Muhandislik geologik tadqiqotlar

№ 
Mineral-
lar 
Moos 
qattiqlik 
shkalasi 
Qattiqlik 
miqdori
kg/sm
2
 
Quyidagilar 
ishlatib 
aniqlanadi. 
Mineral 
larning 
qattiqlik 
gruppasi 
Rasmi 
1. 
Tal’k 
1 
2,4 
tirnoq bilan 
chiziladi 
Yumshoq 
2. 
Gips 
2 
36,0 
pichoq bilan 
chiziladi 
O’rtacha 
Qattiq 
3. 
Kal’tsit 
3 
109 
pichoq bilan 
chiziladi 
4. 
Flyuorit 
4 
189,0 
5. 
Apatit 
5 
536,0 
pichoq bilan 
chiziladi 
6. 
Ortoklaz 
6 
796,7 
oyna bilan 
tirnaladi 
Qattiq 
7. 
Kvarts 
7 
1120,0 
oynani 
kesadi 
Juda 
Qattiq 
8. 
Topaz 
8 
1427,0 
9. 
Korund 
9 
1660,0 
10. 
Olmos 
10 
2060,0 
oynani 
kesadi 

---

32 
Mineralni qattiqligini aniqlash uchun uni etalon - mineralning uchi bilan 
tirnab ko’riladi. Agarda ustida iz tushib qolsa, demak tekshirilayotgan mineral, 
etalon mineralidan yumshoqroq ekan, agar iz qolmasa qattiqroq sanaladi. 
Qattiqliklari bo’yicha minerallarni: yumshoq qattiqligi (2 gacha), o’rtacha 
(5 gacha), qattiq (5 - 8 gacha) va juda qattiq (8 dan katta) bo’lishi mumkin. Eng 
qattiq mineral - olmosdir. Korund ham o’z navbatida qattiqligi 9 ga teng bo’lgan 
yagona mineraldir.
Zichligi. Minerallarning zichligi har - xil: 0,5 dan 21 g/sm
3
gacha bo’lishi 
mumkin. Minerallar zichligiga ko’ra quyidagi guruhlarga bo’linishi mumkin: 
Yengil minerallar - zichligi 2,5 g/sm
3
dan kichik (gips, osh tuzi). 
O’rtacha yengil minerallar - zichligi 2,5 - 4,0 g/sm
3
(kvarts, dala shpati, 
olmos, shox aldamchisi).
Og’ir minerallar - zichligi 4 g/sm
3
dan yuqori (sink aldamchisi, pirit, qizil 
temirtosh). 
Juda og’ir minerallarga - galenit, kinovar’, barit, serussit kiradi.
Birikkanlik. Birikkanligi xossasi - minerallarning qo’shilishi joyidan tekis 
parallel yuza bo’lib ajralishidir(5.4-rasm). 
Bu xossasi jihatidan minerallar: o’ta mukammal, 
mukammal va nomukammal birikishi mumkin
.