D. M. Insapov, M. N. Tuychiyeva Elektr transportidan foydalanish va Ta`mirlash

4. Lokomotiv o’qlarini magnit defektoskopiyasidan o`tkazish 
tamoyili 
Magnit defektoskopiyasi mahalliy magnit o’tkazuvchanlik tamoyiliga 
va detal materiallaridagi nuqsonlarni magnit oqiminining tarqalish 
tavsifiga asoslanadi. 
Lokomotiv o’qlarini magnit defektoskopiya qilish quruq yoki ho’l 
usulda qilinishi mumkin. Quruq usulda o’qning sinalaytgan qismi 
defektoskop bilan magnitlangan qismiga PJM turidagi po’lat kukuni 
sepiladi. Ho’l usulda 200g. PJ40M yoki PJ4VM turida kukun va 1l. 
transformator moyidan iborat bo’lgan aralashma quyiladi. Bugungi kunda 
"Diagma" suspenziyasi qo’llaniladi.
Nuqsonlar bo’lmasa (darzlar, yo’qlar metall bo’lmagan qo’shimchalar) 
magnit oqimining kuch chiziqlari o’q materiallarida bir tekisda va bir 
biriga paralell tarzda taqsimlanadi va kukun zarrachalari ham o’qning 
yuzasida bir tekisda joylashadi, taqsimlanadi. 

---

Agar o’qda nuqsonlar bo’lsa, magnit oqimining bir tekisdaligi buzuladi 
va nuqson bor joyda magnit kuch (12-rasm) chiziqlarining bir qismi tezda 
tarqaladi, u yerda kukun zarrachalari to’planib nuqson bor joyni ko’rsatadi. 
Rasmlardan ko’rinib turibdiki magnit oqimga perpenduklyar 
yo’nalishda joylashgan nuqsonlar juda aniq ajralib turadi. G’ildirak 
juftligining o’qida ko’ndalang darzlar juda havfli hisoblanadi, shu sababli 
lokomotiv o’qi magnit oqimi bilan magnitlanadi, havo bilan qisqa 
tutashuvchi soleniod bilan quyiladi (17-rasm). 
12 rasm. Nuqson bor metalda magnit oqimining sxemasi: 
1 – ko’ndalang darz; 2 – o’yiq; 3 – bo’ylama darz 
16-rasm 
17-rasm. Qutbli magnitlash: 
1–solenoid; 2–detal 
5. Magnit defektoskopiyasi uchun kerak bo’ladigan uskunalar 
O’qlarning magnit defektoskopiyasini o’tkazish uchun quyidagilar 
kerak: 
1. O’qlarning bo’yini va gupchak osti qismlarini, shuningdek 
presslashdan avval gupchak osti qismini tekshirish uchun Kolesnikova va 
Matveeva tizimidagi ajralmaydigan DKM-1B defektoskopi kerak. 
Defektoskop korpusdan iborat bo’lib, unga solenoid g’altagi bilan 

---

joylashtiriladi. Defektoskop doimiy va o’zgaruvchan tokda ishlashi 
mumkin. 
2. O’qlarning gupchak osti qismini yoki o’rta qismi yoki tekshirish 
uchun Kolesnikov va Matveev tizimidagi ajraladigan defektoskop. 
Defektoskop o’zgaruvchan tokda ishlaydi va uch o’ramli ajraladigan 
solenoid, pasaytiruvchi transformator, solenoid ko’tarish uchun vint 
uzatmali ko’tarish qurilmasi, uzgich (rubilnik)li shit va yashikli ko’chma 
aravachadan iborat. 
3. Defektoskopni ulash uchun taqsimlash shiti. 
4. Aralashma uchun yashik va tor qopqog’li quticha (karobka). 
5. Oqayotgan aralashma uchun vanna va kukun uchun idish. 
6. Aralashma va kukun sifatini tekshirish uchun ko’rinmaydigan darzli 
nazorat etalonlari. 
7. O’qlarni tozalash uchun metall cho’tkalar