iloh yoʻq”), – deb emas, balki “Imonim oʻsha Moh (Alloh)”, – deya kalima qaytarmoqchi. Lekin sanamdan ajralishga toqati yetmaydi. Chunki inson abadiy rohatda boʻladigan jannat ham maʼshuqasiz “gʻamgoh”dir. Buni shoir shunday ifodalaydi: Jannatdakim, el onda boʻlur zindai jovid, Sensiz oni gʻamgoh degumdur dagʻi oʻlgum. Oshiqning muhabbati shu qadar teran va azaliyki, u yor koʻyida oʻlib ketsa ham uning ruhi qiyomatga qadar maʼshuqaga hamroh boʻladi.Atoyi koʻngil nolishlari, ruh toʻlgʻonishlari, qalb iztiroblari tasvirini turkiy sheʼriyatga goʻzal va taʼsirchan yoʻsinda olib kirgan shoirdir. Unda samimiy tuygʻular yuksak sanʼatkorlik bilan koʻrsatilgani uchun ham hanuzgacha sheʼrxonlar qalbiga taʼsir etib kelmoqda. Atoyi koʻngil nolishlari, ruh toʻlgʻonishlari, qalb iztiroblari tasvirini turkiy sheʼriyatga goʻzal va taʼsirchan yoʻsinda olib kirgan shoirdir. Unda samimiy tuygʻular yuksak sanʼatkorlik bilan koʻrsatilgani uchun ham hanuzgacha sheʼrxonlar qalbiga taʼsir etib kelmoqda. “Ey doʻst” radifli gʻazal koʻp maʼnoliligi bilan diqqatga sazovordir. Undagi “doʻst”ni xilma-xil maʼnolarda tavsif va talqin qilish mumkin. Sensiz bu jahon ayshi alamdur manga, ey doʻst, Shodligʻi ham mehnat-u gʻamdur manga, ey doʻst. Bularning barchasi Atoyining oʻzbekcha soʻz kuchi va qudratini teran his etgani, uning latofatini koʻrsatish uchun katta kuch va mehnat sarflaganini koʻrsatadi. Xuddi shu narsalar adibdagi badiiy mahoratning nihoyatda yuksak darajasi haqida ham toʻla tasavvur berib turibdi. Atoiy gazallarida husni talil san’atining qo’llanilishi |
