Reja; Kirish: Ehtiyoj

EHTIYOJLARNING O'SIB BORISH QONUNI

Reja;

Kirish:

1. 
   Ehtiyoj
   
2. 
   Inson va jamiyatning ijtimoiy ehtiyojlari
   
3. 
   Foydali foyda nazariyasi
   
4. 
   Xulosa
   
5. 
   Foydalanilgan adabiyotlar
   

Kirish

Jamiyatning iqtisodiy asosini, inson hayotiy faoliyatining manbaini tushunish uchun ishlab chiqarish jarayonining mazmunini ko‘rib chiqish zarur.

Ishlab chiqarish jarayoni – bu kishilik jamiyatining amal qilishi va rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan moddiy va ma’naviy ne’matlarni yaratishga qaratilgan maqsadga muvofiq faoliyatdir. Moddiy va ma’naviy ne’matlar yaratish, turli xizmatlar ko‘rsatish jarayoni kishilar iqtisodiy faoliyatining asosiy tomonidir.

Resurslarni tejash-iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish muammolarini hal qilish uchun barcha turdagi resurslardan (moddiy, mehnat, tabiiy, moliyaviy va boshqalar) foydalanishni anglatadi. Odamlar va jamiyatning ehtiyojlari tez o'sib borayotganligi va resurslar cheklangan va kamdan-kam hollarda bo'lgani uchun, muammoni hal qilishda resurslarni tejashning o'mi: nima, qanday qilib, kimga ishlab chiqarish kerak?

Resurslarni tejash milliy iqtisodiyotning ulaming o'sishiga bo'lgan ehtiyojini asosan iqtisodiyot orqali qondirishni ta'minlaydi. Bu chiqindi gazlar va suv chiqindilaridan qimmatli mahsulotlami qo'lga kiritish, chiqindilami utilizatsiya qilish orqali resurslarni kompleks ishlatish, qazib olish, tashish va saqlash vaqtida yo'qotishlami bartaraf etish, qayta ishlash vaqtida chiqindilami kamaytirish, ikkilamchi resurslar va boshqa mahsulotlami xo'jalik aylanmasiga kengroq jalb qilish orqali erishiladi.

Resursni tejashga rioya qilish texnologiya va texnologiya sifatining muhim xususiyati hisoblanadi. Agar ishlab chiqarish va ishlatish uchun kamroq mablag ' sarflashni talab qilsa, texnika resurslarni tejash hisoblanadi. Resurs tejovchi texnologiya kam yoki chiqindilarsiz texnologiya deb ataladi. Resursni tejash zarurati ko'plab turdagi resurslaming etishmasligi, tabiatdagi zaxiralaming kamayishi, ishlab chiqarish xarajatlarining sezilarli darajada oshishi va boshqa omillar bilan bog'liq.

Ishlab chiqarish korxonasida resurslarni tejash uskunalami ishlatishda moddiy va mehnat resurslarini sarflash tezligini oshirish omillarini o'z vaqtida aniqlash va maqsadli ta'sir ko'rsatishdan iborat. Ushbu jarayonlami asbob-uskunalaming texnik holatini monitoring qilish va resurslarni tejash bo'yicha xodimlaming samaradorligi bilan ta'minlash mumkin.

Ma’lumki, har qanday ishlab chiqarish, birinchi navbatda, mehnat jarayonidir yoki boshqacha qilib aytganda, tabiatdagi bor narsalarning ko‘rinishini o‘zining iste’moli uchun muvofiq holga keltirish uchun qilingan mehnatfaoliyatidan iboratdir. Masalan, kishilar tabiatda mavjud bo‘lgan yerdan foydalanib turli xil dehqonchilik, chorvachilik mahsulotlarini yetishtiradilar. O’rmonlardagi daraxtlardan foydalanib, ularning shaklini o‘zgartirib, turli xil yog‘och buyumlar yasaydilar, uylar quradilar. Yer bag‘rida (konlarda) mavjud bo‘lgan turli rudalar (temir, mis, ruh, qo‘rg‘oshin va h.k.), mineral xomashyolardan foydalanib, o‘zlari uchun zarur iste’mol buyumlari, ishlab chiqarish vositalari yaratadilar. Ana shu mehnat jarayonida kishilar, eng avvalo, tabiat bilan, uning kuchlari va ashyolari bilan hamda bir-birlari bilan o‘zaro ma’lum munosabatda bo‘ladilar.

Ehtiyoj

Ehtiyoj — insonning yashashi va kamol topishi uchun kerakli hayotiy vositalarga boʻlgan zaruriyat. Ehtiyoj kishilarning hayotiy vositalariga boʻlgan zaruriyatini ifodalovchi ilmiy kategoriya sifatida taraqqiyotning hamma bosqichlari uchun umumiy va doimiydir. Uning bozor iqtisodiyoti sharoitidagi tarixiy koʻrinishi talab tushunchasidir. Talab ehtiyojdan farq qilib, mustaqil iqtisodiy kategoriya (ilmiy tushuncha) sifatida amal qiladi. Ehtiyojning faqat pul bilan taʼminlangan qismi talabga aylanadi. Demak, talab — bu pul bilan taʼminlangan ehtiyojdir.

Ehtiyoj zarur miqdordagi pul bilan taʼminlanmasa, u „xohish“, „istak“ boʻlib qolaveradi. Talabning bir qator muqobil variantlari mavjud boʻladi, chunki narx oʻzgarishi bilan tovarning sotib olinadigan miqdori ham oʻzgaradi.

MASLOVNING EHTIYOJLAR PIRAMIDASI

Avraam Maslovning ehtiyojlari kontseptsiyasi, ehtimol, eng mashhurdir. Psixolog nafaqat odamlarning ehtiyojlarini tasnifladi, balki qiziqarli taxmin qildi. Maslovning ta'kidlashicha, har bir kishi ehtiyojlarning individual ierarxiyasiga ega. Ya'ni, insonning asosiy ehtiyojlari mavjud - ular asosiy va qo'shimcha deb ham ataladi.

Psixolog tushunchasiga ko'ra, er yuzidagi barcha odamlar barcha darajadagi ehtiyojlarni his qilishadi. Bundan tashqari, quyidagi qonun mavjud: insonning asosiy ehtiyojlari ustunlik qiladi. Biroq, yuqori darajadagi ehtiyojlar ham o'zini eslatishi va xatti-harakatlarning motivatori bo'lishi mumkin, ammo bu faqat asosiy ehtiyojlar qoniqtirilganda yuz beradi.

Odamlarning asosiy ehtiyojlari omon qolishga qaratilgan ehtiyojlardir. Maslou piramidasi bazasida asosiy zaruriy narsalar mavjud. Insonning biologik ehtiyojlari eng muhimdir. Xavfsizlik zarur. Inson xavfsizligi ehtiyojlarini qondirish omon qolishni va yashash sharoitlarining barqarorligini his qilishni ta'minlaydi.

Inson o'zining jismoniy farovonligini ta'minlash uchun hamma narsani qilganidan keyingina yuqori darajadagi ehtiyojlarni his qiladi. Insonning ijtimoiy ehtiyojlari shundan iboratki, u boshqa odamlar bilan muhabbat va e'tirofda birlashishi kerak. Ushbu ehtiyojni qondirgandan so'ng, quyidagilar ta'kidlanadi. Insonning ma'naviy ehtiyojlari - bu o'zini o'zi qadrlash, yolg'izlikdan himoya qilish va hurmatga loyiq his qilish.

Bundan tashqari, ehtiyojlar piramidasining eng yuqori qismida uning salohiyatini ochib berish, o'zini o'zi amalga oshirish kerak. Maslou bu insonning faoliyatga bo'lgan ehtiyojini, aslida u bo'lishga intilish sifatida izohladi.

Maslou bu ehtiyoj tabiiy va, eng muhimi, har bir kishi uchun umumiy ekanligini ta'kidladi. Biroq, shu bilan birga, odamlar o'zlarining motivatsiyalarida bir-birlaridan juda farq qilishlari aniq. Turli sabablarga ko'ra, hamma ham ehtiyojni qondira olmaydi. Hayot davomida odamlarning ehtiyojlari jismoniy va ijtimoiy jihatdan farq qilishi mumkin, shuning uchun ular har doim ham o'zlarini anglash ehtiyojlarini anglamaydilar, chunki ular pastki istaklarini qondirish uchun juda band.

2.Inson va jamiyatning ijtimoiy ehtiyojlari

Biologik va moddiy ehtiyojlardan farqli o'laroq, ijtimoiy ehtiyojlar o'zlarini shu qadar qat'iy his qilmaydilar, ular odatdagidek mavjud bo'lib, ular odamni tezda qondirishga undashmaydi. Biroq, ijtimoiy ehtiyojlar inson hayoti va jamiyatda ikkinchi darajali rol o'ynaydi, degan xulosaga kelish mumkin emas.
Aksincha, ehtiyojlar ierarxiyasida ijtimoiy ehtiyojlar hal qiluvchi rol o'ynaydi. Insonning paydo bo'lishi tongida, zoologik individuallikka qarshi turish uchun odamlar birlashdilar, haramlarga egalik qilish taqiqini yaratdilar, yovvoyi hayvon ovida birgalikda qatnashdilar, "do'stlar" va "notanishlar" o'rtasidagi farqlarni aniq tushunishdi va birgalikda tabiat elementlariga qarshi kurashdilar. Ehtiyojlarning "boshqa" uchun "ehtiyojlar" dan "o'zi uchun" tarqalishi tufayli, inson o'ziga aylandi, o'z tarixini yaratdi. Inson jamiyatda, jamiyat uchun va jamiyat orqali bo'lish - bu insonning zaruriy kuchlarini namoyon bo'lishining markaziy sohasi, boshqa barcha ehtiyojlarni: biologik, moddiy, ma'naviy ehtiyojlarni ro'yobga chiqarishning birinchi shartidir.
  Ijtimoiy ehtiyojlar cheksiz xilma-xil shakllarda mavjud. Ijtimoiy ehtiyojlarning barcha ko'rinishlarini namoyish etishga urinmasdan, biz ushbu ehtiyojlar guruhlarini uchta mezon, mezonlar bo'yicha tasniflaymiz: 1) boshqalar uchun ehtiyojlar; 2) o'ziga bo'lgan ehtiyoj; 3) boshqalar bilan birgalikda ehtiyojlar.

Boshqalarga bo'lgan ehtiyoj bu insonning umumiy xususiyatini ifoda etadigan ehtiyojlardir. Bu aloqa zarurati, zaiflarni himoya qilish zarurati. "Boshqalar uchun" eng ko'p kontsentrlangan ehtiyoj altruizmda - boshqaning nomi bilan o'zini qurbon qilish zaruratida namoyon bo'ladi. "O'zgalar uchun" ehtiyoj abadiy xudbinlik tamoyilini engib, amalga oshiriladi. "Boshqalar uchun" ehtiyojning misoli Y. Nagibinning "Ivan" qissasining qahramoni. "Unga o'zidan ko'ra birovni sinash unga ko'proq zavq bag'ishladi. Ehtimol, bu odamlarga bo'lgan muhabbatdir ... Ammo minnatdorlik bizni favvoradan chiqarmadi.
"O'ziga" bo'lgan ehtiyoj: jamiyatda o'zini o'zi tasdiqlash zaruriyati, o'zini o'zi anglash zaruriyati, o'zini o'zi aniqlash zaruriyati, jamiyatda, jamoada o'z o'rniga ega bo'lish zarurati, jamoada, kuchga bo'lgan ehtiyoj va boshqalar "O'ziga" bo'lgan ehtiyojlar ijtimoiy deb ataladi, chunki ular ehtiyojlar bilan uzviy bog'liqdir ". boshqalar uchun "va faqat ular orqali amalga oshirish mumkin. Ko'pgina hollarda, "o'zlari uchun" ehtiyojlar "boshqalar uchun" ehtiyojlarning allegorik ifodasi sifatida namoyon bo'ladi. Bu birdamlik va qarama-qarshiliklarning o'zaro bog'liqligi haqida - "o'zlari uchun" kerak va "boshqalar uchun" kerak - P.M.Ershov yozganidek: "O'zlari uchun" va "boshqalar uchun" qarama-qarshi tendentsiyalarning bir odamida mavjudligi va hatto "hamkorlik" mumkin. bu alohida va chuqur ehtiyojlar haqida emas, balki u yoki boshqasini qondirish usullari - xizmat va derivativlarning ehtiyojlari to'g'risida ". Hatto eng muhim joyni" o'zi uchun "da'vo qilish, agar boshqa odamlarning da'volariga zarar etkazish mumkin bo'lmasa, ularni amalga oshirish osonroq; U eng samarali vositalaridan kam xudbin maqsadlari bir xil joy deb da'vo -teh "boshqalar uchun" ba'zi bir tovon taqdim kiradi erishish uchun, lekin xotirjam bo'lishi mumkin va ... "
Ehtiyojlari "boshqalar bilan". Ko'p odamlar yoki umuman jamiyatning rag'batlantiruvchi kuchlarini ifoda etadigan ehtiyojlar guruhi: xavfsizlikka bo'lgan ehtiyoj, erkinlik zarurati, tajovuzkorga qarshi kurashish, tinchlikka bo'lgan ehtiyoj, siyosiy tuzumni o'zgartirish zarurati.

"Boshqalar bilan birgalikda" ehtiyojlarning xususiyatlari shundaki, ular odamlarni ijtimoiy taraqqiyotning dolzarb muammolarini hal qilish uchun birlashtiradi. Shunday qilib, 1941 yilda SSSR hududiga natsistlar qo'shinlarining bosqini qayta boshlanish uchun kuchli turtki bo'ldi va bu ehtiyoj universal edi. Bugungi kunda Amerika Qo'shma Shtatlari va NATO mamlakatlarining Yugoslaviyaga qarshi keskin tajovuzi dunyo xalqlarining Yugoslaviya shaharlarini tinimsiz portlatilishini qoralashga bo'lgan umumiy ehtiyojini shakllantirdi, Yugoslaviya xalqining bosqinchiga qarshi murosasiz kurash olib borishda qat'iyatliligini ta'minladi.
Eng obro'li kishi bu ijtimoiy ehtiyojlarga boy bo'lgan va qalbining barcha sa'y-harakatlarini ushbu ehtiyojlarni qondirishga yo'naltiradigan kishi. Bu odam astset, inqilobchi, milliy tribunadir, butun hayotini vatan qurbongohiga, ijtimoiy taraqqiyot qurbongohiga olib boradi.


3.Foydali foyda nazariyasi

Odamlar mollar va xizmatlarni iste'mol qilishadi, chunki ular zavqlanish (yoki qoniqish) manbai bo'lish xususiyatiga ega. Ushbu mulk iqtisodchilari "foyda" atamasini chaqiradilar. Foydali nazariya asoslarini XIX asrning yirik iqtisodchilari G. Gossen (1810-1859), V. S. Jevons (1835-1882), K. Menger (1840-1921), shuningdek, uning izdoshlari O.Bohm-Bawerk ishlab chiqdilar. (1851-1914) va F. Vieser (1851-1926).
  Yuqorida aytib o'tilgan iqtisodchilar iqtisodiy fanlarda "marjinalizm" ("marginallik") deb nomlangan maxsus yo'nalish yaratdilar. Marjinalistik yondashuvning asosiy g'oyasi quyidagilardan iborat edi: mahsulotning qiymati (yoki zamonaviy iqtisodiy tilda - qiymat) uni ishlab chiqarishdagi mehnat xarajatlari bilan emas, balki iste'molchiga etkazadigan foydali samarasi bilan belgilanadi. Ushbu yondashuv klassik maktabning an'anaviy g'oyalariga zid edi (A. Smit, D. Rikardo, K. Marks, D. Mill), chunki u iqtisodiyot faoliyati yakuniy natijalarining ustuvorligini e'tirof etdi. Bu chindan ham to'ntarish bo'lgan va u iqtisodiy fikr rivojlanishida muhim rol o'ynagan, uni "marjinalist inqilob" deb atashgan.
Marjinalizm subyektiv psixologik nazariya deb ataladi va buning uchun barcha asoslar mavjud. Marginalizm asoschilari iqtisodiy fanlarning barcha toifalarini faqat iqtisodiy sub'ektning narsaga bo'lgan munosabati, uning afzalliklari, kutishlari va bilimlariga qarab aniqlash mumkinligiga qat'iy ishonishdi. (Shunday qilib, K. Menger foydalarning o'zi ob'ektiv xususiyatlardan mahrum, bu xususiyatlar ularga odamlarning ularga nisbatan munosabati bilan beriladi) deb yozgan. Bunday fikr u yoki bu shaklda ko'plarning ongiga kelgan va iqtisodchilarnikidan ancha oldinroq - bu, masalan, V. Shekspir dunyoga mashhur pyesaning qahramonlaridan birining og'zi orqali aytgan: "... narsalarning o'zlari yaxshi emas. yomon emas, lekin faqat biz baholaymiz "(W. Shekspir. Gamlet, Daniya shahzodasi. Ikkinchi akt, 2-sahna). Ammo faqat marjinalistlar bu g'oyani butun ilmiy yo'nalishning asosiy boshlang'ich nuqtasiga aylantira oldilar.
Asosiy xususiyatlar bo'yicha marjinalistlarning fikr yuritish yo'nalishi quyidagicha edi. Birinchidan, ular har qanday yaxshilikni iste'mol qilish odatda tabiatda "ortib borayotgan" ekanligiga e'tibor qaratdilar. Boshqacha qilib aytganda, iste'molchi "barchasi yoki hech narsa" tamoyiliga amal qilmaydi, lekin ehtiyojni qondirmaguncha iste'mol qilinadigan tovarning sonini asta-sekin ko'paytiradi (masalan, och bo'lganida, odam bitta sendvichni iste'mol qilsa, boshqasi va hokazo), u o'zini his qilguncha. yaxshi ovqatlangan va chanqaganida u bir stakan suv ichadi, ikkinchisi va boshqalar, chanqoqlik hissi o'tmaguncha).

Xulosa

Yuqorida keltirilgan iqtisodiyot borasidagi mushohadalardan kelib chiqib, nima sababdan iqtisodchilar dunyoga tanqislik nuqtai-nazardan boqishlarini ko’rish mumkin.

Tanqislik tushunchasi iqtisodiy resurslar cheklangan mahsulotlar va xizmalart turlarini ifodalaydi.Tanqislik insondagi istagancha tanlab olish imkoniyatini cheklab, bizga mavjud narsalarnigina tanlay olishni talab qiladi. Endi biz hamma narsalardan xohlagancha foydalana olmasdan, mavjud narsalar bilangina kifoyalanishimiz kerak ekanligini anglatadi. “Hech qachon sichqon tutgichda tekin pishloq bo’lmaydi” degan oddiygina naql iqtisodiyotni o’zagini tashkil etadi. Aytaylik, siz biror-bir mahsulotdan bepul foydalandingiz deylik, ammo huddi shu mahsulotni ishlab chiqargan boshqa bir ishlab chiqaruvchi unga qanchadir mablag’ safrlagan-ku! Biror–bir oddiy bo’lib ko’ringan mahsulotni ishlab chiqarish uchun ham qanchadir o’lchamdagi yer maydoni, ish quroli, qo’l mehnati, bunyodkorlik salohoyati kabilar talab qilinadi.

So'nggi o'n yil ichida firma yoki korxonada resurslarni tejash muammosi ayniqsa keskinlashdi. Mavjud korxonalami texnik qayta jihozlash yoki rekonstruksiya qilish - ulami resurslarni tejaydigan texnologiyalarga o'tkazish zarur. Korxonada resurslaming doimiy aylanishi va o'zgarishi bilan ulami tejash va samarali ishlatish juda muhimdir.

Resurslarni tejash-ishlab chiqarish omillaridan iqtisodiy va samarali foydalanish bilan bog'liq chora-tadbirlar majmui. Barcha resurslar bir xil tezlikda aylanmaydi - ba'zilari ishlab chiqarish jarayonida to'liq iste'mol qilinadi, boshqalari, masalan, uskunalar-qisman va ko'p hollarda bir xil emas va ulaming iste'mol darajasi asosan ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatish xodimlarining ta'sirining etarliligi bilan belgilanadi.

Resurslarni tejash-iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish muammolarini hal qilish uchun barcha turdagi resurslardan (moddiy, mehnat, tabiiy, moliyaviy va boshqalar) foydalanishni anglatadi. Odamlar va jamiyatning ehtiyojlari tez o'sib borayotganligi va resurslar cheklangan va kamdan-kam hollarda bo'lgani uchun, muammoni hal qilishda resurslarni tejashning o'mi: nima, qanday qilib, kimga ishlab chiqarish kerak?

Resurslarni tejash milliy iqtisodiyotning ulaming o'sishiga bo'lgan ehtiyojini asosan iqtisodiyot orqali qondirishni ta'minlaydi. Bu chiqindi gazlar va suv chiqindilaridan qimmatli mahsulotlami qo'lga kiritish, chiqindilami utilizatsiya qilish orqali resurslarni kompleks ishlatish, qazib olish, tashish va saqlash vaqtida yo'qotishlami bartaraf etish, qayta ishlash vaqtida chiqindilami kamaytirish, ikkilamchi resurslar va boshqa mahsulotlami xo'jalik aylanmasiga kengroq jalb qilish orqali erishiladi.

Resursni tejashga rioya qilish texnologiya va texnologiya sifatining muhim xususiyati hisoblanadi. Agar ishlab chiqarish va ishlatish uchun kamroq mablag ' sarflashni talab qilsa, texnika resurslarni tejash hisoblanadi. Resurs tejovchi texnologiya kam yoki chiqindilarsiz texnologiya deb ataladi. Resursni tejash zarurati ko'plab turdagi resurslaming etishmasligi, tabiatdagi zaxiralaming kamayishi, ishlab chiqarish xarajatlarining sezilarli darajada oshishi va boshqa omillar bilan bog'liq.

Ishlab chiqarish korxonasida resurslarni tejash uskunalami ishlatishda moddiy va mehnat resurslarini sarflash tezligini oshirish omillarini o'z vaqtida aniqlash va maqsadli ta'sir ko'rsatishdan iborat. Ushbu jarayonlami asbob-uskunalaming texnik holatini monitoring qilish va resurslarni tejash bo'yicha xodimlaming samaradorligi bilan ta'minlash mumkin.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.А.Kаrimоv. O’zbеkistоn buyuk kеlаjаk sаri. T. «O’zbеkistоn» nаshriyoti. 1998 y.

2. O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.А.Kаrimоv. O’zbеkistоnning o’z istiqlоl vа tаrаqqiyot yo’li. T. «O’zbеkistоn» nаshriyoti1992 y.

3. O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.А.Kаrimоv O’zbеkistоn ХХI аsrgа intilmоqdа. T. « O’zbеkistоn» nаshriyoti 1999 y.

4. O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.А.Kаrimоv. O’zbеkistоn iqtisоdiy islоhоtlаrni chuqurlаshtirish yo’lidа. T. «O’zbеkistоn» nаshriyoti 1995 y.

5. O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.А.Kаrimоv. O’zbеkistоn bоzоr munоsаbаtlаrigа o’tishning o’zigа хоs yo’li. T. «O’zbеkistоn» nаshriyoti 1993 y.

6. O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karmоvning «Jаhоn mоliyaviy- iqtisоdiy inqirоzi, O’zbеkistоn shаrоitidа uni bаrtаrаf etishning yo’llаri vа chоrаlаri» asari. T. «O’zbеkistоn». 2009 y.

Internet saytlar

http://www. cer.uz.

http://www. uzland.uz.

http://www. imf.org.

http://www. mircin.ru.

http://www. nalog. ru

http://www. soliq. uz