Muhandislik geologik tadqiqotlar

 
7.2. Magmatik tog’ jinslarining ular tarkibidagi SiO
2
 miqdoriga qarab 
klassifikatsiyasi. 
Yuqoridagi jadvalda eng ko’p uchraydigan intruziv (chuqurlik) jinslari
va aynan o’xshashliklari, effuziv jinslari keltirilgan. 
Nordon jinslarda asosiy jins tashkil etuvchi minerallardan; kaliyli dala 
shpatlari (60% ga yaqin) va kvarts (30-35%) sanaladi. Qumtuproq tarkibi bo’yicha 
guruhlarga bo’linishi amaliy ahamiyatga egadir. SiO
2
miqdori kamayib borgan 
sari, ya’ni granitlardan gabbroidlarga yoki porfirlardan diabazlarga o’tishi sifatiga 
qarab zichlik, mustahkamlik, zarbiy qovushqoqlik ortib boradi, jinslarning erish 
harorati kamayadi, rangi esa qoramtir tus oladi. 

---

41 
Turli inshootlarni loyihalashda va qurishda magmatik tog’ jinslaridan 
juda keng foydalaniladi. Ularning ustiga inshootlar qurishda, ularni muhandislik - 
geologik nuqtai nazardan baholashda esa bu jinslarning mineralogik tarkibi, 
strukturasini, teksturasini, darzlarning xarakterini va nurashga uchraganligini 
hisobga olish zarur. Bulardan tashqari ularni fizik - mexanikaviy xossalarini 
o’rganish ham katta ahamiyatga egadir. 
Granitlar va ularga yaqin turadigan oraliq jinslar (granitoidlar) - kvarts, 
dala shpatlari slyuda ba’zan shox aldamchisi yoki avgitdan tuzilgan bo’ladi. 
Jinsning rangi kul rangdan qizil tusgacha o’zgarib, dala shpatining rangiga qarab 
o’zgaradi. Granit yuqori zichlik va mustahkamligiga ega bo’lishiga qaramasdan u 
ancha mo’rtdir, chunki uning cho’zilishga bo’lgan mustahkamligi, siqilishga 
mustahkamligiga qaraganda 40-60 marta kichikdir. Granitning suv shimuvchanligi 
1% dan kichik, sovuqqa chidamliligi - 200 sikldan yuqori, kam yeyiluvchan,
yuqori issiqlik o’tkazuvchanlikka ega. 
7.1-jadval