Hamkorlik masalalari” mavzusidagi Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya materiallari
Download 5.91 Mb. Pdf ko'rish
|
Konferensiya materiallari 2022 tahrir yangi xatosiz (2)
hayran olmak (veya kalmak) Deyimlik fiilin anlamı TS’te “çok beğenmek” olarak
açıklanmıştır. Özbek Türkçesinde söz konusu fiile sesçe benzeyen hayrån bolmåq (V: 486) deyimlik fiilinin ÖTİL’nde ilk anlamı “şaşırmak, hayret etmek”, ikinci anlamı “ne yapacağını bilememek, paniğe kapılmak” olarak açıklanmıştır. Fiiller tam yalancı eşdeğerlidir. kanı kaynamak Deyimlik fiil TS’te iki maddede incelenmiştir. İlk maddede (birinin) kanı kaynamak olarak ifade edilen deyimlik fiilin anlamı (coşkun ve kıpırdak olmak”, ikinci maddede ifade edilen (birine) kanı kaynamak deyimlik fiilinin anlamı “çabucak sevgi duymak” olarak açıklanmıştır. Özbek Türkçesinde söz konusu fiille sesçe benzer olan qani qaynamåq (V: 329) 335 deyimlik fiilinin anlamı ÖTİL’nde “öfkelenmek” olarak açıklanmıştır. Fiiller tam yalancı eşdeğerlidir. Örneklerden de anlaşılacağı üzere hem tam yalancı eşdeğerler hem de kısmî yalancı eşdeğerler Özbek Türkçesi öğrenen Türkiye Türkleri için sorun teşkil etmekte ve dikkat edilmesi gereken bir husus olarak görülmektedir. KAYNAK Çağdaş Türk Lehçelerindeki farklı lehçelerin öğretimi pratikten uzak, ezbere dayalı ve sözlüksel nitelikli kaynaklarla yürütülmeye çalışılmaktadır. 1 Özbek Türkçesi öğrenen bir öğrencinin dil öğretim seti, yardımcı kaynaklar ve sözlük başta olmak üzere çeşitli kaynaklara ihtiyacı vardır. Türkiye’de Özbek Türkçesi öğrenmek isteyen bir kişinin Prof. Dr. Juliboy Eltazarov, Doç. Dr. Kenan Koç, Öğr. Gör. Ikhtiyor Yokubov tarafından hazırlanan ve Kesit Yayınlarından çıkan “Özbekçe Öğreniyoruz 1 ” adlı kaynak dışında bir kaynağa ulaşması mümkün değildir. Modern dil öğretim yöntemleri dikkate alınarak hazırlanan bu eser Türkiye’de Özbek Türkçesi öğrenen öğrenciler için önemli bir kaynaktır. Türkiye’de Özbek Türkçesi öğrenmek isteyenler için kullanılabilecek bir kaynak da “Özbekçe’yi Öğreniyoruz 1 ” adlı çalışmadır. Lakin çalışma günümüz modern dil öğretim yöntemlerine uygun olmaması ve çok kapsamlı olmaması nedeniyle verimli olmamaktadır. Özbek Türkçesi öğretimi üzerine hazırlanmış olan, adı geçen kaynaklar dışında konuşma kılavuzları da bulunmakta fakat bu kılavuzlar Özbek Türkçesinin etkili bir şekilde öğretimi konusunda yetersiz kalmaktadır. Türkiye’de özellikle üniversiteler bünyesinde verilen Özbek Türkçesi derslerinin genelinde Özbek Türkçesi grameri kaynakları kullanılmaktadır. Sadece gramer bilgisi içeren kaynakların dil öğretiminde asli kaynak olarak kullanılması yeterli değildir. Özbek Türkçesi öğretimi için kullanılacak kaynaklardan biri de sözlüklerdir. Türkiye’de Özbek Türkçesi Türkiye Türkçesi 1 ve Türkiye Türkçesi Özbek Türkçesi 1 olmak üzere iki önemli sözlük bulunmaktadır. Özbek Türkçesi öğretiminde etkili kullanılabilecek bir karşılıklar kılavuzu hazırlanmalıdır. Özellikle Özbek Türkçesi yazımında sorun yaşanabilecek kelimelerin yazımını gösteren sözlük oluşturulması önem arz etmektedir. Özbekistan’da Taşkent Ali Şir Nevai Özbek Dili ve Edebiyatı Milli Üniversitesi bünyesinde hazırlanmakta olan “O’zbekona” adlı Özbek Türkçesi öğretimi seti bu alanda ilklerdendir ve büyük bir açığı kapatacaktır. SONUÇ Dünyada dil öğretimi tarihi çok eskilere dayansa da Türk lehçeleri için bunu söylemek pek mümkün değildir. Son yıllarda yapılan çalışmalarla bu alandaki eksiklikler giderilmeye çalışılmaktadır. Özbek Türkçesi öğrenen Türk öğrencilerin karşılaştığı sorunları engelleyebilmek için çeşitli yöntemler uygulanabilir. Dil öğretiminin tek bir beceri olarak değil dört beceriye eşit ağırlık verilerek gerçekleştirilebileceği gerçeği unutulmamalıdır. Okuma anlama, dinleme anlama, sözlü anlatım ve yazılı anlatım birbirinden ayrılamaz. Alfabe kaynaklı sorunların önlenebilmesi için ise A1 seviyesinden başlayarak sürekli yazma alıştırmaları yapılmalı özellikle yazımında sorun yaşanacak hususlara dikkat dilerek yazma etkinlikleri hazırlanmalıdır. Telaffuz hatalarının en aza indirgenebilmesi için bir metnin ses kaydının yapılarak okunması ve bu ses kaydının tekrar dinletilerek hataların gözden geçirilmesi gerekmektedir. Telaffuz hatalarının görülmesi hataların düzeltilmesinde önemli rol oynamaktadır. Telaffuz hatalarını azaltabilmek için uygulanabilecek bir diğer yöntem de sık sık sesli okuma yapılmasıdır. Türkiye Türkçesi konuşucularına Özbek Türkçesi öğretilirken dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan birisi olan Yabancılara Özbek Türkçesi Öğretiminde tuzak sözcükler olarak da bilinen yalancı eş değerli kelimelerin öğretilmesi öncelikle öğrencilere farklı bir dil öğrendiğinin benimsetilmesiyle gerçekleştirilebilir. Hedef kitlenin dili ile Özbek Türkçesi 336 arasındaki benzerlikler başlarda avantaj gibi görünse de dil seviyesi ilerledikçe tuzak sözcüklerin etkisiyle anlatımda büyük yanlışlıklar ortaya çıkmasına neden olacaktır. Bu olumsuz etkinin önlenebilmesi için hedef kitlede mutlaka farklı bir dil öğrendiği bilincinin oluşturulması gerekir. Özbek Türkçesi öğreticilerinin Türkiye Türkçesi konuşucularına dil öğretirken öncelikle tespit edilmiş olan tuzak sözcüklere vakıf olmaları gerekmektedir. Bir metin ya da konuşma içerisinde geçen sözcüğün anlamı sorulduğunda dili öğrenen kişiler ya kendi ana dillerindeki karşılığıyla cevap vermekte ya da ana dillerinde de bulunan bu sözcüğün anlamını bildiklerini düşünmekte ve bu şekilde tuzağa düşmektedirler. Bu hataların önüne geçmek için izlenecek ilk yol tuzak sözcüklerin listesinin temin edilmesi ve bu listedeki kelimelerin seviyeye uygun bir şekilde öğrencilere ezberletilmesidir. Tuzak sözcüklerin ders esnasında sık sık tekrarlanması, bağlam içinde kullanılması, öğrencilere bu kelimelerle cümleler kurdurulması öğrenmenin daha kolay olmasını sağlamaktadır. Ayrıca kelime öğretiminde görsel ve işitsel araçların kullanımı çok etkili bir yöntemdir. Sınıf içi ve dışı çalışmalarda yalancı eş değerli kelimelerle oluşturulacak boşluk doldurma, kelime eşleştirme ve görseller kullanılarak faydalanılacak alıştırma çalışmaları sık sık tekrarlanmalıdır. Günümüzde her alanda yoğun bir şekilde kullanılan ve gün geçtikçe gelişmekte olan teknolojiden de faydalanmak gerekmektedir. İki lehçe arasındaki yalancı eş değerli somut kelimeler teknoloji de kullanılarak dil öğrenenlere gösterilmeli, yalancı eş değerli soyut kavramlar ise kelimeleri anlatacak videolarla mutlaka desteklenmelidir. Bu uygulamalar ölçücü amaçlı uygulamalar değil sadece tuzak sözcüklere dikkat çekmek, tuzak sözcüklerin anlamlarını pekiştirmek amacıyla yapılmalıdır. Özbek Türkçesi öğretimi için modern dil öğretim metotlarıyla hazırlanacak dil öğretimi setlerinin yaygınlaşması, karşılaştırmalı sözlükler ve ek çalışma materyalleri hazırlanması Özbek Türkçesinin öğretilmesi açısından son derecede önemlidir. Download 5.91 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling