Ma‘ruza: 34 soat

---

Falsafa haqiqatni izlaydi, u tabiiy-ravishda barcha tan olgan

payqash, ko’rish mumkin bo’lgan zohiriy haqiqatlar bilan

chegaralanib qololmaydi.

Ma‘ruza: 34 soat 

Seminar: 34 soat

---

REJA:

Qadimgi

Sharqda

asotiriy

tasavvurlar

va

falsafiy

bilimlarning paydo bo’lishi.

Qadimgi Hindiston va Xitoydagi falsafiy maktablar.

Ilk o’rta asr Sharq falsafasi va uyg’onish davri.

X1Xasr oxiri va XX asr boshlarida Markaziy Osiyoda

ilg’or falsafiy, ijtimoiy–siyosiy fikrlar.

XX-XX1 asr o’zbek falsafasi.

---

Eramizdan oldingi IV mingyil

likning oxiri III-mingyillikning 

boshida qadimgi Bobil va qa-

dimgi Misr madaniyati o’z ta-

raqqiyotining yuqori nuqtasiga 

erishadi.

Qadimgi bobilliklar va 

misrliklarda ilm-fan bilan 

kohinlar shug’ullanar edilar.

Shunday

asarlar

paydo

bo’la

boshlaydiki, ularda afsonalarni falsafiy

talqin

qilishga

urinishlar

ko’zga

tashlanadi

(«Arfa

chaluvchining

qo’shig’i», «Dunyodan xafsalasi pir

bo’lgan kishining o’z ruhi bilan

suhbati», «Hayot ma’nosi haqida xoja

va

qulning

savol-javoblari»

va

boshqalar). Garchi Qadimgi Misr va

Bobilda

falsafiy

tafakkur

Qadimgi

Yunoniston

saviyasiga

erishmagan

bo’lsa ham, ularning yutuqlari

Ellada madaniyatiga oz

ta’sir ko’rsatgani

yo’q.

Masalan,

Yunonlarga

Misrda

umumiy turarjoylar tashkil etishga

ruhsat etilgan edi. Ular ilm-fan va

falsafada

misrliklarni

juda

ham

orqada qoldirib ketgan vaqtlarida

ham,

Misrga

donishmandlik

manbasi sifatida qarab, unga bo’lgan

o’z hurmatlarini saqlab qoldilar.

---

Eramizdan oldingi I ming yillikda Markaziy Osiyo 

hududida saklar va massaget qabilalari yashar edilar.

Xalq og’zaki ijodining ilk yodgorliklari sak va massagetlarning

qahramonlik haqidagi qissalari bo’lib, ular asosida Markaziy

Osiyo xalqlarining vatanparvarlik kurashlari yotar edi. Ushbu

doston qahramonlarining bosh xususiyatlari –vatanparvarlik,

jasorat va sadoqat edi. Bu dostonlarning qahramonlari – malika

Zarina - jangovar kurashchi va shaharlar bunyodkori; malika

Sparetra qo’shin to’plab, jangda fors davlatining asoschisi Kir

ustidan g’alaba qozonib, o’z erini asirlikdan ozod qilgan; malika

To’maris – u bilan bo’lgan jangda Kir qo’shinlari mag’lub bo’lib,

uning o’zi halok bo’lgan; Doro qo’shinlarini hiyla bilan sahroga

olib borgan cho’pon Shiroq o’ldiriladi, ammo o’z hayoti evaziga

uning xalqi o’z ozodligini saqlab qoladi.

---

«Avesto» kitobiga binoan, Koinot, yer, okean, osmon, nurli doira va

jannatdan iborat. Yer dumaloq bo’lib, atrofi okean bilan o’ralgan va

obu-havo, yil fasllari bilan bog’liq bo’lgan yetti qismdan iboratki, bu

bobilliklarning yetti shamollar

haqidagi

qadimgi tasavvurlaridan

iqtibos qilingan. Osmon to’rt doiradan tashkil topgan: yulduzlar

doirasi, oy doirasi, quyosh doirasi va jannat doirasi yoki nur makoni.

Yulduzlar, Oy va Quyosh xudo Axura Mazdaning badani sifatida

tasvirlanadi. Ular hurmatga sazovor edilar.

Avesto bo’yicha birinchi odam Yimadir barcha odamlar undan kelib

chiqqan. Bu davr oltin asr sifatida tasvirlanadi. Ikkinchi davr bo’lgan-

yaxshilik bilan yomonlik o’rtasidagi kurash davri boshlanadi.Uchinchi

davr, ya’ni insoniyat kelajagi Avestoda qadimgi davr kishilarining

baxt-saodat haqidagi orzulari sifatida tasvirlanadiki, unda yaxshilik

bilan yomonlik o’rtasidagi kurashda xudo Axuramazda g’alaba qiladi

va o’shanda yaxshilik saltanati barqaror bo’ladi. O’liklarning tirilishi

va mashhar kuni haqidagi tasavvurlar ham mavjud.

---