Organizmda kalsiy almashinuviga ta’sir o’tkazuvchi – Paratgormon Reja

Paratgormonning o’z normasini yo’qotishi oqibatlari
Paratgormon tarkibining miqdori haddan tashqari holatda ekanligini qanday tushunish mumkin? Buning uchun quyidagi belgilarni ko'rib chiqish kerak:

• 
  tez-tez yoriqlar, skelet tuzilishidagi ba'zi deformatsiyalar;
  
• 
  kichik yoshdagi bolalarda o'sishni uzoq muddatli rivojlantirish;
  
• 
  tishlarning naslini, farmonlari;
  
• 
  buyrak etishmovchiligiga olib keladigan bunday organdagi toshlarni shakllantirish;
  
• 
  mushaklar va bo'g'imlarning qisqa muddatli og'riqlari, ayniqsa motor turmush tarzi bilan;
  
• 
  ko'pincha tomchilarga olib boradigan mushaklarning zaif tomoni;
  
• 
  tashnalikni qondirish uchun suv ichish istagi;
  
• 
  hojatxonaga tez-tez sayohatlar, siyish bilan bog'liq muammolar.
  

Ammo pararatgamon tarkibining miqdori pasayganda teskari vaziyat mavjud. Bir vaqtning o'zida qanday alomatlar kuzatiladi?

• 
  yomon uyqu yoki uning yo'qligi;
  
• 
  xotiraning sezilarli darajada bo'lishi;
  
• 
  ruhiy tushkunlik;
  
• 
  taxikardiya;
  
• 
  yurak maydonidagi og'riq;
  
• 
  nazoratsiz mushak kramplari, bu epileptik olib qo'yish bilan juda o'xshash;
  
• 
  bronxdagi spazmlar yoki boshqa nafas yo'llarida, ichakda;
  
• 
  kuchli issiqlik, joylarda titroq namoyon bo'lishi.
  

Qalqonsimon oldi bezlari hayvonlarda olib tashlanganda hayvon tetanik titrashlardan o'ladi. Bunga sabab qonda kalsiy miqdorining kam ayib ketishi va nerv-muskul qo‘zg‘aluvchanligining keskin ortib ketishidir. Bu paytda arzimagan tashqi ta ’sir m uskullar qisq arish ig a o lib keladi. P aratgorm on qonga k o ‘p ajratilganda, suyak to‘qimasida osteoporoz kuzatiladi. Qonda kalsiy miqdori keskin ortib ketadi, buning natijasida siydik chiqaruv organlarida tosh hosil bo‘lish xavfi tug'iladi. Giperkalsiyemiya yurak faoliyatining turg‘un ishlashini buzadi. Bundan tashqari, hazm qilish traktida, Ca2 ionlarini stimullovchi ta’siri natijasida oshqozonda gastrin va xlorid kislota hosil bo‘lishi buziladi, bu holat esa oshqozon yarasini vujudga keltiradi.
Qalqonsimon oldi bezlari olib tashlangandan so‘ng skeletning hamma muskullari tirishib qisqaradi, ya’ni ticraydi (paratireopriv tetaniya), bu holat sekin asta kuchayib va tez-tez takrorlanib turadi. Bu b ezlam ing yo‘qligi bora-borao‘lim ga olib keladi, buning bevosita sababi shuki, nafas muskullarining tirishishi natijasida nafas buziladi. Q alqonsim on oldi bezlari olib tashlangach, titrashga m uskullarning o ‘zgarishi em as, balki markaziy nerv tizimi holatining o ‘zgarishi sabab bo‘ladi.
Harakatlantiruvchi nervlar kesilgan muskullarning titramasligi shundan dalolat beradi. Odamda paratireoid bezlar endokrin funksiyasini susayishi gipoparatireoz, hayot davom ida vujudga kelishi yoki tu g ‘m a bo’lishi mumkin. Gipoparatireozda qondagi kalsiy kamayganidan m arkaziy nerv tizimining qo‘zg‘aluvchanligi ortadi, natijada tetanik tirishishlar paydo b o ‘ladi. Odam larda tetaniyaning o ‘tkir shakllari ham, latent shakllari ham uchraydi. Paratireoid bezlar vazifasi salgina buzilganda latent tetaniya paydo bo‘ladi, bunda yuz va q o ‘l muskullariga tola beruvchi nerv bosilgandagina m azkur muskullar tirishadi. T ug‘ma gipoparatireozda bolalarda suyak, tish, soch o ‘sishi buziladi, bilak, ko‘krak qafasi, halqum muskullari va boshqa muskullarning uzoq qisqarishi kuzatiladi.


Xulosa
Paratgormonning ta'sir mexanizmi shundan iboratki, bu gormon suyak to'qimasini yemiruvchi osteoklastlar faolligini oshiradi, kalsiy-ning ichakdan so'rilishini va buyrak kanalchalaridan qayta so'rilib o'tishini kuchaytiradi. Mana shularning hammasi qondagi kalsiy miqdorining ko'payishiga olib boradi.
Qanday bo'lmasin biror sababga ko'ra qondagi kalsiy miqdori ko'payib qoladigan bo'lsa, u vaqtda paratgormon miqdori kamayadi, qalqonsimon bez gormoni tirokalsitonining ishlanib chiqishi esa kuchayadi. Natijada qondagi kalsiy miqdori me'yorllashadi. Kalsiy miqdori kamayib ketganida bunga teskari jarayonlar ro'y beradi. Shunday qilib, qon va orqa miya suyuqligidagi kalsiy miqdori doimo me'yoriy darajada saqlanib boradi.
Paratireoid bezlar funksiyasi susayib ketganida davo qilish maqsa-dida shu bezlardan olingan preparatlar ishlatiladi. Paratgormon organizmdagi kalsiy va fosfor ionlari konsentratsiyasini o'zgartirib, ushbu ionlar ishtiroki bilan yuzaga chiqadigan fiziologik jarayonlarga ta'sir ko'rsatishi mumkin.