Muhandislik geologik tadqiqotlar

Bazal’t qatlami. Bazal’t qatlamining quruqlikdagi qalinligi 30-35 km, 
okeanda esa 5 - 6 km ga teng. Uning zichligi 2,7 - 2,9 g/sm
3
gacha ortib boradi. 
Tarkibida qumtuproq kamroq bo’ladi. Bazal’t, gabbro kabi tog’ jinslari shu 
turkumlaridandir. Yer qobig’i, litosferaning o’rtacha zichligi 2,7 g/sm
3
. Uni tashkil 
etuvchi elementlardan asosiylari: kislorod, kremniy, al’yuminiy, temir, kaliy, 
natriy, kal’tsiy, va magniydir. Yer ichiga kirib borgan sari kislorod, kremniy, 
al’yuminiy ishqorli metallar kamayib boradi, temir, magniy va og’ir metallar: 
jumladan, nikel’ miqdori oshib boradi. 
Mantiya qismining jinslari tarkibida temir, magniy, xrom kobal’tlari 
bo’ladi. Mantiya moddalarining tarkibi o’ta asosligi bilan ajralib turadi: dunit, 
peridodit, ichliklari 3 - 3,3 dan g/sm
3
(yuqori mantiya) 5,9 g/sm
3
gacha (quyi 
mantiya). 
Mantiya qismida yuqori bosim va harorat bo’lib, uni holati qattiq moddaga 
yaqindir. 
Yadro (o’zak) - 3500 km radiusda joylashgan. U ichki va tashqi sferalarga 
bo’linadi. Zichligi 9 - 11 g/sm
3
ga yaqin. Hozirda uning tarkibi to’g’risida aniq fikr
aytilmagan. Ba’zi bir taxminlarga ko’ra, yadro zich joylashgan temir, nikel va 
boshqa og’ir metallardan tashkil topgandir. Uning harorati 2000 - 2550
0
C, bosimi 
esa 3,5 mln atmosferaga yaqin deb taxmin qilinmoqda. 
2.3. Yerning issiqlik rejimi 
Yer ikkita issiqlik manbaiga ega: Quyosh radiasiyasining energiyasi 
(90,5%) va radioaktiv elementlarning yer qa’rida parchalanishdan hosil bo’ladigan 
energiya. 
Yer qobig’ining yuqori qismida 3 temperaturali zona hosil bo’ladi: 
I- Mavsumiy o’zgarishlardan hosil bo’lgan zona;
II - Doimiy temperaturalar zonasi; 
III - Oshib boradigan temperaturalar zonasi (2.2 - rasm). 

---

19 
I - zonadagi haroratlar o’zgarishi hududlardagi 
klimatik sharoitlarga bog’liq bo’ladi. O’rta 
kenglik mintaqalarda joylashgan hududlar uchun