O‘quv qo‘llanma toshkent 2020

Turli xil qiymatdagi aksiyalar. Aksiyalarning hisob qiymatini aniqlash. Aksiyalarga nisbatan qo‘llanilayotgan «qiymati» so‘zi bir qancha ma’noni anglatadi. Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek‚ nominal yoki e’lon qilingan qiymati firmaning yuridik kapitalini belgilaydi.
Korporatsiya aksiyalarining hisob yoki balans qiymati uning barcha aktivlari va majburiyatlar (qarzlar) ayirmasidan iborat; bu kompaniya aksiyadorlarining mulki yoki netto aktivlaridir. Shunday qilib, bir dona aksiyaning hisob qiymati ulush egasiga qarashli bir dona aksiyani korporatsiyaning netto aktivlarini ifodalaydi.
Misol. Aksionerlik jamiyati balansi quyidagi ko‘rinishga ega:
Aktivlar:
Uzoq muddatli – 1200000
Joriy – 1400000
Jami aktivlar – 2600000
Passivlar:
O‘z kapitali:
Oddiy aksiyalar (20000 dona‚ nominal – 100 so‘m) – 2000000

• Jamlangan foyda – 400000 so‘m

  
  

• Majburiyatlar jami – 200000 so‘m

  
  

Jami passivlar – 2600000

20000 dona nominal qiymati bo‘lgan aksiyaning hisob qiymati quyidagiga teng:
Aktivlar (2600000) – majburiyatlar (200000) : 20000 dona aksiya
= 120 so‘m yoki o‘z kapitali (2400000) : 20000 dona aksiya = 120 so‘m.
Bu aksionerlik jamiyatiga qarashli har bir aksiya 120 so‘mlik mol-mulk bilan ta’minlanganligini bildiradi.
Aksiyaning bozor qiymati – ochiq bozorda aksiya uchun investorlar to‘lashga rozi bo‘lgan bahodir.
Aksionerlik jamiyatlari aksiyalarning 2 turini chiqarishlari mumkin: oddiy (odatdagi) va imtiyozli. Ular ko‘rsatuvchi nomiga nomlanishi mumkin.
Misol. 3000 so‘mlik nominal qiymatidagi imtiyozli aksiyalarning 10 foizi har bir aksiya uchun 300 so‘m miqdorda yillik dividend to‘lanadigan aksiyalardir. Biroq‚ boshqa tomondan oddiy aksiyalar, odatdagidek‚ o‘z egalariga ovoz berish huquqini beruvchi yagona aksiyalar turi va faqatgina ularni saqlovchilar aksionerlik jamiyatlari faoliyatini nazorat qilish imkoniyatiga egadirlar.