Istiqlol davri o‘zbek adabiyotining nazariy masalalari

„O‘lik mavsum“ hikoyasi qahramoni o‘z hayotining qaysi bosqichida tasvirlangan?

1. 
   talabalik davrida
   
2. 
   o‘quvchilik davrida
   
3. 
   nafaqadagi davrida
   
4. 
   ish davrida
   

30. Ulug‘bek Hamdamning qaysi hikoyasi „tush-hikoya“ ruknida yozilgan?

1. 
   „Ko‘zini ochib yumgan odam“
   
2. 
   „Unutilgan nay navosi“
   
3. 
   „Odam“
   
4. 
   „Haykallar oroli“
   

MAVZULAR BO‘YICHA MUSTAQIL ISHLAR VA UNI BAJARISH BO‘YICHA USLUBIY KO‘RSATMALAR

Ma’lumki, hozirgi kunda hayotimizning barcha jabhalari o‘ziga xos tashabbuskorlik, ijodkorlik va faollikni talab qilmoqda. Tabiiyki, bu ta’lim jarayoniga ham bevosita aloqador bo‘lishi bilan bir qatorda soha mutaxassislari oldiga juda katta mas’uliyat yuklaydi. Zero, oliy ta’lim muassasalari ta’lim-tarbiya ishlarini olib borish va kelajagimiz bo‘lgan yoshlarimizni davr talabiga monand har tomonlama yetuk, barkamol shaxs qilib tarbiyalash hamda yuqori salohiyatli mutaxassis kadrlar tayyorlashda asosiy dargoh hisoblanadi.

Ta’kidlash kerakki, yoshlarimizni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, ular qalbiga milliy istiqlol g‘oyalarini singdirishda badiiy adabiyotning roli beqiyosdir. Negaki, o‘quvchi va talabalarning adabiyot darslarida badiiy asarlarni mustaqil ravishda mutolaa qilishlari va asarning mazmun-mohiyatini tahlil qilishi ularning yuksak ma’naviy-axloqiy fazilatlar sohibi bo‘lib tarbiyalanishiga muayyan ma’noda ta’sir o‘tkazadi.
Adabiyotning ta’lim-tarbiya jarayonidagi mazkur vazifalarini amalga oshirishda talaba va o‘qituvchi hamkorligi hal qiluvchi omillardan biridir. Demak, bugungi kunda talabalarga adabiyot fanini o‘rgatishda o‘qituvchilarimizning bilim saviyasi, ijodkorlik qobiliyati, pedagogik mahorati juda katta ahamiyat kasb etgan holda kelajak avlod taqdirini belgilovchi o‘ziga xos vosita ekanligini unutmasligimiz lozim.
Zero, Birinchi Prezidentimiz I.Karimov ta’kidlaganlaridek, “O‘qituvchi bolalarimizga zamonaviy bilim bersin, deb talab qilamiz. Ammo zamonaviy bilim berish uchun, avvalo, murabbiyning o‘zi ana shunday bilimga ega bo‘lishi kerak”.¹
Tabiiyki, bunday darajaga erishish uchun o‘qituvchi katta mehnat qilishi, o‘quvchi-talabalarga sidqidildan bilim berishi, ularning mustaqil ravishda o‘qib o‘zlashtirishi uchun zarur ko‘rsatmalar bera olishi, talabalarni o‘z ustida mustaqil ishlashga


¹ Karimov I. Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. – T.: Sharq, 1997. – B. 5.
to‘g‘ri yo‘naltirishi lozim. Bu borada, albatta, talabalarga o‘z istaklari hamda imkoniyati darajasida mustaqil o‘rganish uchun mavzular tavsiya qilish hamda tanlangan mavzu bo‘yicha topshiriqlarni bajarishlari uchun uslubiy yordam berib borishi kerak bo‘ladi.
Bugungi kunda ta’lim jarayonida mustaqil ta’lim ishlarini tashkil etish usullari, ularning ta’lim tizimidagi ilmiy-amaliy ahamiyati o‘quvchi va talabalarning bilim, ko‘nikma va malakalarining shakllanishida alohida ahamiyat kasb etadi. Zero, O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2009-yil 14-avgustdagi 286-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan “Talabalar mustaqil ishini tashkil etish va nazorat qilish bo‘yicha yo‘riqnoma”da “Kadrlar tayyorlash milliy dasturida nazariy va amaliy bilimlar bilan bir qatorda tanlagan soha bo‘yicha mustaqil faoliyat ko‘rsata oladigan, o‘z bilim va malakasini mustaqil ravishda oshirib boradigan, ijodkorlik qobiliyatini shakllantirgan holda muammoli vaziyatlarni to‘g‘ri anglay oladigan mutaxassislarni tayyorlash asosiy vazifalardan biri sifatida belgilangan”, – deya ta’kidlanadi.
Ma’lumki, axborot va bilimlar doirasi jadal kengayib borayotgan hozirgi sharoitda barcha ma’lumotlarni talabalarga faqat dars mashg‘ulotlarida yetkazib berish qiyin. Shu ma’noda, talabalarning mustaqil ta’lim olishlarini rejalashtirish, tashkil qilish va buning uchun zarur shart-sharoitlar yaratish, dars jarayonida talabalarni o‘qitish bilan bir qatorda ularni ko‘proq mustaqil izlanishga o‘rgatishga katta ehtiyoj seziladi.
Zero, adabiy ta’limda o‘rganilayotgan mavzu, ayniqsa, tahlil qilinayotgan asar ruhiyatini aniq his qilish va undagi obrazlar talqini va taqdirini chuqur idrok etish, ular faoliyatini va asar badiiyatini ilmiy-nazariy tahlil qilishga o‘rgatish lozim. Shundagina talabalarda muayyan asar mazmun-mohiyati, badiiy xususiyati va tarbiyaviy ahamiyati haqida fikr-mulohaza yuritish malakasi shakllanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining yuqorida ta’kidlab o‘tilgan “Talabalar mustaqil ishini tashkil etish va nazorat qilish bo‘yicha yo‘riqnoma”sida e’tirof etilganidek: “Mustaqil ish talabalarning muayyan fandan o‘quv dasturida belgilangan bilim, ko‘nikma va malakalarning ma’lum bir
qismini o‘qituvchi maslahati va tavsiyalari asosida auditoriya va auditoriyadan tashqari o‘zlashtirishiga qaratilgan tizimli faoliyat” ekan, bu borada adabiyot fanlaridan mustaqil ta’lim mashg‘ulotlarini tashkil etishda talabalarni ilmiy – ijodiy faoliyatga yo‘naltirishga e’tibor qaratish maqsadga muvofiqdir.