O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti biznes moliyasi

Samaradorlikning kuchsiz shakli uchun dastlabki xulosalarni rad etadigan dalillar
Ko‘plab dalillar investorlarga yangi axborotlar juda keskin ta‘sir qilishiga oid tendensiyadan dalolat beradi. Masalan, muayyan qimmatli qog‘ozlar kursining pasayishiga olib keluvchi yangilikning paydo bo‘lishi, odatda, o‘zini oqlaydigan va kutilgan darajadan ko‘ra keskinroq kurs pasayishini keltirib chiqarishi dalillar asosida tasdiqlangan. Bunday o‘ta keskin reaksiya, keyinchalik qimmatli qog‘ozlar kursining kichik, ammo sezilarli oshishi bilan tuzatiladi. Aftidan, masalan, “yomon” yangilik paydo bo‘lishi bilan darhol aksiyalar xarid qilish yo‘li bilan bunday keskin reaksiya tendensiyasini namoyon etuvchi investorlar shunday haddan tashqari keskin reaksiyaga tuzatish bo‘yicha me‘yoridan ortiq daromad olishi mumkin (qarang: masalan, Dissanaike 1997, 1999).
Shuningdek, —dam olish kuni ta'siri” yoki —dushanba kuni ta'siri” haqida ma‘lumotlar ham keltirilib, unga ko‘ra bir kun davomida aksiyalardan normal kutilgan foydaga nisbatan dushanba kuni ertalab aksiyalar xarid qilish va ularni dushanba kuni kechqurun sotib yuborishdan yoxud aksincha bo‘lgan holatda sezilarli darajada ko‘proq foyda olinadi (qarang, masalan, Mehdian and Perry 2001; Sun and Tong 2002; Brusa, Liu and Schulman 2003). Bu aniq samarasizlikdan foydalanish orqali me‘yordan ortiqcha daromad olish muammosi shundan iboratki, natija zid ko‘rinishda namoyon bo‘ladi. Bir necha davrlar uchun (va ma‘lum o‘lchamdagi kompaniyalar aksiyalari uchun) rentabellik ijobiy, ammo boshqa davrlarda (va boshqa o‘lchamdagi kompaniyalar uchun) salbiy. Shunday qilib, —dushanba kuni ta'siri” anomal tuyulsa-da, u bozor samaradorligi mavjud emasligini bildirmaydi.
Fama (Fama 1998) bu yaqqol anomaliyalarning ba'zilari —noto‘g‘ri model”dan foydalanish natijasi bo‘lishi mumkinligini aniqlashtiradi. Tadqiqotchilar meyo‘ridan ortiqcha daromadlilik muayyan
investitsiyalash metodikasining natijasi deb hisoblagan hollarda, ular shu metodikadan foydalanish orqali olingan daromadlarni ushbu qimmatbaho qog‘ozlardan kutiladigan daromadlar bilan taqqoslashadi. Odatda, ushbu kutilayotgan daromadlarni aniqlash uchun Kapital aktivlarni baholash modeli (CARM) qo‘llanilishi lozim. 7-bobda muhokama qilinganidek, Fama va French (Fama and French 1992, 1996) ko‘plab kompaniyalar uchun asosiy CARM qimmatli qog‘ozlar to‘g‘risida barcha ma‘lumotlarni taqdim etmaganini ko‘rsatib berdi. Fama (Fama, 1998) ta‘kidlashicha, agar u va French tomonidan taklif qilingan CARM versiyasi kutilgan daromadlilikni aniqlash uchun qo‘llanilganda, bu anomaliyalar yo‘qolishiga olib kelardi.