Jaqtiliqtin tuwri siziqli taraliwi. Jaqtiliqtin tegis aynadan shagilisiwi. Tegis aynada suwretleniwdi jasaw

60.Fizo tájiriybesi –
ortalıq háreketiniń ol jaǵdayda tarqalıp atırǵan yoruglik tezligine tásirin aniklash tájiriybesi. A. I. L. Fizo ótkergen (1851). Fizo tájiriybesi de jaqtılıq nurı S derekten shıǵıp, yarım ashıq plastinka P de eki nurga ajraladi` (kaytadi hám sinadi, suwretke q.): nur 1 (suwretde pútin sızıq menen kórsetilgen) ayna v hám tolıq ishki qaytarıwshı prizma S járdeminde jóneltirilip, /) hám D2 ıdıslarda oqayotgan suw orkali suw oqayotgan jónelis boyınsha tarqaladı, nur 2 (punktir sızıq menen kórsetilgen) bolsateskari jóneliste tarkdladi. Eki nur noqat A de yigilib interferensiya tábiyat kórinisin payda etedi. Tájiriybeler aldın háreketsiz suwda, keyininen háreketdegi suwda ótkerilgen. Interferensiya jollarıniń jılısıwın ólshep, Fizo ortalıq háreketiniń jaqtılıq tezligine tásirin esaplaǵan.
61. siziqli emes ortaliqtin materialliq tenlemesi
. Ramziy túrde ortalıqlardı klasslardı materiallıq teńleme (2. 1. 13) tiykarında ótkeremiz. Polyarlanıw baylanıslılıǵı local hám noinersial bolǵan ortalıqqa dispersiyalanmaydigan dep ataladı. Bunda ortalıqtıń polyarlanıwınıń keńisliktiń qandayda bir noqatı daǵı hám qandayda bir waqıt momentindegi ma`nisin maydandıń áyne sol noqat hám waqıt momentindegi ma`nisinen anıqlanadı.
Ortalıqtıń nolokal shaqırig'I keńislikdegi dispersiyaga alıp kelse, inersialligi (P dıń E ga salıstırǵanda keshigiwi) waqtıy yamasa chastotalıq dispersiyaga alıp keledi.Eger polyarlanıwdıń baylanıslılıǵı sızıqlı operatorlar menen ańlatpalansa ortalıq sızıqlı dep ataladı.
L- operator tenzorli operator yamasa sızıqlı keshikuvchan funksiya bolıwı múmkin. Eger polyarlanıwdıń maydanǵa baylanıslılıǵı nochiziqiy operator menen ańlatpalansa ortalıq nochiziqiy dep ataladı.
Eger qutublanish vektorı maydan vektorı parallel jónelgen bolsa ortalıq izotrop dep ataladı.hám aqır-aqıbetde qutublanish vektopi maydan vektorı noparalel jónelgen bolsa ortalıq anizatrop dep ataladı. Sonı inabatqa alıw kereki dispersiyaning sızıqlılıq hám izotroplik qásiyetleri óz-ara baylanıspaǵan. Mısalı sızıqlı ortalıq da dispersiyalanovchi, da dispersiyalanmovchi izotrop yamasa anizotrop bolıwı múmkin. Sol máseleni nochiziqiy ortalıq ushın da keltiriw múmkin. Sızıqlı bir jınslı izotrop ortalıqta tegis monoxromatik tolqındıń qarqalishi. Maksvel hám materiallıq tennglamalar sızıqlı bolǵanlıǵınan sızıqlı ortalıqlarda optic superpozitsiya Principi bar. Bul principke kóre túrli jaqtılıq tolqınları ortalıq menen óz-ara baylanıslı bolmaǵan tárzde tásir etedi. Spektral jantasıw tiykarında qálegen jaqtılıq maydanın tegis monoxromatik tolqınlar kompleksi kórinisinde oyda sawlelendiriw múmkin. Eger ortalıq sızıqlı bolsa, ol jaǵdayda hár qaysı tolqın basqalarına baylanıslı bolmaǵan jaǵdayda tarqaladı. Sol sebepli elementar tegis monoxromarik jaqtılıq tolqının kórip shıǵıw jetkilikli boladı, odan keyin superpozitsiya pirinsipini hám spectral jayılıw texnikası tiykarında qálegen nurlar dástesi yamasa impulslarini esaplawımız múmkin.