Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti r. R. Ibraimov, D. А. Davronbekov, M. O. Sultonova, E. B. Tashmanov, U. T. Aliyev «simsiz aloqa tizimlari va dasturlari»

2.2. Mobil radioaloqa tizimlarida tasniflash, qurish tamoyillari va 
chastotaviy rejalashtirish 
 
Mobil radioaloqa tizimlarining tasniflanishi. Ehtiyoj yildan-
yilga ortib borayotgan harakatdagi obyektlar bilan radioaloqa
tizimlari shartli ravishda quyidagicha bo‘linadi: 
- personal radiochaqiruv tizimlari (Paging Systems);
- harakatdagi radioaloqa professional (xususiy) tizimlari (PMR,
PAMR); 
- harakatdagi sotali radioaloqa tizimlari (HSAT – Cellular Radio
Systems); 
- simsiz telefonlar tizimi (Cordless Telephony); 
- ESYdan foydalaniladigan personal aloqa tizimlari.
Personal mobil aloqa birinchi tizimlaridan biri deb «Multiton» 
personal chaqiruv tizimini hisoblash mumkin. Bu tizimda dispetcher 
xodimni personal qabullagich bo‘yicha chaqiradi. Akustik chaqiruvni 
olishi bilan xodim TLFni topadi va dispetcherga qo‘ng‘iroq qiladi. 
Servisning navbatdagi darajasi xodim nafaqat chaqiruvni qabul 
qiladi, balki individual qabullagining displeyida chaqiruvchi 
abonentning TLF nomerini ko‘radi, lekin u bilan faqat statsionar TLF 
(Paiging Systems) orqali bog‘lanish mumkin bo‘ladi. 
Bunday tizimning oliy darajasi tizimning ichidagi individual 
radiotelefondan so‘zlashuvlarni amalga oshirishga va dispetcher orqali 
umumiy TLF tarmog‘iga chiqish imkoniyatini beradi. Bunday tizimlar 

---

79 
bilan (PMR, PAMR) korxonalar, shifoxonalar, ishlab chiqarish 
komplekslari va boshqalar jihozlanadi. RMR abonentlar radio qamrab 
olish zonalari chegaralarini kesib o‘tganida aloqaning uzluksizligini 
ta’minlamaydigan xususiy harakatdagi radioaloqa tizimlari sifatida 
tushunadi, avtomatik roumingga ega emas, boshqa tizimlar 
abonentlariga mavjud aloqa xizmatlari to‘plamini, shu jumladan to‘lov 
masalalarini kafolatlamaydi. RMRdan farqli ravishda RAMR 
harakatdagi abonentlarni umumiy foydalanishdagi telefon tarmoqlari 
abonentlari bilan bog‘lanishini ta’minlaydi.
Harakatdagi tizimlarni loyihalashtirishdagi asosiy kuchlar 
radiotelefon xabarlarini qabul qilish yuqori yuqori halaqitbardoshligini
ta’minlashga yo‘naltirildi, shuning uchun bu yo‘nalishda ma’lum 
yutuqlarga erishildi, ular harakatdagi radioaloqani qabul qilinadigan 
ma’lumotlarning sifati bo‘yicha simli TLF aloqa darajasiga 
yaqinlashtirdi. Bu harakatdagi radioaloqaga ajratilgan chastotalar 
resursi radioabonentlarning ommaviy oqib kelishi tufayli tugashiga 
olib keldi, bu ishlab chiquvchilarni yuqori o‘tkazish qobiliyatli 
tizimlarni yaratish va ajratilgan chastotalar spektridan samarali 
foydalanish sohasida jadal tadqiqotlarni olib borishga undadi. Bu 
nisbatda tamoyilial yangi qurish tuzilmaga va aloqani tashkil etilishiga 
ega bo‘lgan, aynan ko‘plab bazaviy stansiyalar (BTS) yagona 
tarmoqqa birlashtiradigan sotali harakatdagi aloqa tizimlari (HSAT) 
eng istiqbolli deb tan olindi. Harakatlanish vaqtida abonent stansiyasi 
(MS) bitta BTSdan boshqasiga, uning komandalari bo‘yicha 
avtomatik qayta ulanish bilan “estafetali uzatiladi”, bu aloqaning 
uzluksizligini ta’minlaydi. HSATda ajratilgan chastotalar kanallari 
bir-birlaridan zarur himoya masofasiga ajratilgan yacheykalarda 
abonentlar orqali ko‘p karrali ishlatiladi. Bunday qurish tamoyilida 
aktiv chastotalar kanallari soni ortadi, bu yuqori o‘tkazish qobiliyatini 
va chastotalar spektridan yanada samarali foydalanishni (Cellular 
Radio Systems) ta’minlaydi