K. B. Urazov buxgalteriya hisobi va audit

4.1.5. Asosiy vositalarni amortizatsiyasi ( eskirishi ) ning hisobi.
BXMS № 5 «Asosiy vositalar»ga muvofiq asosiy vositalarni yillik amortizatsiya (eskirish) summasi (As) qo‘yidagicha aniqlanadi:

• 
  Qoldiq qiymat ko‘zda tutilgan asosiy vositalar bo‘yicha
  

Boshlang‘ich qiymat – Likvidatsion qiymat

As = ------------------------------------------------------------- (1)
Xizmat muddati

• 
  Qoldiq qiymat ko‘zda tutilmagan asosiy vositalar bo‘yicha
  

Boshlang‘ich qiymat

As = ------------------------------ (2)
Xizmat muddati
BXMS №5 «Asosiy vositalar» ga muvofiq (p.23,24) jamlangan amortizatsiya (eskirish) ni hisoblash qo‘yidagi usullar bo‘yicha amalga oshirilishi mumkin:

• 
  Bir maromda hisoblash;
  
• 
  Bajarilgan ish hajmiga proporsional hisoblash;
  
• 
  Xizmat yillari yig‘indisiga proporsional hisoblash (kumulyativ usul);
  
• 
  Kamayib boruvchi qoldiq qiymatdan hisoblash.
  

Hisob siyosatida amortizatsiya (eskirish) ni hisoblashning u yoki bu usulini doimiy tarzda tanlab olish yoki har to‘rtta usulni bir vaqtning o‘zida u yoki bu asosiy vositalar bo‘yicha belgilab olish mumkin. Shuni ta’kidlash joizki, ushbu usullarni qo‘llashda amortizatsiya (eskirish) summasi turlicha bo‘lishi va u Soliq Kodeksida ko‘zda tutilgan bir maromda hisoblab chiqildan miqdordan kam yoki ko‘p bo‘lishi mumkin. Shuning hisob siyosatida kam yoki ko‘p hisoblangan amortizatsiya (eskirish) summasini soliqga tortish jihatlari ham aniq belgilab olingan bo‘lishi lozim.
Amortizatsiya (eskirish) ni hisoblash usullarining moxiyatini, ularning solik solish bazasiga ta’sirini qo‘yidagi misol asosida ko‘rib chiqaylik. Aytaylik, avtomashinaning boshlang‘ich qiymati – 1000000 so‘m, korxona tomonidan ko‘zda tutilgan likvidatsion qiymat – 100000 so‘m, xizmat muddati – 5 yil, yillik eskirish me’yori – 20%. Texnik pasportida xizmat muddati davrida ko‘zda tutilgan ish hajmi (soatlarda) – 10000 soat. Mashinaning haqiqatda ishlagan vaqti hisob ma’lumotlari bo‘yicha 1-yilda – 2000 soat, 2-yilda – 3000 soat, 3-yilda – 2500 soat, 4-yilda – 1500 soat, 5-yilda – 1000 soat.