O’zbekiston respublikasi xalq ta`limi vazirligi
Asosiy darslik va oquv qollanmalar
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Qoshimcha adabiyotlar
- Ma`ruza№9. Ta`limni tashkil qilish shakllari va turlari. Dars –maktabda ta`limni tashkil qilishning asosiy shakli. O`rta maxsus va kasb-hunar
- Foydalaniladigan asosiy darslik va oquv qollanmalar royxati Asosiy darslik va oquv qollanmalar
- . Yagona pedagogik jaraen. REJA
- Tayanch tushunchalar
Asosiy darslik va oquv qollanmalar 1.Ozbekiston Respublikasining “Ta`lim twg’risidagi” Qonuni. – “Barkamol avlod – Ozbekiston taraqqiyotining poydevori” kitobida. – T.: Sharq, 1997. 2.Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. – “Barkamol avlod – Ozbekiston taraqqiyotining poydevori” kitobida. – T.: Sharq, 1997. 3.Mavlonova R va boshq. Pedagogika. – T.: Oqituvchi, 2001. 4.Podlasiy I. P. Pedagogika. V 2-x kn. – M.: VLADOS, 2003. 5. Lixachev B. T. Pedagogika. - M.: Yurayt, 2003. 6.Slastenin V.A., Isaev I. F., Shiyanov E. N. Obshaya pedagogika. V 2-x kn. – M.: VLADOS, 2003. 7.Toxtaxodjaeva M., Nishonova S., Hasanboev J., Mad`yarova S., Kal`dibekova A va bosh. Pedagogika. – T.: Moliya, 2008. 8. Pedagogika. Q.Qosnazarov, A.Pazilov, A.Tilegenov Nukus, Bilim, 2009 yil. Qoshimcha adabiyotlar 1.Barkamol avlod orzusi / Tuzuvchilar: Sh. Qurbonov va b. T.,1999 2.Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. – T.:Ozbekiston, 2001. 3.Kaldibekova A.S., Xodjaev B.X. Oquvchilarning bilish faolligini oshirish yollari – T., 2006. 4.Munavvarov A.K. Oila pedagogikasi – T.: Oqituvchi, 1994. 5.Inomova M. Oilada bolalarning ma`naviy-axloqiy tarbiyasi. – T., 1999. 6.Axliddinov R.Sh. Ozbekiston Respublikasida maktab ta`limi tizimini boshqarish xususiyatlari. – T.: OzPFITI nashriyoti, 1997. 7.Djuraev R.X., Turg’unov S.T. Umumiy orta ta`lim muassasalarini boshqarishda menejmentning asosiy tushunchalri. – T.: «Fan» nashriyoti, 2006. 8.www. pedagog. uz. 53 Ma`ruza№9. Ta`limni tashkil qilish shakllari va turlari. Dars –maktabda ta`limni tashkil qilishning asosiy shakli. O`rta maxsus va kasb-hunar ta`limida ta`limni tashkil etish shakllari REJA: 1.Ta`lim turlari. Ta`limni tashkil qilish shakllari haqida tushuncha. 2.Ta`limni tashkil qilishning an`anaviy sinf-dars shakli. 3.Dars turlari va tuzilishi. Ta`limni tashkil qilishning noan`anaviy shakllari: oquv dialogi, munozara, didaktik wyinlar, trening va boshq. 4.Akademik litsey, kasb-hunar kollejlarida ma`ruza va seminar. 5.O`quv ishlarini tashkil qilishning darsdan va ta`lim muassasasidan tashqari shakllari. Ta`lim ijtimoiy shodisa bulib, uning tarixi juda uzokdir. Ta`lim insoniyat jamiyati rivojlanishining dastlabki paytlaridayoq katta rol` uynagan. U tuplangan tajribalarni, dunyo shaqidagi axborotlarni berish jarayonini ta`minlagan, insoniyatning fakat ijtimoiy rivojlanishiga emas, balki qiyin sharoitlarda yashay olishiga sham yordam bergan. Uzluksiz rivojlangan jamiyatda ta`limning mukammal emas shaqli, ya`ni dars ming ming yillar mobaynida vujudga kelgan. Ya.A.Komenskiy «Buyuk didaktika» asarida jamoaviy tarbiyaning oldingi barcha tajribalarni umumlashtirdi, sinfning dars tizimida ta`limning asosiy didaktik printsiplarini izchil ifodaladi. Usha zamondan buyon qo`0 mingdan ortiq vaqt utdi. Shuncha vaqt mobaynida darsning tashkiliy, shaqllari sham ta`limning metodlari sham takomillashib ketdi. Xalq maktablari tashkil topgandan boshlab o`qituvchi va o`quvchilarning o`zoro shamkorligi shamda o`zaro munosabati muammolari sham vujudga kelgandir. Ma`lumki, o`qituvchining bilimi uning darsdagi va uydagi faoliyatining xarakteriga bevosita bogliqdir, faoliyatsiz bilimlar sham bulmaydi. O`qituvchi ajoyib yusinda dars utishi va lekin bu darsning natijasi muayan o`quvchi uchun narsaga arzimaslii mumkin. Shularga kura o`qituvchi o`zini ana shunday o`quvchining o`rniga kuya bilishi, uning darsdagi faoliyatini va uning maktabda butun o`qish davrdagi munosabatini tasavvur qilish goyat mushimdir. Vatan tarbiya va ta`lim asta sekin amalga oshadi hamda o`quvchiga barcha darslar majmui qanday ta`sir etishiga, o`quvchi qituvchi rashbarligida ongli va faol bajaradigan ishlarning shajmi shamda muntazamligiga bogliqdir. O`qituvchining vazifasi-darsda tafakkur va faoliyatning ana shu turlarini eng tugri uygunlashtirishdir. Binobarin bunday uygunlik dars samadarligini oshirishning mushim omilidir. Ta`limda bilimlarnin o`zlashtirish jarayoniga kuyidagi komponentlar kiradi: Shodisalarni, narsalarni kuzatish, axborotlarni idrok etish Olingan axborotlarni taxlil kilish (bilimlarning xarakterli belgilarini aniqlash, taqqoslash, ko`chirish) Eslab qolish Ishlar, umumlashtirishlarning to`griligini tekshirish shamda basholash Ta`limni basholashning asosiy tashkiliy shaqli kuyidagi ma`lum belgilarga ega bO`lgan mashgulotlarga guruxiy yo`sinda o`tkaziladi 54 -Mashgulotlarning shar yili va shar bir o`qish kuni bir paytda boshlanishi -Gurushdagi bolalarning yoshi va soni jishatdan baravarligi - material o`rganish sur`atining bir xilligi -O`quv mashgulotlarining ma`lum tashkiliy shaqlda o`tkazilishi Guruhli mashg’ulotlarning sinf-dars tizimi deb atalgan bunday shaqli keng tarqaldi, mustahkamlandi va hozir ham ancha takomillashgan holda mavjuddir. Maktab rivojlanish tarixida 20 yillarda ta`limning yakka tartibdagi shaqli notanqidiy yusinda qabul qilindi va amalietga ta`limning brigada laboratoriya metodi kiritildi. Unda bu guruh (5-6 nafar) o`quvchilar o`qituvchi tavsiya etgan materialni mustaqil holda urganganlar. O`qituvchi maxsus tushuntirishlar bermay, fakat yul yuriklar kursatgan. Hamma narsa uchun brigadir javob bergan. Bunday ta`lim bolalarning uquv faoliyati uchun ma`suliyatini pasaytirgan. Maktab barham topishining notug’ri pedagogik kontse ptsiyalari davrida ta`limning (mashklar metodi) deb atalgan shaqli vujudga kelgan. Unda o`quvchilar o`qituvchining topshirig’i buyicha qandaydir ob`ektning loyihasini tayerlaganlar. Mazkur g’oyalar mualliflaring aytishishcha o`quvchilar loyihani tuzishda uquv rejasi buyicha utiladigan predmetlarga doyr kompleks bilimlarni uzlashtirgan. Sungi 20 yil mobaynida pedagogika nazariyasi kombinatsiyalangan darsni urganishdan darsni elementlari buyicha bosqichma-bosqich uzlashtirishga, undan sintetik va mukammmal urganishga utdi. Sinf-dars tizimi kuyidagi mazmunga egadir a’ Har qaysi sinf yoshi va bilim darajasiga kura bir xil o`quvchilarning doyimiy guruhiga egadir 2 dars jarayoni asosan 45 daqiqa (eki akademik soat 80 daqiqa) davom etib, qat`iy jadval asosida olib boriladi. 3 Dars o`qituvchi va o`quvchilarning faoliyat borligiga asoslanib bulib, bevosita o`qituvchi raxbarligida jamoa, guruhli va yakka tartibda olib boriladi 4 Dars mashguloti olib borilaetgan va uzlashtirilaetgan materialning mazmuniga karab turli xil metodlar erdamida olib boriladi hamda umumiy ta`lim tarbiyaning bir qismi sifatida, albatta, tugallangan bilim beradi va navbatdagi bilimlarni uzlashtirish zamin yaratadi. Bugungi kunda darslarni tashkil etishga nisbatan kuyidagi didaktik talablar kuyilmokda: 1. Darsning maksadi va vazifalarining anikligi hamda pedagogik jihatdan tug’riligi. 2. Darsning ta`limiy tarbiyaviy va shaxsiy rivojlantiruvchanlik vazifalarining birligi va uzviyligi 3. Uqitishning yaxlit dars va uning ma`lum qismlari vazifalari va mazmuniga muvofik, keladigan o`quvchilarning bilish faolliklari va mustakil faoliyatlarini ta`minlashga xizmat qiluvchi makbul metodlarni tiklash 4. Mashg’ulotlarni turli shaqllar: jamoa, guruhli va yakka tartibdagi shaqllarini ma`kul ravishda kushib olib borish 5. O`qituvchining rahbarlik roli bilan o`quvchilar faol bilish faoliyatini birga olib borish. 6. Darslarning uzaro uzviy va dialektik xususiyatga ega bulishiga erishish 7. o`quvchilarning esh va psixologik xususiyatlarini inobatga olish 55 8. Darsda o`quvchilarni uqitish va tarbiyalash uchun kulay shart sharoit yaratish. 9. Darslarni demokratik talablar asosida tashkil etish 10. Darsda o`quvchi erkinligini ta`minlashga erishish. Bir soatlik darsga muljallangan dastur uquv materiali mazmunini baen qilish, didaktik maqsad va talablarga muvofiq tashkil etilgan mashg’ulot turi dars tipi deb ataladi. Ayni vaqtda ta`lim tizimida eng kup kullanadigan dars tiplari kuyidagilar: 1. Yangi bilimlarni baen qilish darsi 2. Yangi utilgan materialni mustahkamlash darsi 3. o`quvchilarning bilim, kunikma va malakalarini tekshirish darsi 4. Takrorlash umumlashtiruvchi va kirish darslari 5. Aralash darslari Muayan dars tipi asosida olib boriladigan mashg’ulotlarda ikkinchi, uchinchi bir dars tipining turlari bulishi mumkin. Misol uchun, ta`lim muassasalarida eng kup kullaniladigan dars tiplarining biri- ya`ni bilimlarni baen kilish darsida kuyidagi holatlar omalga oshirilishi mumkin: a) yangi bilimlarni baen kilish b) yangi bilimlarni mustahkamlash v) yangi bilimlar ustida mashq utkazish g) yangi bilimlarga bogliq holda uy vazifalarini topshirish va hokazo. Demak, dars umuman jarayon davomida bir dars tipi asosida tashkil etilmaydi. Shunga karamay darsning maksadi o`quvchilarga yangi bilim berishga qaratilgan bulsa, butun didaktik usullar ana shunga buysindiriladi. Shuning uchun ham bunday dars yangi bilim berish darsi deb ataladi. Muayan dars tipi bilan ish kurilaetganda boshka bir dars tipi unsurlarining asosiy tipidan urin olishi va ayni paytda asosiy dars tipining tuzilishini tashkil kilish mumkin. Dars jarayonida kuyiladigan har kanday didaktik usul tuzilishini ifodalashga xizmat qilavermaydi. Didaktik usullar ta`lim metodi bilan baholangandagina dars tuzilishini tashkil kila oladi. Ta`lim metodlarining uzgarishi dars tuzilishining uzgarishiga olib keladi. Dars jarayonining uzgarishi dars tuzilishining uzgarishiga olib keladi. Dars jarayonining muayan qismida dars shaqli ham metodlarining uzgarishi-darsning yangi bosqichini boshlaganligini anglatadi. Demak dars tuzilishining biridan ikkinchisiga utishi va shu orqali darsning shaql va metodlarining uzgarishi dars bosqichi deb yuritiladi. Dars tipi kuyidagi tuzilishga ega buladi: Aralash dars tipining tarkibiy tuzilishi 1-boskich 2-boskich 3-boskich 4-boskich Uy vazifalarini surash, tekshirish Yangi materialni bayon kilish Yangi materialni mustaxkamlash (suxbat, mashk ) Uy vazifalarini topshirish tushintirish 56 Takroriy umumlashtiruvchi dars odatda uquv dasturining ma`lum bir qismi, bob, bulim eki yirik mavzu utib bulingandan keyin utkaziladi. Yuqori sinflarda ba`zi materiallarning ma`lum qismi va yakka yirik mavzuyi boshlashdan avval kirish darslari olib boriladi, bunday darslar odatda gumanitar predmetlarda olib boriladi Bugungi kunda ta`limni tashkil etish tizimiga yakka tartibda ta`lim olish uziga xos urin olmoqda.O`qituvchining xoxlagan predmeti, qiziqishi extiejiga kura muayan fan yuzasida chuqur bilim olish, ya`ni repititorlik ta`limi keng tarqalmoqda. Uqitishning noan`anaviy shaqllaridan biri ma`ruza keng tarqalmoqda. Ma`ruza asosan ijtimoiy fanlarni uqitish jarayonida qullanilmoqda. Ma`ruza darsi tajribali yuksak darajada pedagogik maxoratlar tomonidan tashkil etiladi. Maktab amalietida ma`ruzaning: ma`ruza-xikoya, ma`ruza -suxbat, ma`ruza-munozara xamda ammaviy ma`ruza foydalanilmoqda. Ma`ruzani bir daqiqada 1 sinfda 20-25 ta suz, II sinfda 25-30 ta suz, III sinfda 30-35, IV-sinfda 35-50 suz. Yangi turdagi uquv muassasalarida 40-45 suz tushunib olinadi. Fakul`tativ mashg’ulotlar-o`quvchilarning qiziqish va xoxishiga kura muayan fan, predmet yuzasidan beriladigan ilmiy nazariy bilimlarni chuqurlashtirish, ularda amaliy kunikmalarni xosil qilish maqsadida tashkil etiladigan ta`lim shaqlidir. Seminar mashgulotlar-o`quvchilar tomonidan u eki bu mavzu buyicha ma`ruzalar tayyorlash xamda uni sinf o`quvchilari bilan muxokama kilish yuli bilan olib boriladi. Seminarlarga 2-3 xafta tayergarlik kuriladi, o`qituvchi raxbarligida utkiziladi . Shuningdek ta`limning noanaviy turlarida ekskursiya, viktorina kabi turlari mavjud. Savollar: 1. Dars turlarini aytib bering? 2. Ta`limni tashkil shakllarini izohlab bering? 3. Darslarning tarkibiy tuzilishini ayting? Foydalaniladigan asosiy darslik va oquv qollanmalar royxati Asosiy darslik va oquv qollanmalar 1.Ozbekiston Respublikasining “Ta`lim tog’risidagi” Qonuni. – “Barkamol avlod – Ozbekiston taraqqiyotining poydevori” kitobida. – T.: Sharq, 1997. 2.Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. – “Barkamol avlod – Ozbekiston taraqqiyotining poydevori” kitobida. – T.: Sharq, 1997. 3.Mavlonova R va boshq. Pedagogika. – T.: Oqituvchi, 2001. 4.Podlasiy I. P. Pedagogika. V 2-x kn. – M.: VLADOS, 2003. 5. Lixachev B. T. Pedagogika. - M.: Yurayt, 2003. 6.Slastenin V.A., Isaev I. F., Shiyanov E. N. Obshaya pedagogika. V 2-x kn. – M.: VLADOS, 2003. 7.Toxtaxodjaeva M., Nishonova S., Hasanboev J., Mad`yarova S., Kal`dibekova A va bosh. Pedagogika. – T.: Moliya, 2008. 8. Pedagogika. Q.Qosnazarov, A.Pazilov, A.Tilegenov Nukus, Bilim, 2009 y. Qoshimcha adabiyotlar 1.Barkamol avlod orzusi / Tuzuvchilar: Sh. Qurbonov va b. T.,1999 2.Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. – T.:Ozbekiston, 2001. 57 3.Kaldibekova A.S., Xodjaev B.X. Oquvchilarning bilish faolligini oshirish yollari – T., 2006. 4.Munavvarov A.K. Oila pedagogikasi – T.: Oqituvchi, 1994. 5.Inomova M. Oilada bolalarning ma`naviy-axloqiy tarbiyasi. – T., 1999. 6.Axliddinov R.Sh. Ozbekiston Respublikasida maktab ta`limi tizimini boshqarish xususiyatlari. – T.: OzPFITI nashriyoti, 1997. 7.Djuraev R.X., Turg’unov S.T. Umumiy orta ta`lim muassasalarini boshqarishda menejmentning asosiy tushunchalri. – T.: «Fan» nashriyoti, 2006. 8.www. pedagog. uz. 58 Ma`ruza №10. Yagona pedagogik jaraen. REJA: 1.Pedagogik tizimlar va ularning shakllari haqida tushuncha. 2. Ta`lim tizimlariga umumiy tavsif. 3.Pedagogik jaraenning mohiyati. 4.Pedagogik jaraen yaxlit xodisa sifatida. 5.Yagona pedagogik jaraenni yaratish mantiqi va sharoitlari. Tayanch tushunchalar: pedagogik jarayon, pedagogik jarayon mohiyati, ta`lim tizimi, pedagogika, dars ishlanmasi, ta`lim-tarbiya, ta`lim shakllari. Xalq maktablari tashkil topgandan boshlab o`qituvchi va o`quvchilarning izoro shamkorligi shamda izaro munosabati muammolari sham vujudga kelgandir. Ma`lumki, o`qituvchining bilimi uning darsdagi va uydagi faoliyatining xarakteriga bevosita bogliqdir, faoliyatsiz bilimlar sham bulmaydi. Iqituvchi ajoyib yusinda dars utishi va lekin bu darsning natijasi muayan o`quvchi uchun narsaga arzimaslii mumkin. Shularga kura o`qituvchi izini ana shunday o`quvchining irniga kuya bilishi, uning darsdagi faoliyatini va uning maktabda butun o`qish davrdagi munosabatini tasavvur qilish goyat mushimdir. Vatan tarbiya va ta`lim asta sekin amalga oshadi shamda o`quvchiga barcha darslar majmui qanday ta`sir etishiga, o`quvchi o`qituvchi rashbarligida ongli va faol bajaradigan ishlarning shajmi shamda muntazamligiga bogliqdir. Oqituvchining vazifasi –darsda tafakkur va faoliyatning ana shu turlarini eng tugri uygunlashtirishdir. Binobarin bunday uygunlik dars samadarligini oshirishning mushim omilidir. Ta`limda bilimlarnin izlashtirish jaraeniga kuyidagi komponentlar kiradi: 1. Shodisalarni , narsalarni kuzatish, axborotlarni idrok etish 2. Olingan axborotlarni taxlil kilish (bilimlarning xarakterli belgilarini aniqlash, taqqoslash, kichirish) 3. Eslab qolish 4.Ishlar, umumlashtirishlarning tigriligini tekshirish shamda basholash Ta`limni basholashning asosiy tashkiliy shakli kuyidagi ma`lum belgilarga ega bilgan mashgulotlarga guruxiy yisinda itkaziladi: -Mashgulotlarning shar yili va har bir iqish kuni bir paytda boshlanishi: -Gurushdagi bolalarning yoshi va soni jishatdan baravarligi: - material irganish sur`atining bir xilligi -oquv mashgulotlarining ma`lum tashkiliy shaklda itkazilishi Guruhli mashg’ulotlarning sinf-dars tizimi deb atalgan bunday shakli keng tarqaldi, mustahkamlandi va hozir ham ancha takomillashgan holda mavjuddir. Maktab rivojlanish tarixida 20 yillarda ta`limning yakka tartibdagi shakli notanqidiy yusinda qabul qilindi va amalietga ta`limning brigada laboratoriya metodi kiritildi. Unda bu guruh (5-6 nafar) uquvchilar oqituvchi tavsiya etgan materialni mustaqil holda o`rganganlar. O`qituvchi maxsus tushuntirishlar bermay, fakat yul yuriklar korsatgan. Hamma narsa uchun brigadir javob bergan. Bunday ta`lim bolalarning uquv faoliyati uchun ma`suliyatini pasaytirgan. Maktab barham topishining notug’ri 59 pedagogik kontse ptsiyalari davrida ta`limning (mashklar metodi) deb atalgan shakli vujudga kelgan. Unda oquvchilar oqituvchining topshirig’i buyicha qandaydir ob`ektning loyihasini tayerlaganlar. Mazkur g’oyalar mualliflaring aytishishcha uquvchilar loyihani tuzishda uquv rejasi buyicha otiladigan predmetlarga doyr kompleks bilimlarni ozlashtirgan. Songi 20 yil mobaynida pedagogika nazariyasi kombinatsiyalangan darsni organishdan darsni elementlari buyicha bosqichma-bosqich ozlashtirishga, undan sintetik va mukammmal organishga otdi. Sinf-dars tizimi kuyidagi mazmunga egadir 1 Har qaysi sinf yoshi va bilim darajasiga kora bir xil oquvchilarning doyimiy guruhiga egadir 2.dars jaraeni asosan 45 daqiqa (eki akademik soat 80 daqiqa) davom etib, qat`iy jadval asosida olib boriladi. 3. Dars oqituvchi va oquvchilarning faoliyat borligiga asoslanib bolib, bevosita oqituvchi raxbarligida jamoa, guruhli va yakka tartibda olib boriladi 4. Dars mashguloti olib borilaetgan va uzlashtirilaetgan materialning mazmuniga karab turli xil metodlar erdamida olib boriladi hamda umumiy ta`lim tarbiyaning bir qismi sifatida, albatta, tugallangan bilim beradi va navbatdagi bilimlarni ozlashtirish zaminyaratadi. Bugungi kunda darslarni tashkil etishga nisbatan kuyidagi didaktik talablar kuyilmokda: 1. Darsning maksadi va vazifalarining anikligi hamda pedagogik jihatdan tog’riligi. 2. Darsning ta`limiy tarbiyaviy va shaxsiy rivojlantiruvchanlik vazifalarining birligi va uzviyligi 3. O`qitishning yaxlit dars va uning ma`lum qismlari vazifalari va mazmuniga muvofik, keladigan oquvchilarning bilish faolliklari va mustakil faoliyatlarini ta`minlashga xizmat qiluvchi makbul metodlarni tiklash 4. Mashg’ulotlarni turli shakllar: jamoa, guruhli va yakka tartibdagi shakllarini ma`kul ravishda koshib olib borish 5. O`qituvchining rahbarlik roli bilan oquvchilar faol bilish faoliyatini birga olib borish. 6. Darslarning ozaro uzviy va dialektik xususiyatga ega bolishiga erishish 7. O`quvchilarning esh va psixologik xususiyatlarini inobatga olish 8. Darsda oquvchilarni oqitish va tarbiyalash uchun kulay shart sharoit yaratish. 9. Darslarni demokratik talablar asosida tashkil etish 10. Darsda oquvchi erkinligini ta`minlashga erishish. Bir soatlik darsga moljallangan dastur oquv materiali mazmunini baen qilish, didaktik maqsad va talablarga muvofiq tashkil etilgan mashg’ulot turi dars tipi deb ataladi. Ayni vaqtda ta`lim tizimida eng kop kollanadigan dars tiplari kuyidagilar: 1. Yangi bilimlarni baen qilish darsi 2. Yangi utilgan materialni mustahkamlash darsi 3. Wquvchilarning bilim, konikma va malakalarini tekshirish darsi 4. Takrorlash umumlashtiruvchi va kirish darslari 5. Aralash darslari 60 Moayan dars tipi asosida olib boriladigan mashg’ulotlarda ikkinchi, uchinchi bir dars tipining turlari bolishi mumkin. Misol uchun, ta`lim muassasalarida eng kop kullaniladigan dars tiplarining biri- ya`ni bilimlarni baen kilish darsida kuyidagi holatlar omalga oshirilishi mumkin: a) yangi bilimlarni baen kilish b) yangi bilimlarni mustahkamlash v) yangi bilimlar ustida mashq utkazish g) yangi bilimlarga bogliq holda uy vazifalarini topshirish va hokazo. Demak, dars umuman jaraen davomida bir dars tipi asosida tashkil etilmaydi. Shunga karamay darsning maksadi oquvchilarga yangi bilim berishga qaratilgan bolsa, butun didaktik usullar ana shunga buysindiriladi. Shuning uchun ham bonday dars yangi bilim berish darsi deb ataladi. Muayan dars tipi bilan ish korilaetganda boshka bir dars tipi unsurlarining asosiy tipidan orin olishi va ayni paytda asosiy dars tipining tuzilishini tashkil kilish mumkin. Dars jaraenida koyiladigan har kanday didaktik usul tuzilishini ifodalashga xizmat qilavermaydi. Didaktik usullar ta`lim metodi bilan baholangandagina dars tuzilishini tashkil kila oladi. Ta`lim metodlarining ozgarishi dars tuzilishining ozgarishiga olib keladi. Dars jaraenining ozgarishi dars tuzilishining ozgarishiga olib keladi. Dars jaraenining muayan qismida dars shakli ham metodlarining ozgarishi- darsning yangi bosqichini boshlaganligini anglatadi. Demak dars tuzilishining biridan ikkinchisiga otishi va shu orqali darsning shakl va metodlarining ozgarishi dars bosqichi deb yuritiladi. Dars tipi kuyidagi tuzilishga ega boladi: Takroriy umumlashtiruvchi dars odatda oquv dasturining ma`lum bir qismi, bob, bolim eki yirik mavzu otib bolingandan keyin otkaziladi. Yuqori sinflarda ba`zi materiallarning ma`lum qismi va yakka yirik mavzuyi boshlashdan avval kirish darslari olib boriladi, bunday darslar odatda gumanitar predmetlarda olib boriladi Bugungi kunda ta`limni tashkil etish tizimiga yakka tartibda ta`lim olish oziga xos orin olmoqda.O`qituvchining xoxlagan predmeti, qiziqishi extiejiga kura muayan fan yuzasida chuqur bilim olish, ya`ni repititorlik ta`limi keng tarqalmoqda. O`qitishning noan`anaviy shakllaridan biri ma`ruza keng tarqalmoqda. Ma`ruza asosan ijtimoiy fanlarni oqitish jaraenida qollanilmoqda. Ma`ruza darsi tajribali yuksak darajada pedagogik maxoratlar tomonidan tashkil etiladi. Maktab amalietida ma`ruzaning: ma`ruza-xikoya, ma`ruza -suxbat, ma`ruza-munozara xamda ammaviy Aralas dars tipining tarkibiy tuzilishi 1-boskich 2-boskich 3-boskich 4-boskich Uy vazifalarini surash, tekshirish Yangi materialni bayon kilish Yangi materialni mustaxkamlash (suxbat, mashk ) Uy vazifalarini topshirish tushintirish 61 ma`ruza foydalanilmoqda. Ma`ruzani bir daqiqada 1 sinfda 20-25 ta soz, II sinfda 25-30 ta soz, III sinfda 30-35, IV-sinfda 35-50 soz. Yangi turdagi oquv muassasalarida 40-45 soz tushunib olinadi. Fakul`tativ mashg’ulotlar-oquvchilarning qiziqish va xoxishiga kora muayan fan, predmet yuzasidan beriladigan ilmiy nazariy bilimlarni chuqurlashtirish, ularda amaliy konikmalarni xosil qilish maqsadida tashkil etiladigan ta`lim shaklidir. Seminar mashgulotlar-oquvchilar tomonidan o eki bu mavzu buyicha ma`ruzalar tayerlash xamda uni sinf oquvchilari bilan muxokama kilish yuli bilan olib boriladi. Seminarlarga 2-3 xafta tayergarlik koriladi, oqituvchi raxbarligida otkiziladi . Shuningdek ta`limning noanaviy turlarida ekskursiya, viktorina kabi turlari mavjud. Savollar: 1.Yagona pedagogik jarayonning mohiyatini tushuntiring? 2.Pedagogik jarayonning ma`nosini aytib bering? 3.Pedagogik jarayonning tuzilishini ayting? Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling