Muqaddima

SIYDIK MIQDORI,TARKIBI VA XOSSALARI 
Bir kechayu kunduzda ajralgan siydik miqdori sutkalik diurez deyiiadi Odaida 
sutkalik diurez 1000—1800 ml ni tashqil qiladi yoki qabul qilingan va organizmda 
moddalar almashinuvi natijasida hosil bo`lgan suvning уarmiga teng b'oladi. 
Soglom odamning siydigi tiniq, nimsariq rangga ega. Bu bihtrahmdan hosil bo`lgan 
urobilin va uroxromlarga bog‘liq. 
Siydikning fizik-kimyoviy xossalari qatorida unnng osmotik konsentratsiyasi alohida 
ahamiyatga ega. Bu ko
‘
rsatkich osmotik faollikka ega bo`lgan moddalar miqdoriga 
bog'liq bo―lib. buyraklarning siydikni quyultirish qobiliyatini ifodalaydi. Suv muvozanati 
holatiga qarab, siydikning osmotik konsentratsiyasi 50—1200 mmol/1 chegarasida 
o'zgarib turadi. Siydikdagi anorganik va qisman organik moddalar uning solishtirma 
oglrligini ham belgilaydi. Bu ko
‘
rsatkich 1,001—1,0‘0 bo`ladi 

---

242 
Siydikning kislotalilik darajasi amaMy ahamiyatga ega. U organmiming kislota-asos 
muvozanati holati to`g
‘
risida axborot beradi. Boya aytilganidek, siydikning pH iste‘mol 
qilingan ovqat tarkibiga bog
‘
liq bo‗lib, ‗,5—8,0 atrofida o
‘
zgaiib turadi. 
Odam siydigming tarkibi juda murakkab. Siydikdagi organik moddalar azotli va 
azotsizlarga bolinadi. Azotli moddalarning deyarli hammasi oqsil almashinuvi natijasida 
hosil bo`ladi. Siydik tarkibida ajraladigan azotning 90% i siydikchil tarkibidagi azotga 
to
‘
gri keladi. Siydikchilning siydikdagi konsentratsiyasi 2% atrofida bolib, moddaning 
bir kechayu kunduzda ajraladigan miqdori 20—30 g. 
Katta yoshli odam siydigi bilan bir sutkada 1—2 g keratmin ajratadi. Bu modda 
muskullardagi keratindan hosil bo`ladi. Kreatinning o
‘
zi siydikda bolmaydi. 
Purin asoslar almashinuvi natijasida siydik kislota kelib chiqadi, Bu modda suvda 
kam erishi bilan farq qiladi va siydik yo‘llarida quyqaga aylanib, siydik toshlari hosil 
bolishiga olib kelishi mumkin. Ajraladigan siydik kislota miqdori sutkasiga 1 g. 
Oz miqdorda ajraladigan erkin aminokislotalar va kichik peptidlar ham siydikning 
azotli moddalariga kiradi. 
Parchalanmagan oqsillar siydikda deyarli yo
‘
q. Azotsiz organik moddalardan siydik 
tarkibida shovul kislota, sut kislota, juda oz miqdorda keton tanachalari va suvda eruvchi 
vitaminlar uchraydi. Yog
‘
va uglevodlar odatda siydikda bolmaydi. 
Siydik tarkibida ko
‘
p miqdorda anorganik moddalar ajraladi, Ular ichida eng ko'pi 
natriy Xlorid—10—15 g. Boshqa tuzlarning miqdory ancha kam kaliy xlorid 3—3,5 g, 
sulfat tuzlar 2,5 g, fosfat tuzlar—2,5 g.