O’qo’v qo’llanma Oliy o’quv yurtlararo ilmiy-uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengash Prezidiumi tomonidan nashr etishga tavsiya qilingan

10.2. Mehnat xodimlari miqdorini aniqlash
Mahsulot ishlab chiqarish va realizatsiya qilish rejasini bajarilishini ta’minlash asosiy ishchilarga bo’lgan talabni hisoblashdan boshlanadi. Ularning va boshqa kategoriya xodimlarining soni bir yilda bajariladigan ishlar hajmiga mutanosibdir va aksincha. Bir kishiga to’g’ri keladigan unumdorlikka teskari nisbatda (proportsionaldir). Agar mahsulot hajmi va unumdorlik mehnat xarajati bilan norma-soatlarda qlchansa, asosiy ishchilar sonini formula yordamida kuyidagicha topish mumkin:
Sax. = Tms / Siy • Sax. • Kun.; Tms - mehnat salmog’i, norma-soatda
Siy - bitta xodimning o’rtacha yillik ish soati
Kun. - ishchining unumdorlik normasi koeffitsienti Sax. - asosiy xodimlar soni
Ishlab chiqarish programmasining mehnat salmog’ini hisoblash asosi bo’lib har bir buyumning mehnat salmog’i xaritasi hisoblanadi. Unda shu xildagi maxsulot birligini ishlab chiqarilishi uchun. Barcha jarayonlarda ish turlari va razryadlari bo’yicha norma- soatlarda qancha mehnat sarf etilishi qo’rsatiladi.
Ishlab chiqarishning umumiy mehnat salmog’i har bir mahsulotning rejadagi
soniga ko’paytmasining yig’indisiga tengdir. Bundan tashqari normalashtirilmaydigan mahsulot mehnat salmog’i va tugallanmagan ishlab chiqarishlarning qsishi ham hisobga olinadi.
Bir xodimni bir yilda o’rtacha ishlash vao’ti (ish vao’ti balansi) tartib bilan
ketma-ket jadvalda qo’rsatilgandek topiladi:

11-jadval
Ish vao’ti balansi

t.r.	Ish vao’ti qo’rsatkichlari	Kunlar
1.	Kalendar vao’t fondi	365
2.	Ishlamaydigan kunlar, ja’mi	59
	SHu jumladan:
	- dam olish kunlari	54
	- bayram kunlari	5
3.	Kalendar bo’yicha ish kunlari (ish vao’tining nominal	306
	fondi)
4.	Ishga kelmagan kunlar-ja’mi
	SHu jumladan:
	- ta’til kunlari
	- qo’shimcha tatil
	- kasal bo’lgan kunlar
	- ma’muriyat ruxsati bilan kelmagan kunlar
	- qonun yo’l qo’ygan boshqa kelmagan kunlar
	- sababsiz kelmagan kunlar (o’tgan yil xisoboti bo’yicha)
	- ishsiz turib qolgan kunlar
	Yildagi ish kunlari
	Ish kunini qisqarishi hisobiga yo’qotilgan vao’t
	SHu jumladan:
5.	- og’ir va zararli ishlardagilar uchun
6.	- qsmirlar uchun
	- emizikli onalar uchun	23
	- hisobot bo’yicha smenalar ichida turib qolishlar
	Foydali ish vao’ti fondi	17
	Ish kunining o’rtacha uzunligi, soat	1
	Ish vao’tining foydali fondi, soatda	2
		3
7.
8.		8
9.		1600

Ishchilar sonini unumdorlik normasini quyidagicha topish mumkin:
Si = Q / Nu. •Siy •Kun.
bunda, Q - reja davri uchun maxsulot xajmi (dona, qiymat birligida); Nu. - vao’t birligi ichidagi unumdorlik normasi.
Ayrim xollarda potok yo’llarida va ko’p stanokda ish bajarish joylarida ularni boshqarish va xizmat qilish zonasining normasi asosida vao’tbay ishlaydigan xodimlar sonini aniqlash zarur:
Si = Ijg / Njb •Ksm •(1+Yik/100) bunda, Ijg - ishchilar guruhi xizmat qiladigan ish joylari soni.

Njb - bitta ishchi xizmat qiladigan ish joylari sonining me’yori. Ksm - korxonaning ish smenasi soni.
Yik - nominal ish vao’tiga nisbatan % - hisobidagi yo’qotilgan ish kunlari va ishga kelmagan kunlar.
Vao’tbay ishlaydigan ishchilarning turli guruhlarini sonini aniqlashning o’zini xususiyatlari bor:

• dastgoxlar yoki ish joylariga biriktirib quyilgan ishchilar (xaydovchi, kran ishchisi, takelajchi) xizmat normasi asosida topiladi;
• dastgoxlarga xizmat qo’rsatish va ularni ta’mirlashda band bo’lgan ishchilar soni rejali ogoxlantirish ta’mirlash tizimi (ROTT) asosida rejadagi mehnat salmog’i bo’yicha topiladi.

v) transportdagi ishchilarga bo’lgan talab yuk tushirish va yuklash, transport
vositalari soni ularga xizmat qo’rsatish normasi, smena koeffitsienti bo’yicha aniqlanadi.
Raxbar xodimlar, mutaxassislar xizmatchilarga bo’lgan talab berilgan shtatdagi rqyxatga asosan hisoblanadi.