O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universityeti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq markazi

Havo sovutish tizimining asosiy elementlari: havo kollektori, moy radiatori, maxsus qobirg‘alarga ega silindir va silindirlar kallagi, ventilyator, havo oqimi regulyatori, termostat, va nazorat qilish asboblari (12-rasm).

12-rasm. Havo bilan sovitish tizimi sxemasi
Foydalanishning afzalliklari va kamchiliklari. Havo bilan sovutish tizimining afzalliklari dvigatelning ichki tuzilishiga aralashuvni talab qilmaydigan elementar nazarda tutilgan va shuning uchun havo bilan sovutish tizimini shubhasiz sodda deb atash mumkin. Bundan tashqari, havo bilan sovutish dvigatel og‘irligini sezilarli darajada kamaytirishga imkon beradi. Ushbu tizimlar bilan jihozlangan avtomobillarga xos bo‘lgan sovuq iqlimda o‘t olishning ajoyib ko‘rsatkichlarini ham qayd etamiz.
Bunday sovutishning kamchiliklari ham mavjud. Misol uchun, ularning ishlashi murakkab sharoitlar bilan bog‘liq, shuning uchun yonilg‘i va moylash materiallari sifati uchun ancha talabchan bo‘ladi. Ish vaqtida muqarrar ravishda yuzaga keladigan shovqin darajasi yuqori. Afsuski, sovutish jarayonlarining bir xilligi juda ko‘p narsalarni talab qiladi.
Eng ko‘p tarqalgan nosozliklar. Havo bilan sovutish tizimidagi nosozliklarlarning xarakterli belgisi - dvigatelning harorat ko‘rsatkichlarining maksimal ruxsat etilgan chegaradan yuqori bo‘lishi. Haydovchi haddan tashqari qizish boshlanganini sezgandan so‘ng, g‘ayritabiiy harorat o‘sishining sababini aniqlash uchun mashinani to‘xtatishi kerak. Nosozlikning eng keng tarqalgan asosiy -sababi ventilyatorning kamarini uzilishi. Agar shunday bo‘lsa, asboblar paneli avtomobilni tegishli signal chiroqni yoqish orqali xabardor qiladi. Bundan tashqari, ba’zida termostat ishida muammolar mavjud, ammo ular juda keng tarqalgan emas.
Havo bilan sovutish tizimi Volkswagen va Porsche 911 va boshqa modellarda ishlatilgan.
Bugungi kunda havo bilan sovutish tiziming mashhurligi minimal darajada kamaydi. Bu, asosan, dvigatelni ko‘ndalang joylashuviga ega bo‘lgan avtomobillarning haddan tashqari ko‘p tarqalishi bilan bog‘liq. Ushbu holatda havo bilan sovutish tizimini qo‘llashni imkoni bo‘lmaydi va bu holda suyuqlik bilan sovutish tizimlarini o‘rnatish juda qulay va samarali hisoblanadi.