Kóbeyiwi. Amyoba endoplazmasında tek bir yadro boladı hám tek ekige bóliniw jolı menen jınıssız kóbeyedi. Kletka haqıyqıy mitoz jolı menen ekige bólinedi. Bóliniw temperaturag`a baylanıslı bolıp 1-2 sutka dawam etedi. Jınıslı kóbeyiw tek ayırım túrlerde (A.diploida) anıqlang`an.Amyobalar kóp g`ana basqa ápiwayı haywanlar sıyaqlı sırtqı shárayattıń qolaysız tárepine ózgeriwi nátiyjesinde (temperaturanıń tómenlewi, awqatlıq zatlardıń kemeyip ketiwi hám t.b.) arnawlı qabıqqa – cistag`a oraladı. Cistada amyoba uzaq waqıt háreketsiz halatta bolıp, suwıqqa hám qurg`aqlıqqa shıdamlı boladı. Sırtqı ortalıqta qolaylı sharayat tuwılıwı menen, (erte báhárde) cista qabıg`ı erip ketedi hám onnan shıqqan amyoba normal tirishiligin dawam ettiredi. Cistalıq dáwiriniń jáne bir qolaylı biologiyalıq áhmiyeti – cista samal járdeminde uzaq jerlerge tarqalıw qábiletine iye.
Parazit amyobalar. Adam hám haywanlardıń isheginde parazit amyobalardıń bir neshe túrleri tabılg`an. Olardan ishburıw (dizenteriya) amyobası – Entamoeba histolytica adamlardıń amyobioz, yag`nıy qanlı ishburıw menen awırıwına sebep boladı. Onıń úlkenligi 1-30 mikron bolıp, juwan ishekte jasaydı. Bul amyoba birinshi márte 1845-jıl Lesh degen alım tárepinen Peterburgta anıqlang`an. Ol iytlerdiń usı amyoba menen zıyanlang`anın úyrenip, haqıyqattan da, patogenli ekenligin anıqladı. Bular tiykarınan jaraqattan shıqqan qandag`ı eritrocitler menen awqatlanadı. Adam sozılmalı túrinen keyin óliwi de múmkin Bular cistası arqalı tarqaladı. Usı dáwirde cista ishindegi amyobanıń yadrosı izbe-iz eki ese bólinedi, nátiyjede tórt yadrolı bolıp qaladı. Adam ishegine túskennen keyin, yadro sanına sáykes eki mártebe bólinip, tórt amyoba payda etedi. Kúshli zıyanlang`an adamlar isheginen bir sutkada 300 mln. cista shıg`ıwı múmkin.
Adamlardıń juwan isheginde jasawshı ayırım amyobalar pútkilley zıyansız esaplanadı. Ishek amyobası – Entamoeba coli usınday túrge kiredi. Tiykarınan ol jerde bakteriyalar menen azıqlanadı. Bunıń cistası 8 yadrolı boladı.Parazit amyobalar kesellengen tislerdiń geweginde, iyt, shoshqa, at hám basqahaywanlardıń isheginde, pal hárrelerdiń malpigi nayshalarında da tabılg`an.
94. Endokrin bezler
Do'stlaringiz bilan baham: |
