Library ziyonet uz/ A lvido, ey

Alvido, ey Gulsari (qissa) 
Chingiz Aytmatov 
 
136 
library.ziyonet.uz/ 
 
sira oʻxshamaydi. Qoʻylar qishlaydigan boshqa joylarda ham xuddi shu ahvol. Ovulning 
oʻzida ham xalq uy-joy qurib yotibdi. Qachon borsam, koʻchada yangi uy qad 
koʻtarganini koʻraman. Iloyim bundan buyon ham shunday boʻlsin. 
 
– Biz ham shuning gʻamida, shuning tashvishida yuribmiz, Tanaka. Hali hammasini ham 
joyida deb boʻlmaydi. Ammo vaqt-soati kelib hammasini ham toʻgʻrilaymiz. Men sizning 
oldingizga bir ish bilan keldim. Partiyaga qayting. Ishingizni qayta koʻramiz. Siz haqda 
byuroda gap boʻldi. Hechdan kech yaxshi, deyishadi odamlar. 
 
Tanaboy indamadi. Xijil boʻldi. Quvonib ham ketdi, alam ham qildi unga. Butun 
kechmishlarini xotirladi, alam-iztirob unga chuqur oʻrnashib qolgandi. Oʻtmishni 
titkilagisi, u haqda oʻylagisi kelmasdi. 
 
– Yaxshi soʻz uchun rahmat, – minnatdorchilik bildirdi Tanaboy raykom sekretariga. – 
Cholni unutmaganliging uchun rahmat. – Soʻng bir oz oʻylanib ochigʻini ayta qoldi. – 
Endi men qarib qoldim. Partiyaga endi mendan nima foyda? Uning uchun men nima qilib 
bera olardim? Hech narsaga yaramayman. Davrim oʻtdi, sen xafa boʻlma. Oʻylab 
koʻrishga ruxsat ber. 
* * * 
Tanaboy ancha vaqtgacha bir qarorga kelolmadi – ertaga boraman, indinga boraman, deb 
ishni paysalga soldi. Vaqt esa oʻtib borardi. Dovondan oʻtish qiyin boʻlib qolgan edi 
unga. 
 
Nihoyat bir safar otni egarlab yoʻlga tushdi ham, biroq yarim yoʻldan qaytib keldi. Nega? 
Nodonlik qilib qaytib kelganini oʻzi tushunardi. Oʻziga oʻzi: «Qariganda es-hushimni 
yoʻqotib, yosh bolaga oʻxshab qoldim» dedi. Bularning hammasiga aqli yetardi, lekin 
oʻziga kuchi yetmay qolgan edi. 
 
U dashtda chopib borayotgan yoʻrgʻaning chang-toʻzonini koʻrdi. Gulsari ekanligini 
darhol bildi. Endi uni kamdan-kam koʻradi. Gulsari yozgi quruq dashtlikda oppoq iz 
qoldirgan edi. Tanaboy unga uzoqdan qarab turib ma’yuslana boshladi. Ilgari tuyoqlari 
ostidan koʻtarilgan chang-toʻzon yoʻrgʻaga hech qachon yetib ololmasdi. U qora qush 
singari oldinda uchib borar, orqasida dum shaklidagi uzun chang toʻzonini qoldirib 
ketardi. Endi boʻlsa yoʻrgʻani hadeb chang-toʻzon bulutlari qoplab olmoqda. U oldinga 
yorib chiqib oladi, bir lahza oʻtmay oʻzi koʻtargan quyuq chang ichida yana gʻoyib 
boʻladi. Yoʻq, endi u chang-toʻzondan oʻzib ketolmaydi. Demak, juda qarib qolibdi, 
holdan ketib taslim boʻlibdi. «Ahvoling chatoq, Gulsari», qaygʻu bilan oʻyladi Tanaboy. 
 
Uning changda nafasi qisilayotganini, chopish qanchalik ogʻirligini, chavandozning jahl 
bilan uni qamchilayotganini tasavvur qildi. U koʻz oʻngida yoʻrgʻaning sarosimaga tushib 
qolgan koʻzlarini, uning quyuq chang tumani ichidan chiqib olishga bor kuchi bilan 
qanchalik urinmasin, lekin chiqa olmayotganini koʻrib turardi. Chavandoz masofaning 

---