Muallif: oqit. Abdullayeva n yaratilgan: Ангрен-2005 Kategoriya


МАВЗУ: № 17, 18. Куп хонали сонларни купаитириш ва булиш


Download 483.13 Kb.
bet30/40
Sana12.11.2023
Hajmi483.13 Kb.
#1768047
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   40
Bog'liq
«математика укитиш методикаси» Muallif oqit. Abdullayeva n yara-www.fayllar.org

МАВЗУ: № 17, 18. Куп хонали сонларни купаитириш ва булиш.
Максад: Б.С купхонали сонларни купаитириш ва булиш методикаси
буиича талабаларни таништириш.
Режа:
1. Бир хонали сонга купаитириш ва булиш.
2. Хона сонларига купаитиш ва булиш.
3. Икки хонали ва уч хонали сонларга купаитириш ва булиш.
Куп хонали сонларни купаитириш ва булиш. Куп хонали сонларни
купаитириш ва булиш 4 синф математика программасининг кииин булимларидан
бири. тажрибалар бу мавзуни урганишда энг куп хатога иул куиилишининг саба-
баи бир хонали сонларни кушиш , купаитириш ва булишнинг жадвал холларини
жадвалдан ташкари булишни ва сонларни колдикли булишни етарлича билмаслик
эканини курсатмокда. Юкоридаги камчиликка иул куимаслик максадида зарур
куникма ва малакаларни такомиллаштириш учун укувчилар билан системали иш
олиб бориш керак.
1 боскич.
Бир хонали сонга купаитириш ва булиш. Куп хонали сонлар-
ни бир хонали сонларга купаитириш ва булишга катта эътибор берилади, чунки
бунда олинган малака ва куникмалар икки хонали ва уч хонали сонга купаити-
риш ва булишни узлаштириш учун асос булади.
Бир хонали сонга ѐзма купаитиришни урганишга таиѐрлаш максадларида
болаларнинг купаитириш амали бир хил кушилувчиларни кушиш эканлиги хаки-
даги бор билимларни умумлаштириш керак.

сонини

сонига купаитириш,

сонини

марта кушилувчи килиб олиш демакдир. Шу муносабат билан ьирни ку-
паитириш, бирга купаитириш, нолга ва нолни купаитириш холлари киритилади
ва шунингдек тегишли хулосалар ифодаланади: агар купаитирувчилардан бири 1
га тенг булса, у холда купаитма иккинчи купаитирувчига тенг булади; агар ку-



69
паитирувчилардан бири нолга тенг булса, купаитма хам нолга тенг булади. Охир-


ги тенгликларни бундаи ѐзиш фоидали:
1

а = а, 0

1 = 0, 0

c = 0, b

0 = 0.
Масалан, 524

3 мисолини укувчилар олдин узларига таниш усули
билан ечадилар: биринчи купаитувчини хона кушилувчилари иигиндиси била-
налмаштиришади ва иигиндини сонга купаитиришади:
524 : 3 = ( 500 + 20 + 4 )

3 = 500

3 + 20

3 + 4 + 3 = 1500 + 60 + 12 =
= 1572.
Шундан кеиин шу мисолнинг узини хона кушилувчилари уринларини
алмаштириб ечиш таклиф килинади:
524 : 3 = ( 4 + 20 + 500 )

3 = 4

3 + 20

3 + 500

3 = 12 + 60 + 1500 = =1572.
Шундан кеиин укитувчи янги хил ѐзиш- устин килиб ѐзишни курсатади;
524 ни 3 га купаитиришнинг ѐзма усулини тула тушунтириб беради: “Иккинчи
купаитувчини биринчи купаитувчининг бирликлари тагига ѐзма. Чизик тортамиз.
Чап томонга купаитириш белгисини куямиз. (Укитувчи × белги хам нукта каби
купаитириш амалини белгилашини тушунтиради). 4 ни 3 га купаитираман, 12
бирлик хосил булади, бу 1 унлик ва 2 бирликдир: бирликларни бирликлар остига
ѐзаман, унликларни эслаб коламан: 2 унликни 3 га купаитираман, 6 унлик хосил
булади, бунга эслаб колган 1 унликни кушаман, 7 унлик чикади. 7 унликни ун-
ликлар остига ѐзаман, 5 юзликни 3 га купаитираман, 15 юзлик чикада ѐки 1 минг-
лик ва 5 юзлик чикади. 5 юзликни юздиклар тагига ѐзаман ва 1 мингликни минг-
ликлар урнига ѐзаман. Купаитма 1572 га тенг”.
Шундан кеиин укувчилар улчов бирликларида ифодаланган исмли сон-
ларни бир хонали сонга купаитириш усули билан таништирилади.
Бу мисоллар бундаи ечилади: сон олдин бир хил исмли маидарок бир-
ликларда ифодаланади, сунгра исмсиз сонлар устида амаллар бажарилади ва, ни-
хоят топилган натижа иирикрок улчов бирликларида ифодаланади:
8 кг 364 г

6 = 50 кг 184 г
8364
× 6
______________
50184 ( г )
______________
50 кг 184 г.
Куп хонали сонни бир хонали сонга ёзма булишни урганишга таиѐр-
гарлик максадларида энг олдин укувчилар хотирасида булиш амалининг маъно-
сини, унинг купатириш билан олокасини тиклаш керак: Булиш купаитириш билан
богланган. 48 км ни 4 га булиш керак - демак, 4 га купаитирилганда 48 чикадиган
сонни топиш керак. Бу сон 12 га тенг. Демак, 48 : 4 = 12. Шу муносабат билан яна
1 билан ва 0 билан булиш холалари такрорланади:

:

= 1,

: 1 =

, 0 :

= 0.
Болаларнинг эътибори нолга булиш мумкин эмаслиги каратилади. Купаитириш
билан булиш орасидаги богланишни билишдан кеиинчалик булишни купаитириш



70
биллан текширишда фоидаланилади. Шу максадда укувчиларга ушбу куринишда-


ги машклар берилади:
Булиш тугри бажарилгани купаитириш билан текширинг:
95 : 19 = 5 180 : 6 = 30 450 : 3 = 150.
Икки кушилувчи иигиндисини сонга булиш коидаси билан болалар 2
синфда танишган. Бу уринда укувчиларнинг мазкур коида хакидаги билимларини
кенгаитириш ва умумлаштириш керак. Шу максадда конкрет мисолларда укитув-
чи икки кушилувчининг иигиндисинигина эмас, балки уч, турт ва ундан ортик
кушилувчилар иигиндисини хам сонга хар хил усуллар билан булиш мумкинли-
гини курсатади. масалан:
( 9 + 12 + 15 ) : 3 = 36 : 3 = 12
( 9 + 12 + 15 ) : 3 = 9 : 3 + 12 : 3 + 15 : 3 = 3 + 4 + 5 = 12.

Download 483.13 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   40




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling