Ekologiya va atrof muhit muhofazasi
Download 2.82 Kb. Pdf ko'rish
|
bormoqda. Bu holat dehqonchilik va ekologik muvozanat talab-
lariga toliq javob bermaydi va tuproqlarning yanada yemirilishiga olib kelishi mumkin. Quyi Amudaryo hududida dehqonchilik sohasida amalga oshirilayotgan barcha islohotlarda, ayniqsa, fermer xojaliklari faoliyatida yerlarning meliorativ holatini yaxshilash va sugo- riladigan yerlar unumdorligini oshirish birinchi navbatdagi vazifa bolishi lozim. Sugoriladigan yerlarning katta qismini ozan- lardan oqadigan, betonlanmagan ariqlar va kanallar suvi bosadi. Ariqlar va kanallarda suv- Tuproqning ikkilamchi shorlanishi Yerlarni suv bosishi 134 ning filtrlanishi natijasida ortacha 40 % suv yoqotiladi. Bunday kanallar va ariqlarning foydali ish koeffitsiyenti juda past bolib, 0,6 dan oshmaydi. Yerlarni sugorish (shor yuvish) davrida qishloq xojaligi ekinlari (paxta, bugdoy va h.k.) maydonlarini yer yuzasidan ortacha 11,5 metr chuqurlikda joylashgan yerosti sizot suvlari- ning kotarilishi natijasida sugoriladigan yerlarning ortacha 35 40 % ini suv bosadi. Hududda yerlarni suv bosish jarayonining oldini olish uchun: • sizot suvlari sathini pasaytirish; • kollektor-zovur tarmoqlari zichligini oshirish; • gidrotexnik inshootlarni loyqalardan tozalash, agrotexnik tadbirlarga rioya etish; • suv va yer resurslaridan oqilona foydalanishni amalga oshirish lozim boladi. Òog jinslariga antropogen tasirlarning aso- siy turlariga quyidagilar kiradi: 1) harakatsiz yuklamalar (bino va insho- otlar bosimi); 2) ozgaruvchan kuchlar (tebranishlar, silkinishlar, zarblar, portlashlar); 3) issiqlik tasiri; 4) elektrik tasirlar. Yalpi tog jinsli hududlarga antropogen tasirlar quyidagi ho- latlarda namoyon boladi: 1) opirilish-siljishlar; 2) karst hodisasi; 3) suv bosishi (yerosti suvlari sathining kotarilishi); 4) ichki geologik jarayonlar (zilzila va vulqonlar). Yerosti makoni xomashyo va energetika resurslari manbayi, ishlab chiqarish chiqindilari va zararli moddalarni komish joyi, neft, gaz va boshqa moddalar ombori, alohida muhofaza qili- nadigan hudud, texnik inshootlarni qurish muhiti hisoblanadi. Shu sababli, yer ostini ozlashtirish jarayonida atrof-muhitda roy beradigan salbiy ozgarishlarga chek qoyilishi lozim. Tog jinslariga antropogen tasirlar 135 1. Litosferaning (tuproqning) ekologik funksiyasi nimalardan iborat? 2. Òuproq nima? Unga izoh bering. 3. Òuproqqa antropogen tasirlarning qanday turlari farqlanadi? 4. Òuproq eroziyasi va uning asosiy turlariga tavsif bering. 5. Òuproqlarning umumdorlik darajasi nima boyicha aniqlanadi? 6. Òuproqqa antropogen tasirlar natijasida qanday turdagi ifloslanishlar sodir boladi? 7. Chiqindilar tuproqning ifloslanishida qanday orin tutadi? 8. Òuproqning ikkilamchi shorlanishiga misollar keltiring. 9. Yerlarni suv bosishi deganda nima tushuniladi? 10. Òog jinslariga antropogen tasirlar nimalarda namoyon boladi? 16-bob. NABOTOT VA HAYVONOT DUNYOSIGA ANTROPOGEN TASIRLAR Òabiatda va inson hayotida ormonlarning tutgan orni ni- hoyatda katta. Ormonlar va boshqa osimliklar dunyosiga antro- pogen tasirlarning asosan ikki turi farqlanadi: 1) bevosita ormonlarni yoppasiga kesish, yonginlar, xo- jaliklar infrastrukturasini yaratishda osimliklar dunyosini yoq qilish, turizmning siquvi; 2) bilvosita transport, pestitsid va madanli ogitlarni ishla- tish, tuproq, suv va havoning sanoat chiqindilari bilan ifloslanishi. Osimliklar dunyosiga antropogen tasirlarning ekologik oqi- batlari quyidagilarda namoyon boladi: • yer yuzasi albedosining ozgarishi; • jarliklar, opirilish-siljishlar va sellarning yuz berishi; • fotosintezning kamayishi; • atmosfera gaz tarkibining yomonlashuvi; • suv obyektlari gidrologik rejimining ozgarishi, osimliklar turlarining yoqolishi va h.k. Hayvonot dunyosining ahamiyati ham juda katta bolib, odamning tasiri oqibatida ularning qirilib yoki kamayib ketish holatlari kuzatilmoqda. Buning sabablari turlicha: ? NAZORAT SAVOLLARI 136 1) hayvonlar yashash muhitining buzilishi; 2) hayvonlarning haddan tashqari kop ovlanishi; 3) hayvonlarning boshqa turlarini introduksiyalash-iqlim- lashtirish; 4) hayvonlarni muayyan maqsadlarda togridan togri yoq qilish, tasodifan, kutilmaganda yoq qilish; 5) atrof-muhitning ifloslanishi. Keyingi paytlarda biologik xilma-xillikni saqlash muammosi yaqqol kozga tashlanmoqda. Aynan biologik xilma-xillik insonning antro- pogen tasiri tabiiy-ekologik tizimlarni butkul yoq qilishi, tabiiy osimliklar va hayvonot turlarini qirib tashlashi natijasida kop zararlangan. Osimlik va hayvonot turlari keng tarqalgan joylarning qis- qarishi va qayta ozgartirilishi mahalliy biologik xilma-xillikka katta xavf solmoqda. Antropogen omillarning ikki guruhi yerlarni ozlashtirish va suv resurslarini qayta taqsimlash hamda yaylov chorvachiligi tabiiy-ekologik tizimlarga koproq tasir korsatmoqda. Bu tasir- lar sirasiga quyidagilar kiradi: • cholga aylanish jarayonining kuchayishi; • chorva mollarini meyoridan ortiq boqish; • ekin dalalariga suv chiqarish va sugorish; • agrotexnik tadbirlar tufayli yerlarning shorlanishi; • gidrotexnik inshootlar yordamida kanallar oqimini boshqa- rish va suvni qayta taqsimlash; • suv ekologik tizimida gidrologik prinsiplarning buzilishi, uning minerallashuvi va ifloslanishi; • aholining haddan ziyod qishloq xojaligi faoliyati; • toqaylarda osadigan daraxtlarni kesish va qirgoqboyi da- raxtlarini yoq qilish; • dorivor va oziqa osimlik xomashyosini tayyorlash; • brakonyerlik va boshqalar. Bular biologik xilma-xillik sifatining juda past bolishiga olib kelmoqda. Biologik xilma- xillikka tahdid 137 Bugungi kunda biologik xilma-xillikka tahdid borasidagi ishlar samaradorligini oshirishni taminlash maqsadida: • rekreatsiya hududlari, suvni muhofaza qilish hududlari, sohil boyi mintaqalari, suv obyektlarining sanitariya muhofazasi hu- dudlari, yerusti va yerosti suvlarining hosil bolish hududlari muhofaza etiladigan landshaftlarni; • alohida ekologik qimmatga ega bolgan tabiiy obyektlar va majmualarni asl holatida saqlashga moljallangan majmua (land- shaft) buyurtma qoriqxonalarini; • alohida ekologik, madaniy va estetik qimmatga ega bolgan tabiiy obyektlar va majmualarni tabiatni muhofaza qilish, rek- reatsiya, ilmiy va madaniy maqsadlarda saqlab qolish hamda ular- dan foydalanishga moljallangan tabiat boglarini; • osimliklar va hayvonlarning ayrim turlariga zarur sharoit yaratish yoli bilan ularni saqlab qolish, takror kopaytirish va tiklash uchun moljallangan tabiiy parvarishxonalarni muhofaza etiladigan tabiiy hududlar sifatida har bir tumanda mahalliy sha- roitlardan kelib chiqqan holda bir necha shakllarda tashkil qilish, yuridik va jismoniy shaxslarni faoliyatning mazkur turlariga keng jalb qilish taqozo etilmoqda. Osimlik olami obyektlari quyidagilardan iborat: • yovvoyi organizmlar daraxtlar, butalar va otsimon uruglaydigan osimliklar, qirqquloqsimonlar, yo- sinsimonlar, suvotlar, lishayniklar va zamburuglar ozining barcha xilma-xil turlari bilan; • yovvoyi organizmlardan tashkil topadigan tabiiy osimlik jamoalari yoki ularning har qanday majmuyi; • kamyob va yoqolib ketish xavfi ostida turgan osimlik turlari; • yovvoyi osimliklarning mevalari, uruglari va boshqa qism- lari yoki ular hayotiy faoliyatining mahsullari. Òabiiy ekologik tizimlarda osimlik olamining biologik xilma- xilligi bir necha yuz turdan ortadi. Osimliklar dunyosi oziga xos turlardan tashkil topgan. Biroq osimliklar dunyosini saqlab qo- lishga masuliyatsiz munosabatda bolish va undan notogri Osimliklar olami 138 foydalanish oqibatida uning kamayishi yuz beradi. Ilgari yov- voyi holda osuvchi osimliklardan (ayniqsa, qizilmiyadan) dorivor va oziq-ovqat xomashyosi sifatida cheklanmagan holda ayovsiz foydalanilgan. Osimliklar dunyosi obyektlaridan foydalanish quyidagi tur- larda amalga oshiriladi: • chorvachilik ehtiyojlari uchun yovvoyi oziqa mahsulotini tayyorlash; • chorva mollarni otlatish; • osimlik dunyosi obyektlaridan ovchilik xojaligi ehtiyojlari uchun foydalanish; • yovvoyi osimliklar texnik xom ashyosini tayyorlash; • yovvoyi osimliklar dorivor xomashyosini tayyorlash (yigish); • yovvoyi osimliklarni oziq-ovqat maqsadlari uchun tayyor- lash (yigish); • daraxt va butalarni kesish; • osimlik dunyosi obyektlaridan ilmiy tadqiqot maqsadlarida foydalanish; • osimlik dunyosi obyektlaridan madaniy-marifiy, tarbiya- viy, soglomlashtirish, rekreatsion va estetik maqsadlarda foy- dalanish; • osimlik dunyosi obyektlaridan tabiatni muhofaza qilish maqsadlarida foydalanish. Muhofaza qilish va oqilona foydalanishni talab etuvchi osim- liklar dunyosi ormon (toqay) osimliklari (daraxtlar va butalar) hisoblanadi. Masalan, XX asr boshlaridan Quyi Amudaryo to- qaylari maydoni 67 baravar qisqardi. Qishloq xojaligi dalalariga aylantirilgan toqaylar (asosan, endem turongil teraklari), ayniqsa, qatiy antropogen tasirga uchradi. Bunday harakatlar natijasida Amudaryo sohili boyida ularning maydoni 150 ming ga.dan (1928-yilda) 2022 ming ga.gacha (1998-yilda) qisqargan. Òoqay bilan qoplangan yerlardan notogri foydalanish natijasida ormonlashuv darajasining pastligiga olib kelindi. Haddan ziyod va tartibsiz chorva mollarining boqilishi, daraxtlar va butalarni noqo- nuniy kesish ormon fondiga sezilarli salbiy tasir korsatmoqda. 139 Daraxt kochatlarini ekish ormonzor barpo etishning eng samarali uslubi hisoblanadi. Songgi yillarda ormonzorlar barpo etishda bu usulning ulushi asta-sekin ortib bormoqda, biroq ta- lablar darajasida emas. Jumladan, Orol dengizining qurigan tu- bida ihota daraxtzorlari tashkil etishga eng asosiy etibor qaratil- moqda. Har yili dengizning qurigan tubida saksovul va boshqa qumda osadigan osimliklardan iborat ortacha 1520 ming gektar ihotazor barpo etiladi. Ihota daraxtlarining ildizi qum-tuproqning ustki qatlamini mustahkamlaydi, ot-olanlarning paydo bolishiga sharoit yaratadi va, oz navbatida, biosenotik xilma-xillikning kopayishiga yordam beradi. Shuningdek, ihotazorlar shamollar tezligini pasaytirib, zararli qum zarrachalari havoga kotarilishining oldini oladi. Hozir va kelgusida Orol dengizining qurigan tubida daraxtzorlar tashkil etish eng dolzarb muammolardan biri bolib qolmoqda. Hayvonot olami obyektlari quyidagilar hi- soblanadi: • sutemizuvchilar, parrandalar, sudralib yuruv- chi hayvonlar, ham quruqlikda, ham suvda yashovchi hayvonlar, baliqlar, umurtqasizlar va ularning populatsiyalari; • yovvoyi hayvonlardan tashkil topadigan tabiiy hayvon galalari yoki ularning har qanday todalari; • yovvoyi hayvonlarning kamyob yoki yoqolib ketish xavfi ostida bolgan turlari; • yovvoyi hayvonlar yashash faoliyatining mahsulotlari. Biologik xilma-xilligida hayvonot dunyosi turlarining salmogi nisbatan kop bolib, ularning katta qismini bogimoyoqlilar tash- kil etadi. Hayvonot dunyosining keng tarqalgan turlari qushlar, sutemizuvchilar, sudralib yuruvchilar va baliqlardir. Hayvonot dunyosi va uning yashash muhitini muhofaza qi- lish hamda undan foydalanish quyidagi talablar asosida amalga oshiriladi: • hayvonlarning tur boyicha xilma-xilligini va ular galalari- ning butligini tabiiy erkinlik holatida saqlab qolish; • hayvonlarning yashash muhitini, urchish shart-sharoitlarini va kochib yurish yollarini saqlab qolish; Hayvonot olami 140 • hayvonot dunyosi obyektlaridan oqilona foydalanish, ularni tiklash va takror yetishtirish; • aholi sogligini saqlash hamda jismoniy va yuridik shaxslarga zarar yetkazilishining oldini olish maqsadida hayvonot dunyosi obyektlarining miqdorini tartibga solish. Masalan, Ustyurt hududida saygoqlar miqdorini saqlab qo- lish va kopaytirish uchun quyidagilar zarur: • saygoqlar muhofazasini kuchaytirish va yil davomida na- zorat qilish. Buning uchun tarkibida kamida 56 kishidan iborat maxsus yegerlik xizmatini tashkil qilish, uni tez yuradigan trans- port va boshqa jihozlar bilan taminlash, ayniqsa, kuzgi-qishki- bahorgi davrda ommaviy qollanadigan joylarida muhofazasini yanada kuchaytirish kerak; • ushbu noyob hayvon turini saqlab qolish haqida oyiga bir marta namoyish etiladigan teleradiokorsatuv tashkil qilish. Ma- halliy aholi ortasida tushuntirish ishlari olib borish, brakonyer- larni qatiy jazolash; • saygoqlar kopayish joylarida (Òeranquduq, Churuq, Be- leuli, Allan, Airobolda) «osoyishtalik zonasi»ni tashkil qilish, bu yerda kamida bir oy davomida 15-maydan 15-iyungacha trans- portning har qanday harakatini taqiqlash, saygoqlar suv ichishi uchun sardobalar qurish; • qish uzoq davom etadigan yillarda hayvonlarni yem bilan taminlash. Hayvonlar migratsiyasi ularning atrof-mu- hit sharoitlariga moslashish maqsadida kochib yurishi. Hayvonlarning aksariyati kochib yura- digan turlar sanaladi. Qushlar uchib otishiga, birinchi navbatda, ob-havo sharoitlari tasir korsatadi. Lekin qush- lar dam olish yerlarining mavjudligi ham oz tasirini korsatadi. Saygoq Ustyurt platosida yashaydi. U Qozogistondan qish- lash va kopayish uchun Qoraqalpogistonning Ustyurtiga mav- sumiy kochib otadi. Qushlardan farqli ravishda saygoqlar yerdan yurib kochadi va muvaffaqiyatli migratsiyasi uchun birorta tosqinlik (mashinalar tez yuradigan yollar, kanallar, tosiqlar va h.k.lar) bolmasligi kerak. Hayvonlar migratsiyasi 141 1. Osimliklar dunyosiga antropogen tasirlarning ekologik oqibatlari ni- malarda namoyon boladi? 2. Hayvonot dunyosining qirilib yoki kamayib ketish sabablari nimada? 3. Qanday antropogen tasirlar biologik xilma-xillikka tahdid soladi? 4. Osimlik olami obyektlari nimalarni oz ichiga oladi? 5. Hayvonot olami obyektlari nimalarni oz ichiga oladi? 6. Hayvonot dunyosi va uning yashash muhitini muhofaza qilish hamda undan foydalanish qanday talablar asosida amalga oshiriladi? 7. Hayvonlar migratsiyasining ahamiyati nimada? 17-bob. BIOSFERAGA TASIR KORSATISHNING ALOHIDA TURLARI Biosferaga tasir korsatishning alohida turlari quyidagilarni oz ichiga oladi: 1) muhitning xavfli chiqindilar bilan ifloslanishi; 2) shovqindan ifloslanish; 3) biologik ifloslanish; elektr magnit maydonlari va nurlanishlar tasiri. Hozirgi otkir ekologik muammolardan biri atrof-muhitning ishlab chiqarish va istemol chiqindilari, birinchi navbatda, xavfli chiqin- dilar bilan ifloslanishi hisoblanadi. Chiqin- dilarning fuqarolar hayoti va sogligiga, atrof-muhitga zararli tasirining oldini olish, chiqindilar hosil bolishini kamaytirish va ulardan xojalik faoliyatida oqilona foydalanishni taminlash dolzarb muammolardan biriga aylangan. Axlatxonalarda toplanib qolgan chiqindilar atmosfera havosini, yerusti va osti suvlarini, tuproq va osimliklar dunyosini ifloslovchi manbalar hisoblanadi. Chiqindilar ishlab chiqarish yoki istemol qilish jarayonida xomashyo, materiallar, xomaki mahsulotlar, boshqa buyumlar yoki mahsulotlardan hosil bolgan qoldiqlar, shuningdek, ozining istemol xususiyatlarini yoqotgan mahsulotlardir. Chiqindilarni saqlash hamda komib tashlash uchun maxsus ajratilgan va jihozlangan joylar chiqindilarni joylashtirish ob- yektlari hisoblanadi. Chiqindilar komib tashlash, qayta ishlash yoki utilizatsiya qilish maqsadida olib ketilguncha maxsus jihoz- langan toplagichlarda saqlanadi. ? NAZORAT SAVOLLARI Atrof-muhitning chiqindilar bilan ifloslanishi 142 Chiqindilar tarkibidan qimmatli moddalarni ajratib olish yoki chiqindilarni ikkilamchi xomashyo, yoqilgi, ogit sifatida va boshqa maqsadlarda ishlatish uchun utilizatsiya qilinadi. Chiqindilarni ekologik jihatdan bexatar saqlash, tashish yoki utilizatsiya qilish maqsadida ularning fizik, kimyoviy yoki biologik xususiyatlarini ozgartirish bilan bogliq texnologik operatsiyalar amalga oshirilib, qayta ishlanadi. Chiqindilar, ifloslantiruvchi moddalar atrof-mu- hitni bulgatishining oldini olish maqsadida ajratib, komib tashlanadi. Barcha chiqindilar maishiy va sanoat chiqindilariga bolinadi. Maishiy chiqindilar qattiq, suyuq va gazsimon holatda bolishi mumkin. Qattiq maishiy chiqindilar qattiq moddalar (plast- massa, qogoz, oyna, teri va h.k.) va maishiy rozgorda hosil bolgan oziq-ovqat chiqitlari. Suyuq maishiy chiqindilar maishiy xojalikda hosil bolgan oqova suvlar. Gazsimon maishiy chiqindilar esa turli gazlar otqindilarini oz ichiga oladi. Sanoat chiqindilari mahsulot ishlab chiqarish yoki ishlarni bajarish jarayonida paydo bolgan va ozining dastlabki istemol xossalarini toliq yoki qisman yoqotgan xomashyolar, materiallar va yarim tayyor mahsulotlar qoldiqlari. Ular ham qattiq (metall, yogoch-taxta va h.k.), suyuq oqova suvlar, ishlatilgan organik erituvchilar va h.k.) va gazsimon (sanoat pechlari va transport otqindilari) holatda bolishi mumkin. Sanoat chiqindilarining aksariyat miqdorini komir, me- tallurgiya va qurilish materiallari sanoati korxonalari hamda is- siqlik elektr stansiyalari hosil qiladi. Ozbekistonda har yili or- tacha 100 million tonnaga yaqin sanoat chiqindilari paydo bolib, ularning taxminan 14 % zaharli hisoblanadi. Respublikamizda sanoat chiqindilarining asosiy salmogi Òoshkent, Fargona va Navoiy viloyatlarida paydo boladi. Malumotlarga kora, toplangan har 10 ming tonna maishiy chiqindilar bilan birga qayta ishlashga yaroqli bolgan 3600 tonna oziq-ovqat chiqindilari, 1600 tonna qogoz va karton chiqin- dilari, 550 tonna gazlama chiqindilari, 450 tonna plastmassa va boshqa koplab mahsulotlar ham yoq qilinadi. Umuman, qat- tiq chiqindilar tarkibida ortacha 1025 % qogoz-karton, 35 40 % oziq-ovqat chiqindilari, 26 % yogoch, 13 % metall, 143 25 % gazlama, 12 % charm, rezina, 24 % shisha, 12 % tosh, 1,54 % plastmassa, 1018 % boshqa jismlar mavjud boladi. Chiqindilarni yigish va tashishda yuzaga keladigan muammolar sirasiga quyidagilar kiradi: maxsus jihozlangan toplagichlar konteynerlar bilan yetarli taminlanmaganlik; korxonalar va aholi tomonidan chiqindilarni moljallanmagan joylarga (hududlarga) noqonuniy olib chiqish va yigish; aholi istiqomat qiladigan hu- dudlarda chiqindilarni joylashtirish obyektlarining tartibsiz ko- payishi va h.k. Havo haroratining yuqori bolishi ayrim toifadagi organik moddalarning tez parchalanishiga va mikrofloraning, shu jum- ladan, kasallik qozgatuvchi mikroorganizmlarning tezlik bilan rivojlanishiga qulay sharoit yaratadi. Shu sababli, qattiq maishiy chiqindilarni saqlash muddatini keskin kamaytirish va ularni chiqarib tashlash, zarur hollarda qayta ishlash muhim muam- molardan biriga aylangan. Shaharlarda bir kishi uchun toplanadigan ortacha qattiq maishiy chiqindilar meyori ishlab chiqilgan: bir kunda 1,2 kg; bir yilda 453 kg (1,1 m 3 ); eng kop miqdori kuzda kuniga 1,6 kg; eng kam miqdori qishda kuniga 0,8 kg. Shu sababli katta shaharlarda qattiq maishiy chiqindilar toplanadigan markaz- lashtirilgan obyektlarni tashkil etish, ularni maxsus transport vositasida tashish va zararsizlantirib, qayta ishlaydigan korxonalar faoliyatini keng yolga qoyish lozim. Aslida, qayta ishlangan materiallar zararli va zaharli chiqindi hisoblanadi va ular notogri usullar bilan yoq qilinsa, atrof-muhit va aholi salomatligi uchun xavf tugdiradi. Zaharli chiqindilar, jumladan, margimush, ogir metallar va pestitsidlar inson orga- nizmida otkir hamda surunkali xavfli kasalliklarni keltirib chiqaradi. Òez yonuvchan moddalar, jumladan, turli xil erituvchilar va boyoqlar qoldigi esa tirik organizmlar toqimalarini shikastlantiradi. Kimyoviy faol chiqindilarga foydalanish muddati tugagan preparatlar va kislotalar mansub bolib, ular suv hamda havodagi moddalar bilan kimyoviy reaksiyaga kirishib, portlash yoki za- harlovchi moddalarning paydo bolishiga olib kelishi mumkin. 144 Shuningdek, ayrim toifadagi shifoxonalar chiqindilari ham aholi salomatligiga katta xavf tugdiradi. Xavfli chiqindilar deyilganda tarkibida xavfli (zaharlilik, yuqumlilik, portlovchanlik, tez alangalanib yongin chiqaruv- chanlik, reaksiyaga tez kirishuvchanlik, radioaktivlik) xususiyat- lardan loaqal bittasiga ega moddalar mavjud bolgan, bunday moddalar fuqarolar sogligi va hayotiga, atrof-muhitga ozi mus- taqil tarzda ham, shuningdek, boshqa moddalarga qoshilganda ham bevosita yoki potensial xavf tugdiradigan miqdorda va shaklda mavjud bolgan chiqindilar tushuniladi. Metall va galvani kukunlari, shisha tola va toshtaxta chiqindi- lari, changlari, nordon yelim, qatron va gudronni qayta ishlash qoldiqlari, ishlatilgan radiotexnika buyumlari va shu kabilar keng tarqalgan xavfli chiqindilar hisoblanadi. Fuqarolarning hayoti va sogligi, atrof-muhit xavfsizligi tamin etilishiga eng kop tahdid soladigan xavfli chiqindilarga radioaktiv Download 2.82 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling