Hamkorlik masalalari” mavzusidagi Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya materiallari

soch oqarmoq/soqoliga oq tushmoq → tish tushmoq → yoshuli → oqsoqol → keksa → faxriya 
→ otaxon/onaxon → bobo/buvi [Omonturdiyev, 2006: 96-98] sinonimik qatorida keksa birligi 
oraliq mavqeni egallaydi. Yoki mana shunday evfemik sinonim qatorlardagi so‘zlar orasida 
kishining keksayish jarayoni bilan bog‘liq har bir so‘z ma’nolari orasida ma’lum graduonimik 
munosabat mavjudligini, insonning taxminan oltmish yosh atrofidagi yillar oralig‘idagi yoshi va 
jismoniy holatiga nisbatan qo‘llaniladigan evfemik vositalarning darajalanib qo‘llanilayotganlini 
sezish mumkin. Bunday vaziyatda leksik birliklar anglatgan ma’noda belgining darajalanishi 
yuzaga kelmoqda. Buning natijasida evfemik ma’nodosh qatorning boshlang‘ich a’zolari va 
keyingi ma’nodosh variantlari o‘rtasida belgi darajasiga ko‘ra mazmunda qarilik holatining 
ortishi yuzaga kelishini anglash mumkin. Bu esa evfemik graduonim leksemalarda farqlilik 
xususiyatidan darak beradi. 
O‘zbek tilidagi bu tarzda qo‘llaniladigan evfemik ma’noli leksemalar nutqimizda 
muomala madaniyatining, keksalarimizni ardoqlashimizning, ularni e’zozlashimizning bir 
ko‘rinishidan, qolaversa, milliyligimizning yuksak ko‘rinishidan darak beradi. 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Ҳакимова М. Ўзбек тили семасиологияси – Тошкент, 2008. –101-б. 
2. Қўзиев У. Ўзбек тилидаги изоҳли луғатларда ўзлашма сўзлар: фил. фан. бўйича 
фалс. док. (PhD) дисс... aвтореф. – Фарғона, 2018. – 48-б. 
3. Турдимуродов С. Ўзбек тилининг изоҳли луғатида эвфемик маънолар талқини. 
ф.ф.ф.д. ...дисс. Термиз, 2022. –139 б. 
4. Омонтурдиев А.Ж. Эвфемик воситаларнинг функционал хусусиятлари: Филол. 
фан. номз... дисс. – Тошкент, 1997. – 176-б. 
5. Омонтурдиев А.Ж. Ўзбек тилининг қисқача эвфемик луғати. – Тошкент, 2006. – 
134-б.
 
 
 

---

76