Mavzu; Operatsion tizimlar haqida umumiy maʼlumot

Operatsion tizim nomi

I. Open shop	IBM 701 open shop (1954)
II. Ommaviy ishlov berish (Batch Processing)	BKS system (1961)
III. Multidasturlash (Multiprogramming)	Atlas supervisor (1961) B5000 system (1964) Exec II system (1966) Egdon system (1966)
IV. Vaqt taqsimoti (Time sharing)	CTSS (1962) Multics file system (1965) Titan file system (1972) Unix (1974)
V. Bir vaqtning oʻzida dasturlash (Concurrent Programming)	THE system (1968) RC 4000 system (1969) Venus system (1972) Boss 2 system (1975) Solo system (1976) Solo program text (1976)
VI. Shaxsiy hisoblash (Personal Computing)	OS 6 (1972) Alto system (1979) Pilot system (1980) Star user interface (1982)
VII. Taqsimlangan tizimlar (Distributed Systems)	WFS file server (1979) Unix United RPC (1982) Unix United system (1982) Amoeba system (1990)

Operatsion tizimlar asosiy funksiyalari.

OTlar asosiy funksiyalari:

• 
  foydalanuvchidan (yoki tizim opеratoridan) ma'lum tilda tuzilgan komanda yoki topshiriqlarni qabul qilish va ularga ishlov bеrish.
  
• 
  ijro qilinishi kеrak bo’lgan dasturlarni opеrativ xotiraga yuklash;
  
• 
  xotirani boshqarish, barcha zamonaviy tizimlarda esa virtual xotirani tashkil etish;
  
• 
  barcha dastur va ma'lumotlarni idеntifikatsiya qilish
  
• 
  dasturlarni ishga tushirish (unga boshqaruvni uzatish, natijada protsеssor dasturni boshqaradi)
  
• 
  bajarilayapgan ilovalardan kеlayapgan turli so’rovnomalarni qabul qilish va bajarish
  
• 
  barcha kiritish-chiqarish amallariga xizmat qiladi
  
• 
  fayllarni boshqarish tizimlari (FBT) ishini va/yoki ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT) ishini ta'minlash
  
• 
  multidasturlash rеjimini ta'minlash
  
• 
  bеrilgan xizmat qilish distsiplinalari va stratеgiyalariga asosan masalalarni rеjalashtirish va dispеchеrlashtirish
  

Xotira va uning turlari.
Xotira kompyuterda programmalar va berilganlarni, amal natijalarini saqlaydigan qurilma. Xotiraning turlari ko’p: tezkor, doimiy, tashqi, kesh, video.
Tezkor xotira kompyuterning muhim qismi bolib, protsessor undan amallarni bajarish uchun programma, berilganlarni oladi va amalni bajarib, natijani yana unda saqlaydi. Shuni alohida ta’kidlash lozimki, kompyuter ochirilsa, tezkor xotirada saqlanayotgan programmalar va berilganlar yoq bolib ketadi. Shuning uchun ularni qattiq diskda yoki disklarda saqlab qolish kerak. Kompyuter ishlab turganda elektr tokini ogohlantirmasdan ochirish, umuman aytganda, katta zarar keltirishi mumkin. Barcha turdagi xotiralar uchun muhim tushuncha uning hajmidir. Kompyuterlarda ma’lumot birligining eng kichik olchovi sifatida bayt qabul qilingan bolib, 1 bayt 8 bit (ikkilik raqam)ga teng.
Kesh xotira. Kesh xotira kompyuterning ishlash tezligini oshirish uchun ishlatiladi. U tezkor xotira va mikroprotsessor orasida joylashgan bolib, uning yordamida amallar bajarish tezkor xotira orqali bajariladigan amallardan ancha tez bajariladi. Shuning uchun kompyuter xotiraning koproq ishlatiladigan qismi nusxasini kesh xotirada saqlab turadi. Mikroprotsessorning xotiraga murojaatida, avvalo, kerakli programma va berilganlar kesh xotirada qidiriladi. Berilganlarni kesh xotirada qidirish vaqti tezkor xotiradagiga nisbatan ancha kam bolgani uchun kesh xotira bilan ishlash vaqti ancha kam boladi. 
Videoxotira. Videoxotira monitor ekraniga video ma’lumotlarni (videotasvirlarni) saqlab turish uchun ishlatiladi. Shuni aytish lozimki, videotasvirlar (ayniqsa rangli) kompyuter xotirasida kop joy egallaydi.