Mavzu: neft va gaz konlarini izlash, qidirishning va baholashning bosqichlari

4.2.Tuz gumbazli oblastlarda izlash ob’yektlarini aniqlashva tayyorlash 
Uchta tuzilma qavatidan tashkil topgan (tuz usti, tuzli va tuz osti) tuz 
gumbazli cho’kindi havzalarda izlov ob’yektlarini aniqlash va tayyorlash o’ziga 
xos xususiyatlarga ega. Izlov ob’yektlari tuz gumbazini o’rab olgan antiklinal 
turdagi tutqichlar, yirik tuz ob’yektlariga tutashgan tutqichlar hamda tuz osti 
qavatining antiklinal va rifogen turdagi tutqichlar kiradi. 
Tuz 
gumbazlarini 
aniqlash 
kompleks 
geofizik 
usullar 
bilan 
amalga 
oshiriladi: gravirazvedka bilan – atrofdagi tog’ jinslariga nisbatan tuzlarning 
zichligini pastligidan yuzaga keladigan og’irlik kuchi anomaliyalarining salbiy 
ko’rsatkichlari bo’yicha; elektrorazvedka bilan – atrofdagi yotqiziqlarga nisbatan 
tuzlarning elektr qarshiligini keskin farqiga bog’liq va ayniqsa seysmorazvedka 
UChNU va STKU bilan – tuz qalinligi seysmik to’lqinlarni yuqori tezlik bilan 

---

tarqalishga egaligi bilan bog’liq. Tuz gumbazi bir turli qalinlik sifatida xarakterli 
seysmofatsiyalari bo’yicha vaqtinchalik seysmik kesimlarda yaqqol qayd etiladi. 
Tuz osti kompleksida lokal ob’yektlarni burg’ilashga tayyorlash antiklinal 
tutqichlarni tayyorlash bilan bir metodikada olib boriladi. 
Tuz gumbazlarining devorlariga tutashgan tutqichlarni tayyorlash seysmik 
qidiruv UChN, 3D va VSP usullari parametrik quduqlarni burg’ilash bilan 
kompleksda amalga oshiriladi. 
4.1-rasm. Tuz gumbazining seysmik profilda ko’rinishi. 
Tuz osti kompleksida lokal tuzilmalarni tayyorlash seysmorazvedka uchun 
yanada qiyin vazifa hisoblanadi. Chunki, ularda qatlam tezliklarining lateral va 
vertikal o’zgarishlari seysmik kesimlarda tuz osti 
gorizontlarini 
muttasil 
korrelyatsiyalash imkonini bermaydi. 
Hozirgi vaqtda bu vazifa UChNU ni boshqa geofizik usullar va parametrik 
burg’ilash bilan komplektlash hamda dala kuzatuvlarining yangi metodik usullarini 
qo’llash va materiallarni qayta ishlash yordamida yechiladi.