N. a b d u L l a y e V
Arab xalifalik davri san ’ati
Download 272 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- TURKIYA SA N ’ATI
Arab xalifalik davri san ’ati 0 ‘rta a srlard a Y aq in va 0 ‘rta sharq xalqlari ja h o n s a n ’ati va m a d a n i- yatiga k a tta hissa q o ‘sh d i. A rab isto n y arim o ro lid a p a y d o boMgan islom dini m afkurasi esa shu d a v r s a n ’at va m ad an iy ati ta m o y illa rin i b elg ilash - d a m u h im o ‘rin n i egalladi. A rab isto n y arim o ro lid a m ad an iy at ju d a q a d im z a m o n la rd a vujudga keldi. Bu y e rd a e ra m iz d a n a w a lg i m in g in ch i yillard ay o q boy q u ld o rlik davlatlari m avjud boMgan. A rab isto n ah o lisin in g k o ‘p ch ilik qism i c h o r- v achilik b ilan s h u g ‘u llan g an . V II a sm in g b o sh larig a kelib, a ra b ja m o a si ich id a so d ir boMgan ichki sinfiy tab a q a la n ish va siyosiy vaziyat y ag o n a A rab d a v la tin in g vujudga kelishiga sabab boMdi. A rab ja m o a sin in g si yosiy birlashishi V II a s m in g b o sh larid a yangi islom d in i b a y ro g ‘i o stid a bo rd i. Bu d in n in g asoschisi M u h a m m a d boMib, u n in g d a v o m ch ilari a ra b - c h a m u slim la r (X u d o b a n d a la ri), m u su lm o n la r d e b yu ritila b o sh lan d i. D astlab k i d a v rla rd a M u h a m m a d va u n in g vorislari (xalifalari) tu ra d ig a n 54 . , A rabistondagi M a d in a va M ak k a boMgan. V II asrd a a ra b la r F a la stin , Siiriya, M e so p o ta m iy a , M isr, E ro n y erlarini b osib oldi. V III a sr b o sh - lariga kelib esa, a ra b la r P ire n e y y arim o ro lid a n to rtib , S h im o liy A frika, j^avkaz va 0 ‘rta O siy o y erlarig ach a q o ‘lga k iritib , Ispaniya y e rla rid a n to H in d isto n g a ch a c h o ‘zilgan k a tta a ra b davlati - xalifalikni tashkil etd ilar. j e kin a ra b d av lati siyosiy b irlik jih a tid a n ju d a z a if ed i. S h u n in g u c h u n jX - X asrlard a xalifalik q a to r feodal d av latlarg a p a rc h a la n ib k etd i. 0 ‘rta O siyo, K avkaz o rti, M isr va M ag ‘rib esa, a ra b d a v lati h u k m d o rlig id a n ozod boMdi. V aqin sh a rq d a so d ir boMgan so tsial-tarix iy ja ra y o n S h im o liy A frika va O ld O siy o d a yangi a ra b m illatin i S uriya, Iro q , M isr, T u n is, Ja z o ir, M arokash kabi a ra b d av la tla rin i yuzaga keltirdi. Bu d a v la tla m in g s a n ’ati va m ad an iy ati o ‘ziga xos yoMda rivojlanib b o rd i. S h u b ilan birga, bu m a m la k a tla r s a n ’ati va m a d a n iy a tid a m avjud o ‘x sh ash lik lam i in k o r e t- m aslik kcrak. B unga sab ab , a ra b m a m la k a tla rid a feo d alizm ta ra q q iy o - tidagi yoM va u su lla m in g b ir-b irig a yaqinligidir. 0 ‘rta a sr a ra b s a n ’ati rav n a q ig a is lo m d in in in g t a ’siri h a m s e z ila rli boM di. B u , a y n iq s a , m e ’m oriik, a m a liy -d e k o ra tiv s a n ’a td a yaqqol k o ‘rinadi. M e ’m orlik. X alifalik d av rid a fu q a ro la r va d in b ilan bogMiq boMgan b in o la r q u rish avj o ld i. S h u d av rd ag i s h a h a r la r q a to r yangi tip d a g i m e ’m o riy k o m p o z itsiy a la r b ila n boyidi. M asjid va m a d ra sa la r, k arv o n - saroy va m in o ra la r, tim va q a srla r m u su lm o n la r sh a h rin in g o ‘ziga xos to m o n in i belgilovchi m u h im va ajralm as e le m e n tla rg a ay lan d i. V II asrd a arab m asjidi tipi yuzag a keldi. Bu m asjid tash q i k o ‘rinishi jih a tid a n m u s- ta h k a m m in o ra li, atro fl gMsht b ilan o ‘ralgan q a l’a ( q o ‘rg‘o n )n i eslatad i. K om pozitsiyasi asosi t o ‘rtb u rc h a k yoki kvadrat shaklidagi hovli boMib, uning atrofi e sa u stu n li a y v o n la r b ilan o ‘ralgan. A rab m a m la k a tla rid a t o ‘rt ay v o n li, m a rk a z iy q u b b a li m asjidlar h a m m avjud boMgan. X alifalik- n in g p o y ta x ti D a m a s h q d a g i O m e y a d la r m a s jid i ( 7 0 5 - 7 1 5 ) a r a b m e ’m o rlig in in g d astlab k i n a m u n a si hiso b lan ad i. Bu m asjid q ad im g i xris- tia n b azilik asin i q a y ta q u ris h h isobiga m u su lm o n d in iy b in o sig a a y - lantirilgan. Ilk a ra b m e ’m o rlig in in g o ‘ziga xos to m o n i, ay n iq sa , Q o h ira d a g i Ib n T u lu n ( 8 7 6 - 8 7 9 ) m a sjid id a n a m o y o n boMadi. D eyarli b irg e k ta rg a yaqin (92x92 m ) kv ad rat sh ak lid ag i hovli n ay zasim o n arkali a y v o n la r b ilan o 'ra b ch iq ilg an . A yvon u stu n la ri m u stah k am t o ‘rtb u rc h a k m in o ra sim o n shaklda ish lan g an . 55 Damashqdagi masjid mozaik si. Omeyadlar. Ibrt Tulun masjid; hovlisi. M asjid ju d a k a tta b o lib, u n d a b ir v a q tn in g o ‘zid a m in g d a n o rtiq o d a m n a m o z o ‘q iy o lgan. M asjidning b ezatilish i h a m s o d d a va q a t’iy. U n in g d e v o rlari, ark va k a m iz lari o ‘ym ak o rlik s a n ’a ti b ilan p a rd o z la n - g an . 0 ‘rta a sr ara b m e ’m orligida m ad ra sa , sh ifo x o n a, k u tu b x o n a bin o lari, m a q b a ra la r q u rish k en g yoyilgan. A rab x a lifatlig in in g g u llag an abbosiylar (750 - 1258) davri m e ’m orligi 56 Masjid interyeri. Ibn Tulan masjidi utnumiy к о 'rinishi. (816-879). xususiyatlarini S a m a rra shahri (IX asr) qurilish san ’atid a yaqqol n a m o yon boM adi. Bu y e rd a qurilgan yirik d in iy m aj- m ualar, m in o ra va m u s- tah k am d e v o rla r b ilan o ‘ralgan h ash am atli va b e z a k d o r saro y lar, sp iral- sim on q u rilg an m a s h h u r M alviya m inorasi sh u n in g dalilidir. X - X I asr- laiga kelib xalifalikning susayishi Iro q d a m ahobatli qurilishlam i t o ‘xtashiga olib keldi. X II a sm in g b irin c h i yarm i - X III a srla r m e ’m orligi B ag‘d o d va M asuldaga yodgorliklarida n a m o y o n boMadi. U larga xos fazilat hajm iy- fazoviy k o m p o z itsiy a n in g a n iq lig i, yuqori p e sh to q li, ravoqli va g um bazli to m lard a b ilin ad i. B ezatilishidagM shtning ifodaviy im k o n iy atlarid an foy- d a la n is h , ra n g li k o s h in va b a ’z id a b o ‘rtm a ta s v irla r q o M lan ilish id a k o 'rin ad i. V III a srd a n b o sh lab sakkiz qirrali te p a to m o n i k o n u ssim o n q irrad o r g u m b a z la r b ilan yopilgan m a q b a ra la r keng tarq ald i. Bag‘do d d ag i Z ubayda m aq b arasi shu y o 'n a lish n i o ‘z id a n a m o y o n etad i. X alifalik d av ri tasv iriy va am aliy bezak s a n ’a ti Islom m a d an iy a tid a tasviriy sa n ’at (rassom lik va haykaltaroshlik) m af- kura vositasi sifatida qoM lanilm agan va asosan h u n arm a n d c h ilik n in g ajral- m as qism i, a m a liy b e zak s a n ’a ti sifatida ishlatilgan. M a s h h u r shaxslarga haykal q o ‘yish, m e ’m o riy in sh o o tla m in g devoriariga ta rg ‘ibiy m a q sa d d a rasm yoki b o ‘rtm a tasvirini ishlash h arak ati boM m agan. M avjudlari esa ayrim shaxs va x o n a d o n la m in g shaxsiy tash ab b u si va xohishi asosida ishlangan. S h u n in g d e k , m aish iy -m a d a n iy , m e ’m o riy m a jm u a la rd a , m a salan, h a m m o m la rd a , z o d a g o n la m in g q a sr-saro y larid a shu h o i u c h ra y - di- B unga sab ab , a lb a tta , h u k m d o r s in f o rasid a d in iy q ara sh la r b ir xil em asligidir. Q oM yozm alar u c h u n ishlangan m in ia tu ra la rd a , d ek o rativ rel- yeflarda h a m d a a m a liy s a n ’a td a real voqelik, u n in g jo n li o b razlari keng uch ray d i. A rab tasviriy s a n ’atid a o 'r ta a srlar s a n ’atiga xos xusu siy atlar m avjud. V oqelik sh a rtli, b a ’z a n ram ziy sh ak llard a ifo d alan ad i. L ekin bu ta sv irla m in g p o e tik tili o ‘tk ir va t a ’sirc h an d ir. 0 ‘rta a sr a ra b s a n ’atiga xos boMgan fazilat u n in g y o rq in d ek orativligidadir. Bu xususiyat o b raz tu z ilis h in in g a s o s in i ta sh k il e ta d i. O b r a z la m in g jo y la s h is h i, y o rq in ran g lam in g n isb at va ritm ik asi, ishlatilgan c h iz iq la m in g m usiqaviyligi va 57 Arab miniaturasi. nafisligi u n in g x arak tcrli to m o n in i belg ilash d a m u h im rol o ‘y n a y d i. A ral s a n ’a tid a naq sh (o rn a m e n t) a lo h id a o ‘rin n i eg allad i. R eal b o rliq shi sirli, chigal b o ‘lib k o ‘rin g an n a q sh tasviri b ilan a ra la sh ib k c tg an d ek tu- y uladi. U n in g m a z m u n in i o sh irad i. Bu s a n ’a td a x alq n in g h a y o t m azm u - ni va m o h iy ati t o ‘g ‘risidagi d u n y o q a ra sh i va tu s h u n c h a la ri o ‘z ifodasini topdi. Islom m a d a n iy a tid a b ezak haykaltaroshligi (d ek o ra tiv hayk altaro sh -] lik) m e ’m o riy m a jm u a la r , a m a liy s a n ’a t b u y u m la ri b e z a g id a ken* q o ‘llanilgan. P ishirilgan lo y - te rra k o ta , c h in n i, m e ta ll, m a rm a r, yog‘o c h | va sh u n g a o ‘xshash a sh y o la rd a ish lan g a n b u y u m la r y uzasiga ish la n g a n | bo‘rtm a ta sv irlar, tu rli afsonaviy h ay v o n la r sh ak lin i e slatu v ch i id ish lar, | dekorativ rasso m lik n in g tu rli k o ‘rinish va te x n ik a d a b a jarilg an p a n n o , m ozaika, vitraj, b u y u m la rn i b e z ash u c h u n ish latilad ig an ra sm va n a q sh - lar, m a sa la n c h it (m a to )g a , c h in n i id ish lar yuzasiga ish lan g an ra sm la r va i. k. h a m sh u d a v r s a n ’a tid a u ch ray d i. Bu s a n ’a td a ritm , sim m e tiriy a , 58 > ь V3 1 j ^ Naqshli g ‘ilof. assim etriya q o n u n iy a tla ri, n a q q o sh lik s a n ’ati ta la b la ri m u h im o ‘rin n i egallaydi. A m aliy b ezak s a n ’a tin in g a lo h id a tu ri bu b o sh q aru v ch i ta b a q a va diniy targM bot u c h u n z a n ir boM gan b u y u m la r (a trib u tla r), x o n a la m i bezash sa n ’ati, badiiy k ashtachilik, zargarlik, z a rd o ‘zlik boMib, shu s a n ’atd a am aliy s a n ’at o ‘zin i toMiq n a m o y o n etd i. A bbosiylar davri nafa q at m e ’m o rlik balki tasviriy va am aliy s a n ’a td a ham jid d iy jo n la n is h r o ‘y b e rd i. X alifalikning b u d av rid a n b izg ach a d e voriy rasm p arch ala ri, stukli b o ‘rtm a tasvir, yog‘o c h o ’ym akorligi boMaklari tarzida y etib k elgan. S a m a rra , T ak rit yodgorliklari sh u la m in g m a sh h u - ridir. Bu d a v rd a m in ia tu ra s a n ’a ti rivoj to p d i. B ag‘d o d va Iro q n in g sh i- m olida k ito b m in ia tu ra s a n ’ati rivojlanib X I I—X III asrlarga kelib o ‘zin in g gullagan d av rin i b o sh id a n k e c h ird i. S h u d a v rd an bizgacha y etib kelgan ilniiy riso lalarg a ish la n g a n m in ia tu ra la r (D io sk o rid . « F arm akologiya» •222), h a m d a A1 H a ririy n in g « M aq o m » ig a ish lan g an m in ia tu ra la r h ay - ° tiy va ifodaliligi b ila n ajralib tu ra d i. Bu m in ia tu ra la r B ag’d o d m in ia tu ra m ak tab i n a m u n a si boMib, ish la n ish in in g lak o n ik y ech im i b ilan ajralib l uradi S h im o liy Iro q m in ia tu ra sig a xos x u su siy atlam i « Q o ‘shiq kitobi»ga ishlangan ra sm la rd a k o 'ris h m u m k in . Bu rasm larga xos xususiyat ta n - tanavorlik va b ay ra m o n a ru h d a ishlanishida. A rab realistik sa n ’ati rassomJik bV> 59 v a h a y k a l c h i l i g i d i n t a ’s i r i d a b o ‘ld i. D in u la rn in g riv o jla n ish ig a y o ‘l q o ‘ym adi. R ealistik s a n ’a tn in g m o n u m e n ta l form alari deyarli yaratil- m a d i . Q o ‘l y o z m a l a r u c h u n ishlangan m in ia - tu ra la rd a , d e k o ra tiv rel- y eflarda h a m d a a m aliy s a n ’a td a real v o q c lik , u n in g j o n l i o b r a z l a r i k en g u c h ra y d i. B u n g a sabab, a lb a tta , h u k m d o r s in f o ra s id a d in iy q a - ra s h la r b ir xil e m a s li- g i d i r . A r a b t a s v i r i y s a n ’a t i d a o ‘ r ta a s r l a r s a n ’atiga xos xususiyat- l a r m a v ju d . V o q e lik s h a r tli, b a ’z a n ra m z iy s h a k lla rd a ifo d a la n a d i. L e k in b u ta s v irla rn in g p o e t i k t i l i o ‘t k i r va t a ’sirc h a n d ir. 0 ‘rta a s r a r a b s a n ’a t i g a x o s boMgan fazilat u n in g y o rq in dek o rativ lig id ad ir. Bu xususiyat o b ra z tu z i- lish in in g asosini tash k il e ta d i. O b ra z la m in g jo y la sh ish i, y o rq in ra n g la r - 1 n in g nisbat va ritm ik asi, ish latilg a n c h iz iq la m in g m usiqaviyligi va nafis-! ligi u n in g x ara k te rli to m o n in i belg ila sh d a m u h im rol o ‘yn aydi. A rab s a n ’a tid a n aq sh (o r n a m e n t) a lo h id a o ‘rin n i egalladi. Real b o rliq sh u sirli, chigal boMib k o 'rin g a n n aq sh tasviri b ila n a ra lash ib k etg a n d e k tu -f y uladi. U n in g m a z m u n in i o sh irad i. Bu s a n ’a td a x alq n in g h ay o t m a z m u - ni va m o h iy a ti t o ‘g ‘risidagi d u n y o q a ra sh i va tu sh u n c h a la ri o ‘z ifo d a s in i1 to p d i. M a v rita n s a n ’a ti. V II—V III asrlard a S h im o liy A frikadagi q a to r d av - la tla r - T u n is, Ja z o ir, M a ro k a sh va Ja n u b iy Isp an iy a ara b xalifaligi sos- taviga kirdi. Bu m a m la k a tla r s a n ’ati m a v rita n s a n ’ati d e g a n n o m b ila n yu ritila b o sh lad i. A n tik d a v rd a m a v rla r (g re k c h a - q o ra ) d e b A frik an in g sh im o li-g ‘arb iy q ism id ag i M av rita n iy a d a v latin in g tu b a h o lisi tu s h u n ila r ed i. 711-yili a ra b b e rb e r ja n g c h ila ri P ire n e y y arim o ro lin i bosib o lg an - la rid a n keyin b u y e r ah o lisi h a m , sh im o liy A frik ad an kelg an b o sh q a Bezakli grifon. 60 u s u lm o n b o sq in c h ila ri ham ^ a v rla r d eb yuritila b o sh la n - d l' M a v r i t a n I s p a n i y a s i p a m a s h q x a l i f a l i g i n i n g provinsiyasiga a y lan d i. X asr- i a k c l ib , Is p a n iy a x alifalik u n v o n ig a sazo v o r boMdi. Shu d a v r d a n b o s h la b , Is p a n iy a Y e v r o p a d a g i e n g g u lla g a n n iam lakatlardan biriga a y la n d i, Y e v ro p a va O s iy o d a g i k o 'z g a k o ‘rin g an m a d a n iy a t o ’c h o q l a r i d a n b iri s if a tid a tanildi. M av ritan Ispaniyasi- ning badiiy ijoddagi y u tu q lari p o e z iy a , m u z ik a , a y n iq s a , m e ’m orlik va u b ilan bogMiq boMgan d c k o r a tiv s a n ’a td a yaqqol n a m o y o n boMdi. M avritan Ispaniyasi m e ’m o rch ilig in in g n o d ir yodgorligi uning poytaxti K ordovodagi 785-yil aso s so lin g a n ju m a m asjidi boMib, X asrgacha u b ir necha b o r q ay ta q u rild i va n ih o y a t, o ‘z in in g tugal k o ‘rinishiga eg a boMdi. Bu a n ’an av iy , u stu n li m a sjid n in g a lo h id a k o ‘rin ish id ir. U n in g p lani to 'rtb u rc h a k (180x130 m ) sh a k lid a boMib, hovli u c h u n ju d a kichik m ay - don q o ldirilgan. Q o lg an m a y d o n n in g h a m m a si ju d a k atta u stu n li zalga aylantirilgan. 800 ta u stu n sh u z a ln in g te p a q ism in i k o ‘tarib tu ra d i va masjid ichini q a to r neflarg a (19 n ef) ajratadi. XI a sr o x irla rid a n b o sh la b , isp a n la r a ra b la m i jan u b g a q a rab siqib boradi. F aq at G r a n a d a am irligi 1492-yilgacha ara b istilochilarining Is- paniyadagi y a g o n a ta y a n c h y e n sifatid a sa q la n ib qoladi. G ra n a d a a m irli- gining m u h im m e ’m o rlik m ajm u asi A l-h a m ra (a l-h a m ra - ara b c h a “ q i- z il”) saroyi h iso b la n a d i. Bu saro y n in g asosiy qism i X IV asrd a q u rib tu - gallangan. S aro y b a la n d te p a lik k a q u rilg an boMib, uning atrofi qizil rang- dagi m u sta h k a m d e v o r b ila n o ‘ralgan. S aro y n in g x onalari, aso san , ikki ° c h iq hovli a tro fid a jo y la sh tirilg a n . L ek in planirovkasi erk in , q a t’iy sim - m etriyaga e ’tib o r b e rilm a g a n . S a ro y in te ry erlari ju d a serh ash am va jo - 2ibali qilib b ez a tilg a n . S ta la k titla r u n in g ichki k o ‘rinishlariga alo h id a joziba kiritgan. P a rd o z u c h u n ish latilg an tu rli xildagi m a rm a r va to sh la r, bo 'y a lg an a le b a str, sirii k u lo lc h ilik b u y u m lari b u serhasham lik va jo z ib a - n i yan ad a o sh irad i. Rangli emalda ishlangan chiroq. 61 TURKIYA SA N ’ATI X I asrd a saljuq tu rk lari ( 0 ‘rta O siyodagi k o ‘c h m a n c h i tu rk iy qabila) K ichik O siyoning k a tta g in a q ism in i b osib o lib , m u sta q il feodal davlatini tashkil etd ilar. U nga saljuq sulolasi vakillari rahbarlik. q ild ilar. X III asrga kclib, bu davlat 0 ‘rta Y er d cn g iz i havzasi h a m d a Q o ra d en g iz s o h illa riil h a m cgallab, q u d ra tli d a v la tla rd a n biriga a y lan d i. S h u siyosiy, iqtisodiy ta ra q q iy o t davrida yangi s a n ’at va m a d a n iy a t jid d iy rivojlandi, s h a h » ] qurilishi kengaydi. S a v d o -so tiq n in g o 'sish i h u n a rm a n d c h ilik , a m a liy - d e J k o rativ s a n ’at ravnaqiga h a m t a ’sir o 'tk a z d i. K ulo lch ilik , gilam t o ‘q i s h l m c ta lld a n b adiiy b u y u m la r yasash so h a sid a y u tu q la r qoMga kiritildi. Bu] sa n ’atla r m ahalliy a n ’a n a la r asosida h a m d a K ichik O siyodagi yaqin q o 'sh n u m am lakatlar, a y n iq sa ,K a v k a z o rti, E ro n , Ira q t a ’sirid ash ak llan d i. M o ‘g ‘u | g a la la r in in g is tib d o d i T u rk iy a y e r la r in in g q a t o r m u s ta q illik k a egal boM m agan feodal yerlariga p arc h a la n ish ig a sa b a b boMdi. L ekin X IV asr b o sh larid a k a tta boM m agan kny azlik a sta -se k in o ‘z yerlarin i k e n g a y tirib l te z d a U sm o n im periyasi d e b n o m o lg a n d av latg a a y lan d i. S hu davrda] tu rk s a n ’ati va m a d a n iy a ti h a m o ‘z ta ra q q iy o tin in g yangi b osqichigal q ad am q o ‘ydi, m e 'm o rlik , tasviriy va am aliy s a n ’a td a m u h im n o d ir asarlarl yaratildi. Bu s a n ’a tla m in g sh a k lla n ish id a salju q davri s a n ’ati a n ’an a la ril m u h im rol o 'y n a d i. S h u b ila n b irg a, V iz a n tiy a s a n ’ati h a m b u d a v r s a n ’a tig a, u n in g x arak terig a sezilarli t a ’s ir o ‘tk azd i. Bu t a ’s ir tu rk la m in g K o n sta n tin o p o ln i bosib o lg a n la rid a n k ey in b o sh lald i. T urk m e ’m orlari b in o lam in g shaklan aniqligi, nisbatlarining bejirimligi va q u b b ali b in o la r qu rish ishi bilan k a tta m uvaffaqiyatga erishdilar. Ark q irra la ri, d ek o rativ to k c h a la rg a , ra v o q la rn i b e z a b tu rg a n m u q a m a s la r (sta lo k titla r) q u rilg an b in o la m in g n ih o y a td a jim jim a d o r boMishiga x iz -l m at qilgan. H an d asiy va islim iy n a q sh la r rely eflar, e p ig ra f y o z u v la rb ila n l uyg‘un lash ib m u ra k k ab , c h u q u r m a ’n oli falsafiy m a z m u n hosil qilgan. I Bino bezagida d e v o rla r rangiga h a m a lo h id a e ’tib o r b crilad i. M e ’m orlik ravnaqi d ek o rativ s a n ’at ta rm o q la rin in g rivojlanishiga t a ’sir qildi, y o g 'o c h o ‘ym akorligi b o rasid a yuksak c h o ‘qqiga e rish ild i. Saljuq d av rid a ra s s o m -l lik h a m m avjud boMib, u V izan tiy a, A rm a n is to n , q ism a n E ro n m in ia tu - l rasi t a ’sirid a sh ak llan d i. U sm o n iy la r davri m e ’m o rlig in in g dastlabki bos-1 q ic h id a bevosita saljuq m e ’m orligi a n ’a n a la ri riv o jlan tirilg an bo*Isa h a m , I keyinroq K o n stan tin o p o l yerlarini bosib o lg a n d a n keyin, V izantiya sa n ’ati a n ’a n alari keng o ‘rin egallay b o sh lad i. T u rk m e ’m o rla ri V izantiya ibo- d a tx o n a la rin i qu rish p rin sip la rin i q a b u l q ilib , u n in g k o ‘rinishiga yangi b adiiy m a z m u n kiritdilar. Bu d a v r tu rk m e ’m o rlig id a k a tta g um bazli b in o la r q u rish , b in o n in g ichki fazoviy kengligiga a lo h id a e ’tib o r bcrish kuch ay d i. Bu xususda Istan b u ld ag i S u lto n B oyazid II m asjidi k o 'rin ish i I va planirovkasi d iq q a tg a sazovordir. 62 T urk tasviriy s a n ’a ti, a so sa n , m in ia tu ra s a n ’atid a n a m o y o n boMadi. s a n ’a t bevosita o z a rb o y jo n va e ro n s a n ’ati t a ’sirid a rivojlandi. T u rk L tu r a sa n ’ati ta ra q q iy o ti XVI asrga t o ‘g ‘ri keladi. Bu d av rd a q a to r П1[uk n iin ia tu ra c h ila r y ash ab , ijod e td i. “ S u lto n S u lay m o n ta rix i”g a ish- Г ,an rn in ia tu ra la rd a tu r k m in ia tu ra s a n ’atiga xos fazilat - voqelikni * hilm ay bay o n etishga va k o m pozitsiyani b irm u n c h a perspektiv p lan d a S- chishga intilish h o llari seziladi. A lb atta, b u rn in ia tu ra la rd a O zarb o y - vfn E ron m in ia tu ra c h ila rig a xos nafislik y etish m asa h a m , lekin yaxlit badiiy o b raz y aratish g a o ‘ziga xoslik k o 'rin a d i. T u r k i y a a m a liy s a n ’a t i b ila n s h u h r a t q o z o n d i . K u lo lc h ilik , to 'q im a c h ilik , gilam to 'q is h , m e ta lld a n q u ro l-a sla h a , uy an jo m lari yasash borasida erish ilg an y u tu q la r a lo h id a o ‘rin egallaydi. 0 ‘rta asr tu rk s a n ’ati Y aq in S h arq badiiy h ay o tid a m u h im rol o ‘ynadi. T urk sa n ’a tk o rlari y a ra tg a n s a n ’at n a m u n a la rin in g q o ‘shni m a m la k a tla r- ga t a ’siri kuchli b o 'ld i. K ey in ch alik tu rk s a n ’a tk o rlari y aratg an saroy va m asjidlar tip id a a ra b m a m la k a tla rid a , B olqon y a rim oroli va Q rim d a ko‘plab b in o la r qurildi. Download 272 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling