Mehnat muhofazasi va medisina harakati (faoliyati)ni bajaruvchi insonlarning vazifalari

Ish beruvchilar majburiyatlari: 
• favqulodda xolatda harakatlanish rejalarini ishlab chiqish; 
• Evakuatsiya yo'nalishlarini ishlab chiqish; 
• signal tizimlarini o'rnatish 
• favqulodda tezkor harakat ta'lim dasturlarini yaratish 
Birinchi marta o’lim va jarohatlarga sabab bo’lgan ish bilan bog’liq bo’lgan 
aybdorlar ayblov ishlari uchun sudga berildi. (Diamond 1991. p.1A) 
Yong'in oldini olish va himoya qilish. Yirik oziq-ovqat mahsulotlari xo’jayini 
Emmett Roe 19 yil va 11 oy muddatga ozodlikdan mahrum etildi. Yirik savdo 
sotiq kompaniyasining menejeri ya’ni uning o’g’li Bradning iltimosiga ko’ra u 
jazoni ochiqda o’tadi. 25 ta ishchining o’limiga sabab bo’lgan, purkagich 
sistemasi yo’qligi sababli jazolovchilar noqonuniy faoliyat yuritayotgan zavod 
eshigini yopishdi. 
1911-yilda Nyu-York shahridagi Traingle Shirtwaist trikotaj fabrikasida ro'y 
bergan yong’in xotiralari o’ta istehzoli yodga olinadi. U yerda yong’in paytida 146 
ishchi halok bo’lgan va 70 ishchi jiddiy yaralangan. Boshqa o’g’irliklardan 
himoyalanish uchun eshiklar yopilgan edi. Ba’zi ochiqlari esa 20 dyum kenglikda 
edi. Ishchilar nihoyat eshikni yorib, olovdan qochishga erishishdi. Ammo bino tez 
ag’darildi.
 
Yong’in burchagi 

---

146 
Yong’inni keltirib chiqaruvchi 4 omil: 
1. Yoqilg'i 
2. Issiqlik 
3. Kislorod 
4. Kimyoviy reaksiya 
Yuqoridagilar olov hosil qiluvchilardir. Yoqilg’ilar ko’plab moddalarni o’z ichiga 
oladi, lekin ular yonishidan oldin hammasi bug’ holatida bo’lishi kerak. Dastlab 
bug’lanadi, portlash sodir bo’lishi uchun yoqilg’ilarning hamma turlari kislorod 
bilan reaksiyaga kirishi lozim.
Yonish jarayonida yoqilg’i kislorod va issiqlikning qismlari kimyoviy reaksiyaga 
kirishib, o’z shaklini o’zgartiradi va gaz holatiga o’tadi. 
Quyida bu jarayonning misoli. 
Poyabzal sotish va ta’mirlash bilan shug’ullanadigan do’kon xo’jayini o’z 
yordamchisining ta’mirlash jarayonini tekshirdi. Tekshiruv vaqtida binoda gaz hidi 
aniqandi. U bir nechta eshiklarni ochib qo’ydi va yordamchisiga charx uskunasini 
ishlatmaslikni buyurdi. Xo’jayin tomosha zaliga kirish uchun burilganda, orqadan 
charx ovozi eshitildi va do’konda 12 ta yong’in o’chog’ini ko’rdi. Ikkovi ham 
kichik kuyish bilan qocha oldi. Lekin poyabzallar sifati buzildi va do’kon katta 
iqtisodiy zarariga sabab bo’ldi.
Yordamchi binoda yong’in keltirib chiqarish uchun yetarli gaz bore mas deb 
o’ylagan edi. U elektr charxning uchqun chiqarishini hisobga olmagan edi lekin 
o’sha bug’lar yong’inni o’t oldirdi. Agar mavjud o’t oldirish resurslari miqdori 
past bo’lsa, past darajadagi olov va portlashga sabab bo’ladi. Agar mavjud o’t 
oldirish resurslari miqdori yuqori bo’lsa, yuqori darajadagi olov va portlashga 
sabab bo’ladi. Poyabzal tamirlash do’konidagi hodisada konsentratsiya chegara 
doirasida bo’lgan. Shuning uchun u yonib ketgan. 
Gaz juda xavfli, chunki u past yonish nuqtasidir. Moddalarning yonishi yoki 
portlashiga sabab bo’ladigan harorat moddalarni yonuvchi aralashma hosil bo’lishi 
uchun yetarlicha bug’ bilan ta’minlaydi. Statik elektr, asboblardan chiqadigan 
uchqun, issiq narsalar alanganing o’t olish manbasidir. Yordamchi charxni 
harakatlantirganda, yoqilg’I, kislorod va yonish resurslari birlashib, portlashni 
yuzaga keltirgan edi. 
Atmosferadan topiladigan bug’ning zichligi aniqlanayotgan masalaga bir 
kalitdir. Agar bug’ past darajada bo’lsa, (1 c) u havoda suzib yuradi. Shuning 
uchun bug’ resurslarining yuqori nuqtasida yoki xonada shunday olov chiqishi 
sodir bo’ladi va u pastga qarab suzishga moyil bo’ladi. Gaz to’kilishidan xalos 
bo’lgan bug’lar pastga qarab suzadi. Gazdan past yonish resurslari uni o’t 
oldirishi mumkin va to’kilayotgan yonish resurslari nuqtasining olovni tarqatishiga 
sabab bo’lishi mumkin. Avtomobillar ham yong’inni keltirib chiqaruvchi manbaa 
bo’lganligi tufayli gaz trassasida quvurdan gaz isi kelganida Politsiya evakuatsiya 
ishlarini olib boradi. 

---