Ishlab chiqarishda buxgalteriya hisobi

Kirish yoki ta’sis balansi deganda korxonaning davlat ro‘yxatidan o‘tgan sanasiga, ya’ni 
ta’sis etilgan kuniga tuzilgan balansi tushuniladi. Odatda ushbu sanaga tuzilgan balansning aktivida
faqat ta’sischilarning yangi tashkil etilgan korxona oldidagi qarzi, balansning passivida esa e’lon 
qilingan ustav kapitalining miqdori ko‘rsatiladi. 
Boshlang‘ich balans deganda hisobot davri boshiga, hisobot balansi deganda esa hisobot 
davrining oxiriga tuzilgan balans tushuniladi. Hisobot balansi keyingi davr uchun boshlang‘ich 
balans bo‘lib hisoblanadi. 
Tugatish balansi – korxona tugatilishi sanasiga tuzilgan balans.
Birlashtirish balansi – ikki va undan ortiq korxonalar bir biri bilan qo‘shilganda qo‘shilish 
sanasiga tuzilgan balans.
Ajratish balansi – bu korxona ixtiyoridan mustaqil boshqa korxona ajralib chiqganda bir – 
biriga mablag‘larni topshirish va qabul qilish sanasiga tuzilgan balans. 
Ma’lumotlarni jamlash darajasiga ko‘ra balans yig‘ma va alohida balans turlariga bo‘linadi. 

---

36 
Yig‘ma balans - bu bir tizim korxonalari balanslari moddalarini gorizontal holda jamlash 
natijasida tuzilgan balans, masalan trest, konsern, kompaniya, vazirlik va shu kabi yuqori organlar 
tomonidan tuzilgan balans.
Alohida balans –bu har bir ho‘jalik yurituvchi subyekt tomonidan tuzilgan balans. 
O‘z qaramog‘ida sho‘ba xo‘jalik jamiyatlariga ega bo‘lgan bosh korxonalar
konsolidasiyalashtirilgan balans tuzadilar.
Subektlarni moliyalashtirilishiga qarab balans bir biridan tubdan farq qiladigan davlat 
byudjetidagi muassasalar balansi va xo‘jalik yurituvchi subyektlar balansiga bo‘linadi. 
Hisob ma’lumotlarini jamlash sikllariga ko‘ra sinov balansi, tuzatilgan sinov balansi va oxirgi 
yakuniy balans turlarini ajratish mumkin. 
Sinov balansi – bu vaqtinchalik schetlar yopilmasdan tuzilgan, shuningdek hisobot davri 
oxirigaa ayrim schetlar bo‘yicha hisob-kitoblar ma’lum sabablarga ko‘ra oxirigacha amalga 
oshirilmagan holda tuzilgan dastlabki balans