Fizikadan praktikum
Download 104 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Nazariy qism Tarozining tuzilishi.
- Tarozida tortish qoidalari
- Analitik tarozida tortish
- 2. Tarozining sezgirligini aniqlash
- Tarozi yelkalarining bir xil bo‘lmasligi natijasida hosil bo‘ladigan xatolikni to‘g‘rilash
- TO ‘G‘RI GEOMETRIK SHAKLGA EGA BO ‘LG AN QATTIQ JISM LARNING ZICH LIG INI ANIQLASH Kerakli asbob va materiallar.
- Ishning maqsadi.
- Ishni bajarish tartibi
I Q ISM . MEXANIKA 1-laboratoriya iski. ANALITIK TAROZINING T U ZIL ISH IN I VA UNDA TO R TISH NI 0 ‘RGANISH Kcrakli asbob va materiallar. I. ADB-200 tipidagi dempferii analitik tarozi. 2. Tarozi toshlari. 3. Tortiladigan jismlar. Ishning maqsadi. Analitik tarozining tuzilishi bilan tanishish va unda tortishni o ‘rganish. Nazariy qism Tarozining tuzilishi. Dempferii analitik tarozi jism lam ing massasini aniq o ‘lchashda ishlatiladi. Tarozining asosiy qtqpn bir xil uzunlikdagi richagdan iborat bo ‘lib, bu richag shayin (1) deb ataladi. Shayin o ‘rtasida uning yuzasiga tik ravishda aqiqdan yasalgan prizma (9) o ‘matilgan. Prizm a o ‘z qirrasi bilan ustun (13) tepasidagi yassi aqiq yostig‘iga tayanib turadi (1.1.1- rasm). 1 *» 1.1.1- rasm. Dempferii analitik tarozi: 1—shayin; 2—palla; 3—strelka; 4—kallak; 5—siig'alar; 6-dempfer; 7—richag; 8—ekran; 9—prizma; 10 va 11—limbalar; 12—vint; 13—ustun. Markaziy prizm adan bir xil uzoqlikda turgan shayinning ostki tomonidan ikkita prizma o ‘matilgan. Bu prizmalarga pallalami osib qo‘yish uchun kerak b o ‘lad ig an m o slam alarb o ‘lib, ularga tarozi pallalari (2) osilgan. Shayinning o'rtasida strelka (3) bo‘lib, u paUalaming muvozanat vaziyatidan og‘ishini ko‘isatadi. Og‘ish kattaligi ustunning past tom oniga o ‘m atilgan shkala yordamida aniqlanadi. Tarozi plastmassa yoki shisha asosga maqkamlanadi. Tarozi quti ichiga o ‘rnatilib, oldi tom onidagi oyna devor- chasi yuqoriga suriladi, yon tom onlarida esa oynali eshikchalari mavjud. Aqiq prizmalari tez ishdan chiqmasligi uchun taroziga arre- tir o ‘rnatilgan. Arretir shunday qurilmaki, tarozi pallalari va shayinni bir oz yuqoriga ko‘tarishga, ya’ni prizm alam i tegishli yostiqchalaridan ajratishga imkon beradi. Tarozini arretirlash va prizm alarni yem irilishdan saqlash uchun tarozi asosiga o ‘m atilgan kallak (4) ishlatiladi. Bu kallakni burash bilan tarozi arretirlanadi. Tarozidan foydalanilmaganda va toshlar almashtirilayotgan paytda tarozini albatta arretirlash kerak. Analitik tarozida tortish vaqtida ishlatiladigan tarozi toshlari 1 g dan 100 g oraliqdagi massaga ega. ADB-200 tarozisi dempfer (6) bilan ta ’m inlangan bo ‘lib, uning vazifasi tarozi shayinining tebranishini tezroq so‘ndirish- d;m ibonitdiw Bunda strelka muvozanat vaziyati atrofida ko‘p tcbranmaydk, balki muvozanat vaziyatiga yaqinlashadi va to ‘xtab qoladi. Tarozi qurilmasi qiymati I g gacha bo‘lgan milligramm toshlar bilan ta ’minlangan bo'lib, bu toshlar tarozining o ‘ng pallasi ustidagi shayinning tepasiga halqa shaklida osilgan. Bu toshlar aylanuvchi limbalar (10,11) yordamida richag (7) orqali bosh- qariladj. Ichki limba aylantirilganda 10 mg li toshlar, tashqi limba aylantirilganda esa 100 mg li toshlar yuklanadi va olinadi. Tarozi strelkasi (3)ning pastki qismida o ‘ng va chap tomonga 0—10 mkg gacha bo'lingan shkalalar bilan ta ’minlangan. Optik qurilma yordamida mikroshkalali ekran (8)ga proyeksiyalangan kallak (4) yordam ida tarozi ishga tushirish bilan bir vaqtda, yoritkich lampochkasi ham yonadi. Tarozida tortish qoidalari T arozining uzoq vaqt ishlashini t a ’m inlash, uni buzib qo'ymaslik va aniq tortish uchun quyidagi qoidalarga rioya qilish kerak: 1. Tortiladigan jism va tarozi toshlarini qo'yishda tarozim arretirlash kerak. 2. Faqat pinset yordamida tarozi toshlarini g'ilofdan olish va pallaga qo'yish kerak. 3. Tarozi toshlari va jismni shunday qo‘yish kerakki, ular pallaning taxm inan o ‘rtasida joylashsin. 4. Jism tarozining chap pallasiga, toshlar o‘rig pallasiga qo'vi- lishi kerak. 5. Jism bilan toshlar muvozanatga kelmaguncha tarozi yelkasini arretirdan chiqarmaslik kerak. Toshlar bilan jism taxminiy m u vozanatga kelganda tarozi shayini tebranishga keladi va shu vaqt- dagina tarozi toshlarini yana o'zgartirish kerak bo‘lsa, tarozini arretirlash kerak. 6. Tarozi pallasining tebranishini to ‘xtatishda juda ehtiyot boMish kerak, qog‘oz parchasi yordam ida to ‘xtaiilgani m a’qul. 7. Tarozi shayinining tebranishi kuzatilayotganda tarozi g‘ilo- fining eshikchalarini yopib qo‘yish kerak. 8. Tortish ishlari tugatilgandan keyin tarozini albatta arretir lash, toshlarni olib qo‘yish va jild bilan berkitish kerak. Analitik tarozida tortish Analitik tarozida aniq tortish uchun quyidagi qoidalarga amal qilish lozim: 1. Tarozining nol nuqtasini aniqlash. 2. Tarozining sezgirligini aniqlash. 3. Tortish. 1. Tarozining nol nuqtasini aniqlash Yuk qo‘yihnagan holatda tarozi strelkasining to‘xtab qolgan nuqtasidagi shkalaning ko‘rsatishi n0 — tarozining nol nuqtasi deb ataladi. Nol nuqta 3 marta aniqlanadi (strelka nol nuqtagabir tom ondan yaqinlashganda ikki marta, ikkinchi tom ondan yaqin- lashganda 1 marta). H ar bir aniqlashdan oldin tarozi arretirlanadi va keyin juda ebtiyotlik bilan arretirdan b o ‘shatiladi. Nol nuqtaning o ‘rtacha arifmetik qiymati aniqlanadi. 2. Tarozining sezgirligini aniqlash Analitik tarozida 0 ‘lchash aniqligi, uning sezgirligiga ko‘p jibatdan bog‘liq. Taroziga bir birlik yuk (1 mg) qo‘yilganda strelkaning og‘ishi tarozining sezgirligi deb ataladi. Optik qurilmasi bo‘lgan tarozida sezgirlik aniqlanmaydi. Aniq tarozida bo ‘lim qiymati 0,1 mg (bo‘limdan 0,003 mg) bo ‘limgacha farq qilmasligi kerak. Shu ning uchun aniq tarozida mikroshkala bo‘yicha 0,1 mg aniqlikkacha o ‘lchash kifoya. 3. Tortish Analitik tarozida tortish uchun chap pallasiga tortiladigan jism, o'n g pallasiga esa massasi aniq bo‘lgan tarozi toshlari qo'yiladi. Tosh qo‘yiIadigan optik qurilmasi bo‘lgan tarozilarda muvozanat holat oldin grammli toshlar bilan hosil qilinadi. So'ngra limbani burash yordamida 100 va 10 mg li halqasim on yuklar qo‘yiladi. Keyin tarozining nol nuqtasini belgilab, mikroshkala orqali m il- ligrammlaming 0,1 bo'lagigacha hisoblanadi va quyidagi formula orqaii tarozLpallasiga qo ‘yilgan etalon toshlarining yig‘indisi ко ‘ ri nish ida 'fn i q!a nad i: P' = p , + p 2 + p , + p 4. Bunda: P, — toshning nominal og‘irligi; P2 — tashqi lirnbaning ko'rsatishi; Р н — ichki lirnbaning ko‘rsatishi; P4 — mikroshka- laning ko'rsatishi. P4ni hisoblash uchun mikroshkala ko'rsatishi n ni noldan o ‘ng tomonga burilganini «+», chapga burilganini esa «—» ishora bilan olamiz. Nol nuqta holati n0ni bilgan holda P4 quyidagicha topiladi: P4 = (По-па. ~ ni) °> 1 mS- Tarozi yelkalarining bir xil bo‘lmasligi natijasida hosil bo‘ladigan xatolikni to‘g‘rilash Buning uchun tortiladigan jism dastlab tarozining chap palla siga qo‘yiladi va tortiladi, so'ngra jism bilan tarozi toshlarining o'rinlari almashtiriladi. Yelkalar bir xil bo‘lmagan!igi uchun birinchi tortish natijasi P<;), ikkinchi tortish natijasi P n) dan farq qiladi. M om entlar teoremasiga asosan: P J = P(l)l2 bo'ladi. Bunda: / , — chap yelka uzunligi; l2— o ‘ng yelka uzunligi. Jism va toshlar almashtirilgandan keyin PJ2 ~ P(IJ r Bulardan: Px = yjP(\)P(\\) = 0 / 2 ) ■ (fy) + fyl))- 1.1.1- jadval № N ol nuqta n« C hap palla 0 ‘ng palla P,+ P2+ P} n p 4 p, P,+ P + P, P. P X 1. 2. 3. ”. = n = 1 = P . - Л = M ustaqil tayyorlanish uchun savollar 1. Jismlarning inertligi deb nimaga aytiladi? 2. Massa deb nimaga aytiladi? U qanday о ‘Ichov birliklarida o ‘lchanadi? 3. Og'irlik nima? 4. Shayinli tarozida massa, prujinali tarozida og‘irlik o ‘lcha- nishini tushuntirib bering. 5. Shayinli tarozini qutbdan ekvatorga k o ‘chirganimizda o'lchash natijasi о ‘zgaradimi? 6. Analitik tarozida qanday aniqlikda о ‘Ichash mumkin ? Hisoblash algoritmi Bu laboratoriya ishi bajarilganda (3—5) xil m odda mis, aluminiy, tem ir, plastmassa, kauchuk, yog'och va hokazodan yasalgan 1—3 xil to ‘g‘ri geometrik shakldagi (silindr, konus, shar va hokazo) jism lar olinadi. Olingan jism larning har biri uchun quyidagi o'lchash va hisoblashlar bajariladi: 1. Jism massalari dastlab texnik tarozida 5 martadan oMcha- nib, m 1,m2,my m4rm5 qiymatlar aniqlanadi va in = (mx +m2 + m ,+ +m4 +ms) /5 ifodadan ulaming o'rtacha qiymati topiladi. Topil- gan o ‘n a c h a qiym atga k o 'ra , o 'lch ash d ag i absolut xatolik Aml =\m + mx\,..., Ams =\m + m5\ va uning o ‘rtacha qiym ati Am = (Aml + Am2 + ...+ +Am$/5 topiladi. Topilgan absolut xa- (olikning o‘rtacha qiymatiga ko‘ra Em = ( \ m / m ) - 100% nisbiy xa tolik topiladi. 2. Jism m assasi an alitik taro zid a 5 m artad an o 'lc h a n ib , m'l ,m 2,m3,m4,m 5 qiymatlar aniqlanadi. Ulaming o'rtacha qiymati in' = (m[ + ... + m '.)/5 va o 'lc h a s h d a g i a b s o lu t x a to lik Д/я[=|Д#й f/w'j,..., \ m =|Л/й' + /и'| to p ila d i. Am' =(Am[+... ... + A m ')/5 absolut xatolikning o 'rta c h a qiym atiga ko ‘ra, Em, = (A m 'in i)-100% nisbiy xatolik topiladi. 3. Topilgan Am va Am qiymatlarga ko‘ra, analitik taroziga nis- batan lexniMttrozida o'lchashdagi absolut xatolik Am” = | Am’ + Am\ va nisbiy xatolik Em. = (Am’ / m') ■ 100% topiladi. Hisoblash dasturi 10 REM «Analitik tarozining tuzilishini va unda tortishni o'rganish». 20 REM R1 — tosh n in g no m in al o g ‘irligi, R2 — tashqi lirnbaning ko‘rsatishi, R3 — ichki lirnbaning ko‘rsatishi, N0 — yuksiz vaqtdagi shkala ko'rsatishining o'rtachasi, N1 — yukli vaqtdagi shkala ko'rsatishi. 30 IN P U T N 40 FOR 1=1 TO N 50 IN PU T N0(1), N1(1), P1(I), P2(I), P3(I) 55 P4(I)=.001*N 1(I)-N 0(I)) <><) P(J) P I(I)+ P 2 (I)+ P 3 (I)+ P 4 (I) 65 PI = P1+ P (I) 70 N EX T I 75 PY- P l/ N 80 FOR 1=1 TO N 85 DP(I) AHS(PV-P(T)) ‘Ю DP DP i D P (I) N I XI I 10(1 I >PY =D P/N 105 E P Y -!00*D P Y /P Y NO PR IN T 112 PR IN T «Analitik tarozining tuzilishini va unda tortishni o'rganish». 115 PR IN T «-----------------------------------------------------------------» 120 PR IN T «I «;» N0 «;» N I «;» PI «;» P2 «;» P3 «;» P4 «;» P «;» D P «;» 123 PR IN T «---------------------------------------------------------------- » 125 FOR 1=1 TO N 130 PR IN T I; 132 PRINT U SIN G « # # # # # .# # ’; N0(I),N1(I),P1(I),P2(I),P3(I) 135 P R IN T U SIN G « # # # # # # .# # # # # ’; P4(I),P(I),D P (I) 140 NEXT I 145 PR IN T «---------------------------------------------------------------- » 150 PR IN T «py=»;PY,» Absolut xato dpy=»;DPY,». Nisbiy xato epy=»;EPY 160 E N D Ushbu hisoblashlar «EXCEL» dasturida quyidagicha bajariladi. «Analitik tarozining tuzilishini va unda tortishni o ‘rganish». A В С D E F G H I I N 0 N1 PI P2 P3 P4 P absolut xatolik 1 =001*C2-B2 =D 2+E2+F2+G 2 =ABS(H10/N-H2 2 3 4 2-laboratoriya ishi. TO ‘G‘RI GEOMETRIK SHAKLGA EGA BO ‘LG AN QATTIQ JISM LARNING ZICH LIG INI ANIQLASH Kerakli asbob va materiallar. 1. Shtangensirkul (aniqligi 0,1 mm). 2. Mikrometr (aniqligi 0,01mm). 3. Silindrshaklidagi jismlar. 4. Tarozi va tarozi toshlari. 5. To‘g‘ri geometrik shaklga ega boigan qismlar. Ishning maqsadi. To‘g‘ri geometrik shaklga ega bo‘lgan qattiq jismlarning zichligini aniqlash usullari bilan tanishish. Nazariy qism Jismning hajm birligidagi massasiga shu jismning zichligi (p ) deyiladi, ya’ni p = m / V . ( 1. 2. 1) Bunda: p — jism ning zichligi, u SI sistemasi [kg/rn3] da, SGS sistemasida [g/sm 3]da o ic h an a d i., m — jism ning massasi, u SI sistemasi [kg] da, SGS sistemasi [g|da o ich an ad i. V — jism ning hajmi, u SI sistemasi [m3] da, SGS sistemasi [sm3]da o ich an ad i. p == /я/K fo rm u lad an ko‘rinib turibdiki, istalgan jis mning zichligini aniqlash uchun shu jism ning massasi va hajmi- ni aniqlash kerak ekan. Barcha jism larning massasi tarozilarda o lc h a b topyadi, hajmi esa ulaming shakliga ko‘ra har xil usullar bilan aniqlanadi. Demak, oldin zichligi aniqlanayotgan jismning shakliga ko'ra, hajmini aniqlash formulasi keltirib chiqarilib, (1.2.1) formulaga asosan jism larning zichligini aniqlaymiz. Biz quyida uch xil shakldagi jism larning zichliklarini aniq- lashrii ko'rib chiqam iz, ya’ni ulam ing hajmini topish formula- lariga ko‘ia zichligini aniqlash formulalarini keltiramiz. 1. Yaxlit silindr shaklidagi jism ning hajmini topish formulasi: V — nr^h— nd2h/4, (r—d/2) (1.2.2) bolganligidan, uning zichligi p = m /V = m /(n r h ) = 4m /(nd2h), (r = d /2 ) (1.2.3) formuladan topiladi. 2. Kovak silindr shaklidagi jismning hajmini topish formulasi: V = УШ — Vlch = nR2h — rtr> h= nD2h /4 — nd2h /4 — ^ h f D 2 ~ d2)/4 , (1-2.4) (R=D /2, r- d/2 ) b o ‘lganligidan, uning zichligi quyidagi for- muladan topiladi: p = m /V = m /(n R 2h - ntJh) = 4m/%h(D2 - d2). (1.2.5) 3. Shar shaklidagi jism ning hajm ini topish formulasi: V - (4/3)nr'- (4 /3 )n (d /2 )3 — (l/6 )n d 3 (1.2.6) bo‘lganligidan, uning zichligi quyidagi formuladan topiladi: p — m /V — 3 m /(4 n r) — 6m /(nd3). (1.2.7) Bunda: D v a d — silindr asosi va shar shaklidagi jism diametri; R va r — silindr asosi va shar shaklidagi jism radiusi; h — silindr shaklidagi jism balandligi. Jismlarning kesimi va har xil yo‘nalishida uning diam etri va balandligi bir xil b o ‘lmasligi mumkin. Shuning uchun diametri ham , balandligi ham har xil joydan bir necha m arta o ‘lchanib, ulaming o ‘rtacha arifmetik qiymati olinadi. Masalan, jism larning diam etr va balandligi har xil jovidan besh m arta o‘lchanib, ulaming o ‘rtacha arifmetik qiymatlari qu yidagicha hisoblanadi: d ^ ( d 1+ d 2 + d 3 + d 4 + d 5)/5 . (1 .2 .8 ) d = ( d l + d 2 + d 3 + d 4 + d 5 ) / 5 ■ (1 2 .9 ) h=(hi +h2 +h3 +h4 +h5)/5 . (1.2.10) Bundan: Dp D2, D3, D4, D5, d r d2, d3, d4, ds lar jism dia- m etrlarining har bir o ‘lchashdagi qiymatlari b o ‘lib, m ikrom etr bilan o ‘lchanadi. h p h 2, h v h. lar esa balandlikning qiymatlari bo'lib, shtangensirkul bilan o ‘lchanadi. Jism larning diam etri va balandligining m os qivm atlanm (1.2.2), (1.2.4). (1.2.6) formulalarga qo‘yib, berilgan jism lar- ning hajmi, massasi esa tarozida o'lchanib topiladi. Natijalaming aniqlik darajasini bilish uchun, o ‘lchashda yo‘l qo‘yilgan absolut va nisbiy xatoliklarni aniqlash kerak. D iam etm i o ‘lchashda yo‘l qo‘yilgan absolut xatolik quyidagicha topiladi: ДО, = |Z )-D ,|,....,AD5 =jD-Z)5| . (1.2.11) f lA = |J - r f ||,.... bd5 - \d , i < \ . (1.2.12) (1.2.11) va (1.2.12) form ulalar b o ‘yicha diam etrlarning o 'rta ch a qiymati va alohida o'lchangan qiymatlari orasidagi ayirmalar hisoblanadi. Shu ayirmalarga o'lchashdagi absolut xatolik deyiladi. O'lchashdagi o'rtacha absolut xatolik: AD = (AD, +A£>2 + AD^ + AD4 + AD$)/5. (1.2.13) Ad (Ad\+Ad 2 1 + Ac^4 + Ad$)l5 (1.2.14) formulalar bo'yicha hisoblanadi. Keyin diametrlarni o'lchashda yo'l qo'yilgan nisbiy xatolik: fiD = AD, D yoki foizda ED = (AD/D) 100% . (1.2.15) Ed = Ad Id yoki foizda Ed = (Aa id )-100% (1.2.16) formulalar bo'yicha hisoblanadi. Shu yo'l bilan benlgan jism ning balandlj|ini o'lchashda yo'l qo'yilgan absolut va nisbiy xa toliklar quyidagicha hisoblanadi: Ай, = \h — Л, |....АЛ5 = |й - As| . (1.2.17) Ah = (ДЛ, + Ah2 + A/z, + Ah4 + Ah5 /5 . (1.2.18) Eh - A h ,'h . (1.2.19) Hisoblangan hajm (V) uchun maksimal nisbiy xatolikni to- pishda quyidagini tatbiq qilamiz. K o'paytm aning nisbiy xatoligi ko'paytuvchilar nisbiy xatoliklarining yig'indisiga teng. Bu qoida bo'yicha: E = A V /V - 2 A d /d + A h/h. (1.2.20) E v — hajmni hisoblashdagi maksimal nisbiy xatolik. E — zicblikni hisoblashdagi maksimal nisbiy xatolikni topish uchun (1.2.1) formulaga quyidagi qoidani tatbiq qilamiz. Bo‘linm aning nisbiy xatoligi b o ‘linuvchi (surat) va bo ‘luvchi (maxraj)laming nisbiy xatoliklarining yig‘indisiga teng, ya’ni Ep = A p /p = A m /m + A V /V . (1.2.21) Am — tarozida tortishda uning sezgirligiga bog'liq bo‘lgan mak simal absolut xatolik m = 0,1 gr. (1.2.14) formula b o ‘yicha zich- likning maksimal xatoligi aniqlangach, uni zichlikka ko'payti- rib, zichlikning maksimal absolut xatoligi (Ap) aniqlanadi, ya’ni A p = E ; p . (1.2.22) Absolut xatolikning ishorasi ham musbat, ham manfiy bo‘lishi mumkin. Shuning uchun zichlikning haqiqiy qiymati (pta ) ham shartli ravishda quyidagicha hisoblanadi: = P ± V - (1.2.23) Ishni bajarish tartibi 1. M ikrom etr bilan berilgan jism ning diametri har xil joyi- dan besh m arta o ich an ad i. 2. Shtangensirkul bilan berilgan jism ning balandligi har xil joydan besh m arta o ‘lchanadi. 3. (1.2.8), (1.2.9), (1.2.10) formulalar bo'yicha jism lar b a landligi va diametrlarining o'rtacha arifmetik qiymati topiladi. 4. (1.2.11), (1.2.12), (1.2.17) form ulalar b o ‘yicha jism lar balandligi va diametrlarini har bir o'lchashda yo‘l qo’yilgan absolut xatoligi hisoblanadi. 5. (1.2.13), (1.2.14), (1.2.18) formulalar bo'yicha jismlarning balandligi va diametrlarini o'lchashda yo'l qo'yilgan o'rtacha absolut xatoliklar AD, A d, \h topiladi. 6. Nisbiy xatoliklar £D = \ D i D , Ed = Ad i d , Eh = Ah !h ifoda- lardan topiladi. 7. (1.2.2), (1.2.4), (1.2.6) formulalarga diam etrlar va baland- likning mos qiymatlarini qo'yib, har bir o'lchash uchun berilgan jism ning V hajmini hisoblanadi. 8. (1.2,20) form ula bo ‘yicha silindr hajmini hisoblashda yo‘l qo‘yilgan maksimal nisbiy xatolik hisoblanadi. 9. Tarozida jism ning massasi m aniqlanadi. 10. (1.2.3), (1.2.5), (1.2.7) form ulalar b o ‘yicha berilgan jis mlarning zichligi aniqlanadi. 11. (1.2.21) va (1.2.22) formulalar b o ‘yicha zichlikni hisob lashdagi nisbiy va absolut xatoliklar aniqlanadi. 12. O ich ash natijalarini 1.2.1 - jadvalga kiritiladi. 1.2.1- j a d v a I № D I AD, < Ad; * Ahf Vi E. 0 , A p E fi 1. 2. 3. 4. 0 ‘r- D AD d Ad h Ah V p M ustaqil tayyorlanish uchun savollar 1. Zichlik nima, и qanday o ‘lchov birliklarida о ‘Ichanadi? 2. Zichlikni aniqlashning boshqa qanday usullarini bilasiz? Tushuntirib bering. 1- mashq. Yaxlit silindr shaklidagi jismlar zichligini aniqlash uchun hisoblash algoritmi: Bu laboletoriya ishini bajarganda silindrning balandligi (A.), diametri (d ) va massasi (m.) o ‘ichanadi. Bu qiymatlarga ko‘ra, quyidagi hisoblashlar bajariladi: T Г ^ ' 1 ■ » , = —«, r>, — form uladan silindrning hajmi; 4 _ m P i - ~ — form uladan tajriba natijasida olingan jismning i massasi (m ) va hisoblab topilgan hajmining ( V’.) qiymatlariga ko‘ra zichligi topiladi. П pt = (1 / n) E pt — ifodadan zichlikning o ‘rtacha qiymati topiladi. А р = \ р - р , \ — ifodalardan zichlikni hisoblashda yo‘l qo‘yil- gan absolut xatolik topiladi. n Лр = ( 1 /« )Х |р -р (| — ifodadan zichlikni hisoblashda yo‘l 1=1 qo'yilgan absolut xatolikning o ’rtacha qiymati topiladi. E P - (A P ' P ) 100% — ifodadan hisoblashdagi nisbiy xatolik to piladi. Topilgan qiym atlarga k o ‘ra, zichlikning haqiqiy qiym ati phjiii = P±Ap ko‘rinishda ifodalanadi. N atijalar 1 .2 .2 -jadvalga yoziladi. 1.2.2 - j a d v a l № M a s sa , * (g) Ralandlik, A, (sm) D iam elr, rf (sm) H ajm , ^ ( s i a ) Zichlik, Pi (g /sm ) 1. 2. 3. 4. 5. 0 ‘rtacha m h d V Р Bu hisoblashlarni EH M da bajarish uchun yuqoridagi ifoda- lardagi kattaliklami lotin alfavitidagi harflar bilan quyidagicha belgilab olamiz: mx = M (/), h = H(I), dt = D(I), Vi = V(l), p. = P(I). Download 104 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling