Labni qondirishni tadqiq etish va prognoz qilish


Download 76.99 Kb.
bet5/6
Sana28.03.2023
Hajmi76.99 Kb.
#1301810
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
6-mavzu. Talabni qondirishni tadqiq etish va prognoz qilish

5. Bozor kon’yunkturasini bashorat qilish uslublari

Umuman bashoratni aniqlash ma’lum ob’ektning bolajak holatini, ilmiy asosda obrazini yaratish demakdir.
Tovarlar bozori bashoratini aniqlashda quyidagi talablar e’tiborga olinishi shart: 1.Kelajakda bozor kon’yunkturasiga ta’sir etuvchi omillarni hisobga olgan holda ilmiy
asoslangan, ishonchli va tizimli yondashish.
2. Bashoratni aniqlashda bir necha variantlardan foydalanish, ularning natijalari bir xil yoki yaqin bolishi.
3.Ishlatilgan uslublarning ilmiy asosi etarli bo‘lishi.
4.Xulosalarni aniq va ravon tilda, ayniqsa qaror qabul qiluvchilarga tushunarli ishlanganligi. 5.Bozor kon’yunkturasi istiqboli o‘z vaqtida aniqlanishi va korxona, assotsiatsiya,
kompaniya va vazirliklar ishini boshqarishda qo‘llaniladi.
Bozor kon’yunkturasini iqtisodiy tenglikka yo‘likmaslik, muvozanatiga erishish sharti hisoblanadi.
Bozor konyunkturasini bashorat qilish uslublarini 4 ta katta sinfga bo‘lishimiz mumkin.
1. Faktografik uslublar. Bu bashorat qilishning shunday uslubiki, unda o‘tgan davrda bolib o‘tgan haqiqiy omillardan axborotli asos sifatida foydalaniladi. Bu ma’lumotlar miqdor va sifat xarakteriga egadir. Bozor kon’yunkturasini bashorat qilishning faktografik uslublari o‘z navbatida 3 turga bolinadi. Birinchi turi ekstropolyasiya va interpolyasiya uslublari yigindisidan iborat bo‘lib, bu turdagi modellar uchun chiziqli funksiyalarni tuzishda boshlangich axborotdan foydalanish xarakterlidir. Ikkinchi turi statistik uslublar bo‘lib, ular ikki va undan ortiq o‘zgaruvchan bashorat qilish ob’ektlarining o‘zaro aloqalarini tadqiq qilishda qo‘llaniladi. Uchinchi turi mazkur obektlarning kelgusidagi rivojlanishini shunga o‘xshash ob’ektlarning rivojlanish qonuniyatlari bo‘yicha tadqiq qilishga asoslanadi. 2. Ekspert uslublar u yoki bu sohadagi mutaxassis-ekspertlarning fikr va mulohazalarini qayta ishlashga asoslanadi. Bashorat qilishning ekspert baholash uslubi intuitiv va analitik uslubni o‘z ichiga oladi. Intuitiv uslublarga ekspertlarni jalb qilishga, amalda bashorat qilish obektini rivojlantirish jarayonlarini aniqlash hamda shaxsiy eruditsiya va tuygu vositasida kelgusidagi o‘zgarishni baholashga asoslangan uslublar kiradi. Analitik uslublarga bashorat qilish obektini
tadqiq qilish jarayoni modelini mantiqan tahlil qilishga asoslangan usullari kiradi.
Bozor kon’yunkturasini bashorat qilishda ekspert baholash uslublari, ayniqsa, intuitiv uslublar keng qo‘llaniladi.
3. Ekstropolyasiya uslubi. Ekstropolyasiya uslublari bozor kon’yunkturasining turli ko‘rsatkichlari va xususiyatlarini bashorat qilishda qo‘llaniladi. Ekstropolyasiya formalar yoki jarayonlarning kelgusidagi holati qonunlari, nazariyalari hamda tajribasini keng yoyishni takozo qiladi, yani bu holda ekstropolyasiya bashorat qilish amalga oshirilayotgan ob’ektning ilgarigi rivojlantirish tendensiyalariga tayanadi.
Ekstropolyasiyaning bozor tadqiqotlarida qo‘llaniladigan asosiy modellaridan biri bu trend modelidir. Trend modellari jarayonlarni vaqtga nisbatan o‘zgarishning asosiy yo‘nalishlarini ko‘rsatadi.
4. Ekonometrik modellar. Ekonometrik modellar iqtisodiy jarayonlar paramerlarining stoxastiklarini nazarda tutgan holda bozor kon’yunkturasining turli ko‘rsatkichlari o‘rtasidagi o‘zaro aloqalar va proporsiyalarni miqdoriy bayon qiladigan regression va balans tenglamalari tuzish orqali ifodalanadi. Ekonometrik modellash bozor kon’yunkturasini bashorat qilishda keng qo‘llaniladi. Ular ishlab chiqarish va unga ta’sir korsatuvchi omillar, bozordagi narxlar darajasi, raqobat va unga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar, iste’molchilarning ehtiyojlarini tahlil qilish, marketing tadbirlarini amalga oshirish va unga ta’sir qiluvchi omillar ortasidagi va boshqa jarayonlar o‘zgarishni matematik modellar yordamida tahlil qilishga hamda bashorat qilishga yordam beradi. Ekonometrik modellarning xususiy holi korrelyasion va regression modellashdir.
Bozor kon’yunkturasini tahlil va bashorat qilish natijalari firmaning biznes-reja tuzishda yoki firmaning bozordagi butun faoliyatini tartibga solishda va boshqarishda keng qo‘llaniladi.


Download 76.99 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling