O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-qurilish instituti

Yo’l ko’ndalang kesimining asosiy o’lchamlari
4- jadval

Yo’l elementlari o’lchamlari	Avtomagistral	Tezkor yo’l	Odatdagi yo’l turi
	toifasi
	Ia	Ib	II	III	IV	V
Harakat tasmalarining umumiy soni	4 va undan ortiq	4 va undan ortiq	2	2	2	1
Harakat tasmasi kengligi, m	3,75	3,75	3,75	3,5	3,0	4,5
Yo’l yoqasi kengligi, m	3,75	3,75	3,75	2,5	2,0	1,75
Yo’l yoqasidagi chetki tasma kengligi, m	0,75	0,75	0,75	0,5	0,5	-
Yo’l yoqasining mustahkamlangan qismi kengligi, m	2,5	2,5	2,0	1,5	1,0	-
Yo’l o’qi bo’ylab to’siqlar o’rnatilmaganda, markaziy ajratuvchi tasmaning eng kam kengligi, m	6,0	5,0	-	-	-	-
Yo’l o’qi bo’ylab to’siqlar o’rnatilganda, markaziy ajratuvchi tasmaning eng kam kengligi, m	2 m + to’siq kengligi		-	-	-	-
Ajratuvchi tasma chetidagi xavfsizlik tasmasining kengligi, m	1,0		-	-	-	-
Yo’l poyining kengligi, m	28,5 va undan ortiq	27,5 va undan ortiq	15,0	12,0	10,0	8,0

Topshiriq variantlari
Har bir talaba 3-kursda Avtomobil yo’llarini loyihalash fanidan bajargan kurs loyihasidagi yo’l toifasidan kelib chiqib ko’ndalang kesimni tanlashi va uni A4 hajmdagi millimetrovkaga chizishu kerak. Albatta bu kurs loyihasi uchun kerak bo’ladi.
Rasmiylashtirish tartibi
Talabalar variantlarni olishadi va topshiriq variantini bajaradilar. MS Word matn muharririda Times New Roman shrift, 14 o’lchamda tizimga yuklaydilar.


2-LABARATORIYA MASHG'ULOTI. YO‘L POYINI GRUNTINING ZICHLANGANLIK KOEFFISIENTINI ”ZICHLANGAN HALQA” USULIDA ANIQLASH
Ishning maqsadi: Yo’l poyi gruntining zichlanganlik koeffisentini “zichlangan halqa usulida aniqlashni o’rganish.
Ishni bajarish tartibi: Yo’l poyi gruntining zichlanganlik koeffisentini “zichlangan halqa usulida aniqlash ishlarini olib borish.
Gruntni zichlash
Gruntni optimal namligi ta’minlangandan so’ng zichlash ishlari amalga oshiriladi. Ko’tarmaning mustahkamligi asosan yoyilgan gruntning zichlash sifatiga bog’liq. Shuning uchun ko’tarma uchastkasida birinchi navbatda zichlash vositasini to’g’ri tanlash va bu ishni to’g’ri tashkil etish lozim.
Gruntlarni zichlashda dastlab engil katoklardan foydalaniladi. Bunga sabab, grunt engil katok bilan zichlanganda ma’lum bir mustahkamlikka ega bo’lib oladi, so’ngra o’rta va og’ir katoklar yordamida zichlash davom ettiriladi. Agar birdaniga og’ir katok bilan zichlash ishlari olib borilsa, gruntda notekisliklar yuzaga keladi va zichlashish sifatini kamaytiradi. Yo’l qoplamasining ustki qismiga ma’lum bir hajmdagi qum taqsimlanadi va doira shaklidagi qumli dog’ hosil qilinadi. So’ngra shu doiradan 3-marta diametr o’lchanadi. O’lchangan qumning diametri va qumning hajmiga asoslanib, qoplamaning mayda g’adir-budurligining o’rtacha chuqurligi quyidagi shartli ifoda yordamida aniqlanadi:
;
Bu erda : V- qumning hajmi, sm³,
D_o’rt -qumli dog’ning o’rtacha diametri
S

, sm². h
h

h_o’rt-qiymat bo’yicha “mayda g’adir - budurlik va ilashish koèffitsienti”ning bog’liqlik grafigidan foydalanib, o’rganilayotgan yo’l qoplamasining ilashish koèffitsientini qiymati topiladi.
V =40km/s

0,8 0,6 0,4

t 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05 0,06 0,07
V=60km/s

0,8 0,6 0,4

t 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05 0,06 0,07
V =80km/s

0,8 0,6 0,4 0,2

t 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05 0,06 0,07
Ilashish koèffitsientining èng kichik qiymati yo’l qoplamasining holati va harakat tezligiga bogliq ravishda quyidagi jadvalda keltirilgan qiymatlarga qarab belgilanadi.

Harakat tezligi km/soat	40	60	80
Ho’l qoplamaning èng kichik ilashish koèffitsienti qiymati	0,45-0,50	0,35-0,40	0,40-0,30

Hisoblab topilgan qiymatlar jadval ma’lumotlari bilan solishtiriladi va qoplamaga baho beriladi.
Rasmiylashtirish tartibi
Talabalar variantlarni olishadi va to’shiriq variantini bajaradilar. MS Word matn muharririda Times New Roman shrift, 14 o’lchamda tizimga yuklaydilar.

3-LABARATORIYA MASHG'ULOTI. YO‘L POYINI GRUNTINING ZICHLANGANLIK DARAJASI VA ELACTIKLIK MODULINI TEZKOR USULDA ANIQLASH (DORNII)
Ishning maqsadi:Yo’l to’shamasining mustahkamligini progibomer yordamida aniqlash.
Ishni bajarish tartibi: yo’l to’shamasining mustahkamligini progibomer yordamida aniqlaymiz. Buning uchun, maxsus yuk ortilgan avtomashina tanlab olinadi. Prigibomer yo’l to’shamasiga tushadigan kuchlanishdan hosil bo’lgan ègilishni aniqlaydi. Bu ègilishni maxsus soat tipidagi indikator ko’rsatadi. Yo’l to’shamasining sinovi tekshirilayotgan uchastkaning xar 50 m oralig’ida olib boriladi. Èlastik ègilishni yo’l qoplamasi chetidan 1-1,5 m tashlab o’lchanadi. Maxsus ko’rsatilgan 1-shaklga yo’l uzunligining km va piket joyi hamda ègilish qiymati yozib boriladi.
1-shakl

T.r.	Km, PK	Joyning chizmasi va tekshirilgan nuqtalar				G’ildirak ketmasdan oldin indikatordan olingan hisobot, mm		G’ildirak ketgandan keyin indikatordan olin gan hisobot, mm		Amaldagi yukdan èlastik ègilish, mm
1	2	3				4		5		6

MAYI ŜNIL progibomeri rama o’qida èrkin aylanadigan tashkil ètuvchi richagdan iborat. Richagning orqa elkasi 6 gorizontal yuzali qopqoq 1 bilan tugaydi. Unga ustunchaga maxkamlangan indikatorning 3 o’zagi qadaladi. Progibomerning tuzilish sxemasi quyidagicha:

MAYI – ŜNIL progibomerining tuzilish sxemasi:
a – yonidan ko’rinishi; b – yuqoridan ko’rinishi; 1 - qopqoq; 2 – indikator uchun tayanch; 3 - indikator; 4 - indikatorni ushlagich; 5 - shveller; 6 – richagning orqa elkasi ; 7 – ko’taruvchi vintlar; 8 - birlashtiruvchi mufta; 9 – tayanch vint; 10 - qotiruvchi bolt; 11 – richagning oldingi elkasi; 12 – o’lchovchi elka; 13 - ignani mahkamlovchi vint; 14 – yo’l qoplamasiga tegib turuvchi moslagich; 15 – ko’ndalang tayanchli balka