Materialshunoslik indd

Titanning xossalari
8.1-jadval
Titan
markasi
G‘ovak titandagi qo‘shimchalar 
miqdori, % hisobida
Mexanik xossalari
Fe
Si
C
Cl
2
O
2
N
2
H
2
s
v,kg/
mm
2
d, 
%
y,
%
A
n,
kGm/
sm
2
НV
ВT00
0,15 0,05 0,05 0,06 0,1 0,03 ---- 38 36 64
-- 115
ВT0
0,15 0,05 0,05 0,06 0,1 0,03 0,01 46 28 50 10 145
ВT1
0,01 0,1 0,06 0,08 0,2 0,05 0,03 53 24 42
5 165
ВT2
0,3 0,1 0,06 0,1 0,2 0,06 0,02 60 20 35
5 185
ВT1, ВT2­markali texnikaviy titandan xivich (prutok), tunuka, 
lenta, pokovka kabi yarim tayyor mahsulotlar tayyorlanadi.
Mexanik xossalari yuqori emasligi sababli texnikaviy titan kon-
struksion material sifatida juda kam ishlatiladi.
Titan qotishmalari quyidagicha klassifikatsiya qilinadi:
1. Qayta ishlash texnologiyasiga qarab: quyma, deformatsiyala-
nadigan.

---

117
2. Mexanik xossalariga qarab: me’yoriy puxtalikdagi, o‘tga bar-
dosh, yuqori puxtalikdagi, plastikligi oshirilgan. 
3. Termik ishlanishiga qarab: puxtalanadigan va puxtalan-
maydigan. 
4. Strukturasiga qarab: a­; a+b, va b­qotishmalar.
O‘rta puxtalikdagi titan qotishmalari: ВT5, OT4. Asosida Al (3–
5%), Mn(1,5%).
Yuqori puxtalikdagi titan qotishmalari: ВT14, ВT15, ВT16. 
Asosida Al(2,5–4%), Mo (3–7,5%).
O‘tga bardosh titan qotishmalari: ВT3–1, ВT8, ВT9. Asosida 
Al(5,5–8%), Mo (1,5–3,5%).
Yuqori haroratda – 300–600
o
C titan qotishmalari mustahkamligi 
Al, Mg qotishmalarinikidan bir necha barobar yuqori. 
Nazorat savollari:
1. Qanday metallar massasi yengil hisoblanadi?
2. AK­4; AK­4–1 qotishmalarga ta’rif bering?
3. SАP – nima? Qanday olinadi?
4. Misning asosiy qanday qotishmalarini bilasiz?
5. Titan xossalariga qo‘shimchalarning tarkibini ta’siri qanday?
6. Titanni bosim ostida ishlash mumkinmi?
7. Titanni zanglamaslik xususiyatini tushuntiring?

---

118