Fan/moduli kodi xvmb106 O’quv yili 2022-2023 Semestr

9- Mavzu. Hijriy yil hisobi. 
Qamariya 
boʻyicha 
yil 
hisobi 622-yilning 16-
iyuli juma kunidan boshlanib, Oyning ketma-ket kelgan ikki bir xil fazasi orasida 
oʻtgan vaqt — sinodik oy (29,530588 kun) davriga asoslangan. 12 oydan iborat 
bir qamariy yil 354,3671 kundan iborat. Qa-mariy yilda 1, 3, 5, 7, 9 va 11-oylar 30 
kundan, 
qolganlari 
29 
kundan 
butun 
qilib 
olingan. 
Oylar 
tartibi 
bilan muharram, safar, rabiul 
avval, rabiul 
oxir, jumodul 
avval, jumo-dul 
oxir, rajab, shaʼbon, ramazon, shavval, zulqaʼda va zulhijja deb 
ataladi. 
Qamariy 
yil tropik yildan 10— 12 kun qisqa. Qamariy yilning baʼzilari kabisa yil boʻlishiga 
sabab yilning kasr qismi (0,3671 kun) har 30 yilda 11,013 kunni tashkil etishidir. 
Uning 19 yili oddiy (354 kunlik), 11 yili kabisa (355 kunlik), 38-yillik arabcha siklning 
2, 5, 7, 10, 13, 16, 18, 21, 24, 26 va 29-yillari kabisa deb qabul qilingan. 

---

Qamariya hisobi Yaqin va Oʻrta Sharqning koʻp davlatlari va boshqa baʼzi 
davlatlarda qoʻllanadi. 
10-mavzu. Turkiston xalqlari qo’llagan taqvimlar 
Turkiston zaminida yashab kelayotgan xalqlar taqvim-yil hisobidan foydalanishda 
dunyoning eng madaniy xalqlaridan biri hisoblanadilar. Bu o‘lkada taqvimlarga 
amal kilish qariyb uch ming yildan buyon davom etib keladi. Shu davr mobaynida 
Turkiston xalqlari qadimgi turkiy, xorazmiy, sug‘d, avesto (qadimgi eron), yazdigir, 
Hijriy-shamsiy, Hijriy-qamariy, melodiy yil hisoblaridan foydalandilar. Biz quyida 
Abu Rayhon Beruniy, Mahmud Qoshg‘ariy, Umar Xayyom, Mirzo Ulug‘bek va 
boshqa olimlarning asarlaridan hamda turli tarixiy ilmiy va adabiy manbalardan 
foydalangan holda yuqorida sanab o‘tilgan yil hisoblarining boshlanishi tuzilishi va 
amalda qo‘llanishi xaqida baxoli qudrat mulohaza yuritamiz