O’zbekiston respublikasi xalq ta`limi vazirligi
Ta`limning ilmiy bulish qoidasi
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2. Ta`limning tizimli va izchil bulish qoidasi.
- 4.Ta`limda nazariyaning amaliet bilan bog’lab utish qoidasi.
- 5.Ta`limda onglilik, faollik va mustaqillik qoidasi.
- 6.Ta`limda kursatmalilik qoidasi.
- 7.Ta`limning o`quvchilarga mos bulish qoidasi.
- 8.Ta`limda bilim, kunikma va malakalarni puxta va mustahkam uzlashtirish qoidasi.
- 9.Ta`limda o`quvchiga xos xususiyatlarni hisobga olish qoidasi.
- Foydalaniladigan asosiy darslik va oquv qollanmalar royxati
1.Ta`limning ilmiy bulish qoidasi. Ilmiy bilimlar-voqelikning haqqoniy in`ikosidir. Tevarak- atrofni urab olgan dunening qonuniyatlarini, narsa va hodisalarning ichki muhim hossalarini va uzaro aloqalarini aks ettiruvchi bilimlargina ilmiy hisoblanadi. Ta`limning ilmiyligi qoidasi o`quvchining uquv materialidagi qonuniyatlarni aks ettirishi, tushunishi va uzlashtirishi uchun tug’ri sharoit yaratishg maqsadida zarurdir. Nazariy qoidalarni tushunish-materialni materialni ilmiy asosda izohlab berishning muhim belgisi bulib, u o`quvchining fikrlash qobiliyati xususiyatlarini belgilaydi.Ilmiy bilimlar ilmiyligicha qolib, voqelikni har hil darajada aks ettirishi mumkin.Ilmiy izoh ta`limning hamma bosqichlarida, har bir sinfda ilmiylik qoidalari vazifalaridan biri-nazariy ma`lumotlar tizimini shu ma`lumotlarda tevarak-atrofdagi duneni qanchalik chuqur aks etganligi nuqtai nazaridan bilib olishdir. Ilmiylik qoidasi barcha esh guruhlardagi va turli uquv yurtlaridagi o`quvchilarga urganish uchun ilmiy jihatdan ishonarli, amalda sinab kurilgan ma`lumotlar berilishini talab etadi. Ilmiy bilimlarni egallash davrida o`quvchilar ilmiy duneqarash ,e`tiqod tarkib topadi, tafakkur rivojlanadi. Ta`limning ilmiy bulish qoidasi ta`lim jarayonida o`quvchilarni hozirgi zamon fan-texnika taraqqieti darajasiga muvofiq keladigan ilmiy bilimlar bilan qurollantirish, eshlarni ilmiy-tadkiqot usullari bilan tanishtirib borishni ta`minlashga qaratilgan. 2. Ta`limning tizimli va izchil bulish qoidasi. Ijtimoiy taraqqietning har bir davridagi maktabning tarixiy tajribasi ta`lim vazifasini ma`lum bir tizimsiz bajarib bulmasligini kursatadi. O`quv materialini tushuntirish tizimi uquv materiali aniq baen qilingan g’oyalarga, O`qituvchi bu g’oyalarning qaysilarini tushintirmoqchi ekanligiga, bolalar eshi, ularning bilimlarni uzlashtirishga qanchalik imkoniyat berishini, O`qituvchining bilish-bilmasligiga, shu esh va shu saviyadagi bolalarga xos fikrlash faoliyatining xususiyatlariga, darsdagi bilimlarni uzlashtirish jarayoni odamda qanday tushinilishiga bog’likdir. Hozirgi zamon didaktikasi uqitishda xususiydan umumiyga qarab borishni talab qiluvchi klassik qoidaga uzgartirishlar kiritdikup hollardaboshlang’ich sinflardaeq umumiy holatlardan yana xususiy holatlarga borish mumkinligini isbotlandi.. shu munosabat bilan anchagina vaqt tejaladi va yutqizilmaydi, aksincha, o`quvchilar tafakkurini rivojlantirish ishida yutuqlarga erishiladi. Dars mazmunining muqobil tuzilishini tanlash, uqitishdagi didaktikaning tizimlilik qoidasini hisobga olishni talab qiladi. Ta`limda izchillikka rioya qilib uqitish lozim, toki bugun urganilgan bilim kecha urganilganlarni mustahkamlasin, ertaga urganiladiganiga zamin hozirlasin. Ya`ni uqitiladigan fan neki baen qilinaetgan yangi materialning o`quvchilarning oldingi uzlashtirgan ilmiy bilimlari, kunikma va malakalari bilan izchil va uzviy bog’lanishi, shu bilan bir vaqtda uqitilaetgan uquv materiallarini 36 uzlashtirish orqali kelajakda yangi bilimlarni uzlashtirishga, shuningdek navbatdagi ta`lim bosqichiga zamin yaratilishi nazarda tutiladi. Ta`limning tizimli bulishi uning izchil bulishi bilan bog’likdir.Izchillikka asoslangan ta`limning xarakteri belgisi shundaki, u o`quvchilarning oldindan uzlashtirgan bilim va malakalari zamirida yangi bilim, kunikma va malakalar hosil qilish, ularning uzaro bog’lanishlarini takomillashtirish va aksincha, yangi bilimlarni baen qilish jarayonida oldindan uzlashtirilgan bilim, kunikma va malakalarini yana ham chuqurlashtirish, kengaytirish va mustahkamlashni ta`minlashga qaratilgandir. Tizimlilik va izchillik o`quvchilarda har qaysi uquv fanlarining bir-biri bilan uzviy bog’liq bulishini kursatishda ham muhim ahamiyatga ega. Ta`limning tizimli ulishi qoidasi baen qilinaetgan uquv materiallarini mustahkamlash va ilgari utilgan materiallarni tuldirishga hizmat qilishini, o`quvchilarning uzluksiz va tizimli suratda mustaqil ish olib borishlarini, o`quvchilarning uzlashtirgan bilim va hosil bulgankunikma, malakalarni hisobga olib borishni ham uz ichiga oladi. Tizimlilik va izchillik qoidalariuzaro bog’liq bulganalohida uquv fanlarini hamda uquv fanlarini mantiqiy jihatdanbir-biriga mustahkam bog’liq xolda va muayan bir tartibda uqitish hamda tartib jarayonida o`quvchilarni tizimli ilmiy bilim, kunikma va malakalarini uzlashtirib olishlarini ta`minlaydi. 3.Ta`lim va tarbiyaning birligi qoidasi. Maktab o`quvchilariga ta`lim berish, tarbiyalash va ularning umumiy rivojlanishlarini bir butunlikda amalga oshirish zarur.Ta`lim tizimida ta`lim bilan tarbiyaning birligi qoidasi asosiy va etakchi qoidalardan hisoblanadi.U didaktik qonunlarning uqish va uqitish borasidagi tub mohiyatini ifodalaydi.Binobarin, uquv fanlarining har biri, hatto, ayrim mavzu va mavzuchalari ham, shubhasiz, tarbiyalovchilik xarakterga ega.Ta`lim jarayonida utilaetgan katta va kichik mavzularning mazmunidan kelib chiqadigan tarbiyaviy tomonlarini iug’ri belgilash va uni ta`lim bilan birga, bir butunlikda amalga oshirishni ta`minlash juda muhim va hal qiluvchi ahamiyatga ega.Demak, bir butun ta`lim jarayonida ikki uzaro bog’likliq., haetni bilish va unga bulgan munosabaini tarkib toptirish jarayoni ajralib turadi.Maktabda beriladigan ta`lim va tarbiya urtasidagi pedagogik jarayonning butunligini ta`min etuvchi uzviy birlik hamisha mavjud. 37 Maktab ta`limida o`quvchilar tabiy fanlarni-matematika, ximiya, biologiya, astronomiya va boshqa fanlarni uzlashtirish orqali ilmiy e`tiqodlari shaqlllana boradi.Ular duneni urganish mumkinligini ilmiy asosda anglab oladilar, haqiqatga ishonch bilan, elg’on narsalarga nafrat bilan qaray oladigan buladilar. Maktab ta`limida gumanitar fanlarning ham tarbiyaviy mohiyati juda muhimdir.Tarix fanini urganish orqali o`quvchilar jumhuriyatimiz tarixini, uning rivojlanish bosqichlari, moddiy-madaniy,ilmiy-siesiy, ma`naviy jihatdan rivojlanishi, adabiy- badiy merosi, bobokalonlarimiz tomonidan qoldirilgan qimmatli hazinalarimiz, hozirgacha urganilmay qolgan xalq pedagogikasi durdonalari bilan tanishadilar.Adabiet va san`atni urganisho`quvchilarni chin inson qilib tarbiyalashdagi eng zarur shartlardandir. Ta`lim-tarbiyaning birligi ta`lim jarayonini tug’ri tashkil qilish va uqitishning xilma- xil va usul va uslublaridan foydalanishga kup jihatdan bog’liqdir.Ayniqsa, ta`lim `ilan tarbiyaning birligini ta`minlamoq uchun.. A) baen qilinaetgan uquv materiallarining iazmuni ham ilmiy, ham g’oyaviy jihatdan tug’ri tashkil qilinishi., B)Uqitilaetgan mavzuning ilmiy va arbiyaviy mahiyatini ochib berilishi, ta`lim jarayonida hadislardan foydalanish imkoniyatinit yaratilishi., V)baen qilinaetgan ilmiy bilimlarning puxta va mustahkam uzlashtirilishi va turmushda undanamal qilinishi., G)ta`limda muammoli jarayonni vujudga keltirish, o`quvchilarning qiziqishlari, aktivlik va tashabbuskorliklarini ta`minlashga e`tiborning kuchaytirilishi., D) ta`lim jarayonida o`quvchilarning uyushqoqlik, intizomlilik va javobgarlikni sezish, uzaro erdam hislarini tarbiyalashni ta`minlamoq zarur. 4.Ta`limda nazariyaning amaliet bilan bog’lab utish qoidasi. Didaktikada ta`limni turmush bilan, ishlab chiqarish amalieti bilan bog’lab borish eng asosiy va etakchi qoidadir.Ilmiy bilimlar kishilarning ishlab chiqarish faoliyati extiejlari asosida paydo bulib, ana shu faoliyatga xizmat qilganligi va xaet bilan bog’langanligi sababli, shu bilimlarni egalllash uchun ularning mazmuniniuzlashtirib olishgina emas, balki bilimlarni amalda qullay bilishlari kerak. Bu qoida ta`limning ilmiy qoidasi bilan mustahkam bog’langandir.o`quvchilar ilim bilan qurollanar ekan, ilmni nazariy jihatdan urganar ekan, ilmning amaliy ehtiej tufayli paydo bulganini, ishlab chiqarish kuchlarini qanday taraqqiy etaetgani, texnika va iqtisod sohasidagi yangiliklar ilmni tobora rivojlantira borishini, ilm esa, uz navbatida, ishla chiqarishni takomillashtirishga va haetni yaxshilashga erdam berishni bilib boradilar.Binobarin, barkamol inson tarbiyasining maqsad va vazifalari ham, ta`limning mazmuni, uqitish usullari, tashkil etish shaqllari ham nazariya bilan amalietning birligiga asoslanadi.Maktab ta`limi tizimida nazariya bilan amalietning birligi qoidasi dastavval uquv fanining mazmuni va uziga xos xususiyatiga bog’liq xolda uqish jarayonida amalga oshiriladi. Bu birlik ilmiy bilimlarni puxta uzlashtirish va uni amalda qulllay olish, uquv materiallarini idrok qilish, anglash shuningdek, uni mustahkamlash esda saqlab qolish kabi ruhiy operatsiyalar bilan bog’liq holda bir butun jarayonni tashkil qiladi. Ta`lim jarayonida o`quvchilar tomonidan matematika, fizika, biologiya, ximiya, astronomiya va boshqa tabiy fanlardan uzlashtirilgan nazariy bilim, kunikma 38 va malakalar uquv tajriba xonalari va laboratoriyalari, zamonaviy texnika vositalari, tajriba er uchastkalari va ishlab chiqarish mehnati jarayonida qullaniladi.Bu mashg’ulotlar ularni kelgusida murakkab ilmiy nazariyalarni amalda qullana olishlari uchun zarur bulgan tajriba bilan qurollantiriladi. Ta`lim jarayonida nazariya bilan amalietning birligi qoidasini izchillik bilan amalga oshirilishi oqibatidagina o`quvchilar uquv materialining tub mohiyatini, tabiat vajamiyat taraqqieti qonunlarini ilmiy asosda atroflicha tug’ri, chuqur tushunib oladilar va kelajak amaliy faoliyatlari uchun zarur mahorat, kunikma va malakalar hosil qilish qiladilar. o`quvchilarni amaliy faoliyatga tayyorlash nazariy bilimlarni egallash jarayonida boshlanadi.Keyinchalik u laboratoriya va amaoliy mashg’ulotlarda davom ettiriladi. 5.Ta`limda onglilik, faollik va mustaqillik qoidasi. Bu qoida uqitishni shunday tashkil etishni nazarda tutadiki, bunda o`quvchilarilmiy bilimlarni hamda ularni amalda qullash usullarini ongli va faol egallab olishadi. Ularda ijodiy tashabbuskorlik va uquv faoliyatida mustaqillik, tafakkur, nutq madaniyati va ilmiy duneqarash, e`tiqod tarkib topadi. O`qitishning onglilik qoidasi o`quvchilar yangi qoidalarni idrok qilishda ta`riflar, teoremalar, adabietdan sh`er edlash va hokazolarning ifodalanishigina emas, balki ularning haetiy xodisalar, jarayonlaar bilan bog’liq bulgan mazmunini ham tushinishlarini talab etadi. Aks holda bilimlarda yuzakichilik avj oladi, b`unda material quruq edlab olingan buladi.o`quvchilar uni qayta aytib bera oladilar, lekin uning mohiyatini tushunmaydilar va amaliy faoliyatlarda qullay olmaydilar. Bilitmlarni ongli ravishda uzlashtirish o`quvchilarda bu bilimlarga nisbatan ma`lum munosa`at hosil qilishni, emotsional kechinmalar uyg’otishni ham uz ichiga oladi.o`quvchilarning bilimlarni uzlashtirishga faol munosabatda bulishi uning bilish faoliyatini aktivlashtirishga erdam beradi. Uqitish jarayonida onglilik va faollik qoidasi o`quvchilarda tafakkur va nutqni rivojlantirishni nazarda tutadi.Mustaqil tafakkur turli usullar bilan hosil qilinadi. Tafakkurni shaqllantirish usullaridan biri mustaqil hal qilish, muammoli vazifalar quyishdir. Ta`lim jarayonida o`quvchilar faolligi, datavval, ularning aqliy faoliyati- tafakkur bilish faoliyatidir.Shunga kura, ta`limni ongli uzlashtirish qoidasi, bir tomondan, o`quvchilarning mustaqil, faol fikr qilishlarini nazarda tutsa, ikkinchi tomondan, aynan shu jaraaen davomida o`quvchilarning mustaqillik va faolliklarini hamda mantiqiy fikr qilish faoliyatlarini tarbiyalab, takomillashtirib borishni nazarda tutadi. Ongllilik va faollik qoidasi o`quvchilarning mehnat va uqishda ijodiy faoliyat usullariga urgatishni talab etadi. 6.Ta`limda kursatmalilik qoidasi. Ta`limning kursatmalilik qoidasi didaktik qoidalarning biri bulib, u uqitish jaraeining sifatini orttiradi, o`quvchilarning bilim olishlarini osonlashtiradi.Uqitishning kursatmaliligi shuni tasdiqlaydiki, agar o`quvchilarda urganilaetgan narsa va hodisalarni bevosita idrok qilishga bog’liq muayan hissiy- amaliy tajriba bulgan taqdirdagina ular bilimlarni ongli suratda uzlashtiradilar.Bu qoida uqitish jarayonida kurish, eshitish, hid bilish, ta`m-maza bilish, teri, muskul- harakat kabi sezgi organlarining bir yula ob`ekt ustida safarbar qilinishini talab etadi. 39 Kursatmalilik qoidasi ta`limning etakchi qonun-qoidalarini va talablarini amalga oshirishda vositachilik qiladi. ChunonchiU` 1.Baen qilinaetgan mavzuning mazmuniga mos keladigan materiallardan unumli va tug’ri foydalanish o`quvchilarning utilaetgan materialni uzlashtirishga bulgan qiziqishini ta`minlaydi. Dars qiziqarli utadi. 2.Ta`limda qullanilaetgan kursatmali qurollar o`quvchilarning qay darajada yaqqol va aniq, obrazli idrok qilinishini ta`minlasa va kuzataetgan ob`ektga mumkin qadar kuproq sezgi organlari safarbar qilinsa, uquv materiallari shunchalik tez, qulay va oson uzlashtiriladi, uzoq vaqt esdasaqlab qolish hamda qayta esga tushirish mumkin buladi, oqibatda uquv materiallarining puxta uzlashtirilishi ta`minlanadi. 3.Kursatmali materiallar orqali o`quvchilar ob`ektiv borliqdagi narsa, voqealar bilan, ularning xususiyati, belgilari bilan tanishadilar.Mavhum hodisalarning aniq obrazlar orqali idrok qiliniishi natijasida o`quvchilarning mantiqiy fikr qilitsh qobiliyatlari rivojlanadi.o`quvchilarning ayniqsa sxema, jadval, diagramma kabi materiallar ustidaish olib borishlari va material xususiyatlarini taqqoslash, tahlil qilish, umumlashtirish, xulosa chiqarishlari alohida ahamiyatga egadir. 4.Uquv materiallarining kursatmali bulishi uzlashtirilgan ilmiy bilimlarni tajribada, ishlab chiqarish amalietida qullanma olishlari uchun zarur bulgan kunikma va malakalar bilan ham qurollantiriladi. Ta`limda kursatmalilikning samarali natija berishi uchun uning boshqa tomonlariga ham e`tibor berish kerak. Birinchidan, ishlatadigan kursatmali qurollar u eki bu sinf o`quvchilarining eshi va uziga mos xarakter xususiyatlari, umumiy tayergarligi-saviyasiga mos keladigan bulishi lozim. Ikkinchidan, foydalanadigan kursatmali qurollar utilaetgan dars mavzusining mazmunini ochib berishga erdam beradigan materiallar bulishini hisobga olmoq, demak, uning tug’ri tanlanishiga e`tibor bermoq lozim. Uchinchidan,dars jarayonida foydalanish uchun belgilangan kursatmali materiallardan unumli foydalanmoq uchun zarur bulgan ta`lim usullari tug’ri tanlangan bulishi bulishi lozim. 1)Buyum va narsalarni asli, tabiy holicha kursatuvchi materiallarU` usimliklar va ularning tarkibi, hayvonlar,ma`danlar, gerbariylar, kollektsiyalar, ashelar, asboblar va mashinalar modelini, shuningdek, ximiyaviy reaktsiyalar, elektr razryadlarini hosil qilishni laboratoriya sharoitida namoyish qilish. 2) Grafik-kursatmali qurollar chizmalar, diagramma, sxemalar va shuningdek grafik vositasi bilan qullanmalar. 3)Tasviriy-kursatmali qurollar rasm, fotosurat, diafil`mlar, diapozitivlar,ovozsiz kinofil`mlar. 4)Eshittirish buyicha kursatmalilik, grammplastinkalar, magnit tasmalariga ezib olingan badiy uqish namunalari, chet el tillaridagi suzlarni talffuz qilishga oid materiallar. 7.Ta`limning o`quvchilarga mos bulish qoidasi. Ta`limning o`quvchilarga mos bulishi qoidasi deganda uquv materiallarining mazmuni, uning hajmi,xarakteri, u eki bu sinf o`quvchilarining jismoniy rivoji, umumiy tayergarligi-saviyasi va imkoniyatlariga loyiq bulishi tushiniladi. 40 Moslik qoidasida ta`limning ikki tomoni e`tiborda tutiladi 1)Ma`lum sinf uchun belgilangan uquv materiallarining xarakteri, mazmuni va hajmi shu sinf o`quvchilarining esh xususiyatiga mos bulishi., 2)Har bir sinf uchun belgilangan bilim hajmi shu sinf o`quvchilarining saviyasiga mos bulishi lozim. Ilg’or klassik pedagogika namoyandalari ta`limning o`quvchilarga mos bulishi yuzasidan bir qator qoidalar ishlab chiqqanlar.Ulardan biri «osondan qiyinga qarab borish» qoidasidir. Utiladigan materialning haddan tashqari engil bulishi bolalarning qiziqishini sundirganidek, ularning bilimda olg’a qarab borishlarini ham ta`minlay olmaydi. Aksincha, utilajak materiallar bolalar saviyasig nisbatan og’ir, tushinsh qiyin bulsa, quyilgan misol va masalalarni echish, hal qilishga o`quvchilarning qurbi etmasa, ularda uz kuchiga ishonmaslik kayfiyati tug’iladi. Moslikning ikkinchi qoidasi «Ma`lumdan noma`lumga qarab borish»`dir.Bu qoidaga amal qilishda o`quvchilarda avvaldan mavjud bulgan ilmiy bilim va tajribalar zamiridayangi, hali o`quvchilarga ma`lum bulmagan ma`lumotlar bilan qurollantirishni tushuntirmoq lozim. Moslikning uchinchi qoidasi «Soddadan murakkabga qarab borish»dir. Kupincha biz tushinib etgan, uzlashtirilgan hamma narsalar sodda, tushinib etmagan, uzlashtirilmagan narsalar esa murakkab kurinadi. Moslik qoidasi yana bir qator talablarga amal qilishni taqozo etadi.Ayniqsa darsda berilaetgan bilimlarni o`quvchilar puxta uqib olishlarigsha imkoniyat yaratish uchun puxta va mustahkam rejaga amal qilinishi, baen qiliniaetgan materiallarining lunda xulosalar chiqarish.,materiallarning ishonchli bulishi uchun omil, misol va dalillar keltirish-kursatma-qurollaridan foydalanish baen qilinaetgan materiallarni turmush bilan, o`quvchilarning shaxsiy tajribalari bilan bog’lab olib borishni talab qiladi. 8.Ta`limda bilim, kunikma va malakalarni puxta va mustahkam uzlashtirish qoidasi. Talimning puxta uzlashtirish qoidasi muhim didaktik talab va qoidalarni, ya`ni o`quvchilar tomonidan tizimli va ongli uzlashtirilgan ilmiy bilimlarni mustahkam, esda saqlab qolish hamda uzlashtirilgan ilmiy bilimlarni uz turmush faoliyatlarida qullay olish malakalari bilan qurollantirishni nazarda tutadi. Demak, puxta uzlashtirishning xarakterli belgisi ta`limni mustahkam esda saqlab qolishdir. Boshqacha qilib aytganda, bu qoida o`quvchilarning xotira faoliyati, ya`ni uquv materiallarini esda qoldirish,esda saqlash va qayta esga tushirishkabi xotira jareni faoliyati faoliyatiga bog’liqdir.Uqv materiallarini mustahkam esda saqlab qolish ayni dars jarayonida baen qilinaetgan uquv materiallarini tizimli va ongli uzlashtirilishiga bog’liq. Avvalgi mashg’ulotlarda hosil qilingan bilim, kunikma va malakalar ancha murakkabroq materiallarni uzlashtiribolish uchun pillapoya, baza bulib hizmat qiladi.Lekin hosil qilingan bilim puxta uzlashtirilgan, yaxshi mustahkamlangan bulishi va va o`quvchilarning xotirasida uzoq vaqt saqlanishi kerak.mustahkamlash qoidasi shulardaniborat bulib, ularga rioya qilmaslik o`quvchilarning ilmiy bilimlarni puxta uzlashtiraolmasligiga sabab buladi. Shunday qilib, bilim, kunikma va malakalarni uzlshtirib olishning mustahkamligiga avvalo hamma uqitish qoidalari: tushunarlilik, tizimlilik va 41 izchillik, nazariya bilan amalietning bog’liqligi. Kursatmalilik, o`quvchilarning ongliligi va faolliligi qoidalarini amalga oshirish bilan erishiladi. Puxta uzlashtirilishning muvaffaqiyati kup jihatdan takrorlash va mashq qildirishga ham bog’liqdir. Takrorlashning ahamiyati shundaki, takrorlash jarayonida faqat oldindaniuzlashtirilgan uquv materiallarigina esga tushirilmay, balki shu uquv materiallariga bog’liq bulgan yangi-yangima`lumotlar ham beriladi,uzlashtirilgan bilimlarning noaniq, tuman bulib qolgan tomonlari oydil`nlashtiriladi va tuldiriladi. Takrorlash, xotirada qayta tiklashni birnecha yul bilanolib borish mumkin.Har bir darsda avvalgi dars materiali bilan yangi material urtasida bog’liqliq urnatish maqsadida uquv yilining oxirida asosiy masalalar buyicha yalpi takrorlanadi. Takrorlashning ikkinchi turi maxsus qaytarishdir.Bunday takrorlash katta mavzularni utib bulgach, shuningdek, ma`lumbir chorak ichida utilgan material yuzasidan olib boriladi. Maxsus takrorlashning keng tarqalgan turi uquv yili oxirida alohida ajratilgan soatlarda utkaziladi. 9.Ta`limda o`quvchiga xos xususiyatlarni hisobga olish qoidasi. Ta`lim-tarbiya jarayonining hamma tomonlari umumsinf o`quvchilari jamoasiga xos xususiyatlarga amal qilgan holda yulga quyiladi. Biroq, har bir o`quvchi uziga hos jismoniy, ahloqiy,ruhiy va boshqa xususiyatlarga egaki, bu uning uquv faoliyatigav katta ta`sir kursatadi. Shu jihatdan ta`lim jarayonida umumsinf o`quvchilarini, hamda shu sinfdagi hariqaysi o`quvchining uziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holdaish kurish muhim didaktik ahamiyatga ega. o`quvchilarning real uquv imkoniyatlarini, ularning rivojlanish jihatlarini urganish hozirgi vaqtda shunchaki hohish emas, balki majburiy talabdir.Busiz uquv jarayonin muqobillashtirish, uni boyitish aqlga sig’maydi. Sinf o`quvchilari jamoasiga xos bulgan umumiy xususiyatlar, avvalo, ma`lumsinf o`quvchilarining jismoniy, aqliy va ruhiy rivojida nomaen buladi. Ta`limning muvaffaqiyatli bulishida o`quvchilarning uziga xos xususiyatlarini kuzatish vaurganish hamda shu xususiyatga mos muomala qilish hal qiluvchi urin egallaydi. Darsda har bir o`quvchining uziga xos xususiyatlarini tula hisobga olish juda qiyin va har doim ham buning iloji bulavermaydi. Pedagog o`quvchilarni darsdagi va amaliy mashg’ulotlar jarayonidagi ishini, uy vazifalarini bajarishini kuzatadi, ularning bilimi, ezma ishlari, yasagan kurgazmamateriallarini tekshiradi.Darsdan tashqari vaqtlarda urtoqlari va boshqalarga bulgan munosabati, xulqi, irodaviy sifatlarini urganadi, ular bilan suhbat qiladi.Kuzatish jarayonida u o`quvchining kuchli va ojiz tomonlarini, uning qiziqishlari, tafakkuri, nutqi, xotirasi, diqqati, haeliga mos bulganxususiyatlarni bilib oladi, o`quvchilarning haetiy va mehnat qobiliyatini urganadi.Bush uzlashtiruvchi dasturning ma`lum bir bir bulimi eki fan buyicha orqada qolish sabablarini aniqlaydi. o`quvchi ularni bilib olgandan keyin birinchi navbatda emon holatlarning ta`sirigabardosh berish choralarini kuradi. Masalan o`quvchining kurish qobiliyati uncha yaxshi bulmasa eki emon eshitsa, uni biringchi qatorga utkazish kerak. Bu narsa diqqati beqaror bulgan o`quvchilarga ham tegishlidir. Bundan tashqari, ulardan tez-tez surash, ularni 42 urtog’iningjavobini qaytarishga, tuldirishga eki uhaqda uz fikrini bildirishga majbur etish lozim. Darsda va uy vazifalarida differentsiallashgan ta`lim elementlarini hisobga olishning muhim vositasidir. SAVOLLAR 1.Didaktika fani yaratilgan zaruriyat, sabablari qaysilar?. 2. Didaktika fanining maqsad va vazifalarini sharhlab bering? 3. Didaktik tushunchalar, ularning mohiyati nimada?. 4. Didaktikaning asosiy metodlarini aytib bering?. Foydalaniladigan asosiy darslik va oquv qollanmalar royxati Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling