Ma‘ruza: 34 soat

Ismoiliylar tariqati VIII asrning o’rtalarida shialik ichidagi ixtilof

natijasida paydo bo’ldi. Murosasiz shialar xalifalarga qarshi

kurashni davom ettirish maqsadida alohida tariqatga birlashdilar

(tariqatning nomi otasi imom Jafar as-Sodiq tomonidan imomlik

merosidan mahrum etilgan Ismoil (vaf. 762) ismidan olingan).

Ismoiliylar,

ta’qiblardan

yashiringan

Ismoilning

o’g’li

Muhammadni imom sifatida tan oldilar. Shunday qilib, ismoiliylar

orasida yashiringan imomga ishonish paydo bo’ldi. Yashiringan

imomlar

nomidan

ish

ko’ruvchi

targ’ibotchilar,

yashirin

tashkilotlar paydo bo’ldi. O’z atroflariga mazlumlarni to’plagan

ismoiliylar

xalifalikning

turli

mintaqalarida

qo’zg’olonlar

ko’tardilar. Ismoiliylikning bir shahobchasi asosila IX-X asrlardagi

dehqonlar harakatida katta o’rin tutgan qarmatiylik tashkil topdi.

---

Qarmatlar

izdoshlarining

asosiy

qismi

dehqonlar

va

kambag’allardan iborat edi. Qarmatlar Bahraynda o’z davlatlarini

tashkil qildilar. Unda o’ziga xos shaklda tenglik, demokratiya va

o’zaro yordam mavjud edi. Ammo teng huquqlilikdan faqat

qarmatlarning o’zlari foydalana olar edilar. Barcha asrga tushgan

kishilar va qarmatlarga mansub bo’lmaganlar qullarga aylantirilar

va barcha huquqlardan mahrum etilardilar. Qarmatlar islomning

hyech

qanday

rasm-rusumlarini

bajarmas,

sudxurlikka

yo’l

qo’ymas, muhtojlarga bepul yordam ko’rsatar va soliqlarni bekor

qilgan edilar. Qarmatlar ta’limoti ilg’or mutafakkir va adiblar

o’rtasida shuhrat qozongan edi. Rudakiy, Al-Maariy, Nosiir Xisrav,

Ibn Sino va

boshqalar qarmatlar g’oyasini qo’llab-qo’ltiqlagan

edilar.

---