Laboratoriya jumislari boyinsha qollanba

SINOV SAVOLLARI:

1.Induksion E.Yu.K. magnit maydon o’zgarish tezligiga, g’altakdagi o’ramlar soniga bog’liqmi?

2.Elektromagnit induksiya hodisasiga asoslanib ishlaydigan qurilmalarni yozing.
3.Lents qoidasini tushuntiring.
LABORATORIYA JUMISI 12
G`ALTAK INDUKTIVLIGINI Aniqlaw


Kerakli asbob va materiallar: 1) induktivlik g`altagi; 2) o`zgaruvchan tok ampermetri; 3) o`zgarmas tok ampermetri; 4) o`zgaruvchan tok vol`tmetri; 5) o`zgarmas tok vol`tmetri; 6)o`zgaruvchan tokni o`zgarmas tokga aylantiruvchi to``rilagich qurilma; 7) reostat; 8) kalit.
Nazariy ma`lumotlar. Ma`lumki, berk o`tkazgich konturi bilan chegaralangan yuzni kesib o`tuvchi magnit induktsiya oqimi o`zgarsa, bu konturda tok hosil bo`ladi. Bu hodisani elektromagnit induktsiya hodisasi deb yuritiladi.
Elektromagnit induktsiya hodisasida hosil bo`lgan tokni induktsion tok deb aytiladi. M.Faradey nizamiga binoan berk konturda hosil bo`ladigan induktsion EYuK ning miqdori shu kontur bilan chegaralangan yuz orqali o`tayotgan magnit induktsiya oqimining o`zgarish tezligiga to``ri mutanosibdir, ya`ni
(180)
Bu erda: F-bu t vaqt ichida magnit oqimining o`zgarishi. Mexanik energiya hisobiga elektr tokini hosil qilish, o`zgaruvchan tokni transformatsiyalash, elektromagnit to`lqinlarni hosil qilish va foydalanish hamda boshqa ko`pgina jarayonlar elektromagnit induktsiya hodisasiga asoslangan.
Biz elektromagnit induktsiyaning xususiy holi bo`lgan o`zinduktsiya hodisasini qarab chiqaylik.
Biror g`altakdan I tok o`tayotgan áo`ëñà, uning atrofida magnit maydon oqimi F vujudga keladi va uning kattaligi shu g`altakdan o`tayotgan tokka to``ri mutanosib:


(181)
Bu erda: L-o`tkazgichdan yasalgang`altakdagi tok bilan shu tokli g`altakning hosil qilgan magnit oqimi orasidagi mutanosiblik koeffitsienti. Uni g`altakning induktivligi ham deb ataladi.
Agar t vaqtda g`altakdan o`tayotgan tok I ga o`zgarsa, g`altakning magnit îqèìè ÔLI ga o`zgaradn. Natijada elektromagnit induktsiya hodisasiga asosan zanjirda hosil bo`lgan o`zinduktsiya EYuK quyidagiga teng bo`ladi:
(182)
Shunday qilib, g`altakdan o`tayotgan tok o`zgarsa, shu g`altakni kesib o`tayotgan magnit oqimi ham o`zgaradi. Natijada ayni shu tokning o`zgarish vaqtida g`altakda induktsiya EYuK paydo bo`ladi, u olingan berk konturda qo`shimcha tok hosil qiladi Bu hodisani o`zinduktsiya hodisasi deb ataladi.
Boshqacha aytganda o`zgaruvchan magnit maydon shu maydonni hosil qilgan tok o`tayotgan o`tkazgichning o`zida qo`shimcha EYuK vujudga keltiradi.
G`altakning induktivligi deb, g`altakdan o`tayotgan tok kuchining o`zgarish tezligi bilan hosil bo`lgan o`zinduktsiya EYuK ni o`zaro bo`laydigan kattalikka aytiladi.

182. 
     formuladan L ni topamiz.
     

Agar bu formuladan t  1c, I  1A va E  1V deb olsak, teng bo`ladi. g`altak induktivligining SI sistemasidagi bu birligi 1 Gn (genri) deb ataladi:

Demak, 1 sekund ichida g`altakdagi tok kuchi 1A ga o`zgarganda shu g`altakda 1V o`zinduktsiya EYuK paydo bo`lsa, g`altakning induktivligi 1Gn ga teng bo`ladi. ~altakning induktivligi uning shakliga, o`lchamiga, o`ramlar soniga, muhitning magnit singdiruvchanligiga va tok chastotasiga bo`liq.