Шаҳарсозлик нормалари ва қоидалари

6.2 Лойиҳа (ишчи лойиҳа) учун изланишлар
6.2.1 Инженер – геодезик изланишлар топо геодезик материаллар ва объектнинг бош планини (трассанинг оптимал ҳолатини аниқлаш) ишлаб чиқиш учун зарур бўлган маълумотларни олишни, ҳамда ДТИҲ /ДТИА (ПТЭО/ПТЭР) ва ТИА /ДТҲ (ТЭО/ТЭР)ларда ва бошқа лойиҳадан аввалги ҳужжатларни ишлаб чиқишда қабул қилинган лойиҳа ечимларини тўлдиришни ва деталлаштиришни таъминлаши керак.
6.2.2 Қурилиш майдонларида лойиҳаларни ишлаб чиқиш учун муҳандислик геодезия изланишларида, қоидага кўра, қуйидагилар бажарилиши керак:
топографик - геодезик материалларни, шу жумладан илгариги йилларда бажарилган изланишлар материаллари ва маълумотларини йиғиш ва таҳлил қилиш;
геодезик таянч тармоқларини қуриш (ривожлантириш);
қуюқлаштириш тармоқларини ривожлантириш;
планли- баландликли съёмка геодезик тармоқларини тузиш;
топографик съёмкалар (планларни янгилаш);
бошқа турлардаги изланишларни, шу жумладан хавфли табиий ва техноген жараёнларни ўрганишни ҳам қўшиб, геодезик таъминлаш;
планларни тузиш ва кўпайтириш.
муҳандислик геодезия изланишларининг таркиби ва ҳажми изланишлар дастурида аниқланиши керак.
6.2.3 Илгариги йилларда бажарилган изланишлар материалларини йиғиш ва таҳлил қилиш натижасида координаталар ва баландликлар системалари тўғрисида, геодезик таянч тармоқларининг марказлари ва ташқи белгиларининг турлари тўғрисида, топография съёмкаларини бажариш вақти ва усуллари, уларнинг масштаблари, рельеф кесимининг баландлиги тўғрисида маълумотлар олиниши керак.
6.2.4 Съёмка олиб борилиши (планлар янгиланиши) кўзда тутилган участкаларнинг чегаралари ва майдони, бошқа турдаги изланишларни таъминлаш заруратини ҳисобга олган ҳолда, техник топшириқда белгиланиши керак .
Сув йўлларидан иборат тўсиқлардан ўтиш жойларида топографик съёмка чегаралари, акваторияларда олиб бориладиган муҳандислик геодезия изланишларининг таркиби ва ҳажми гидрометеорологик изланишлар дастурлари талабларидан келиб чиққан ҳолда аниқланади.
Эслатма. Топографик съёмка (текшириш) олиб борилиши кўзда тутилган ҳудудларнинг чегаралари чизма (график) иловаларда аниқланади.
6.2.5 Қурилиш лойиҳасини ишлаб чиқиш учун топографик съёмка, қоидага кўра, 1:5000 – 1:2000 масштабларда, 2-жадвалга кўра олинадиган рельеф кесимининг баландлиги бўйича, рельеф характерига боғлиқ равишда, бажарилиши керак.
Қурилишнинг ер юзасини текислаш ишлари билан боғлиқ лойиҳаси учун
Майдонларни квадратлар бўйича нивелирлаш амалга оширилади. Бунда участка майдонининг конфигурациясига боғлиқ равишда асосий квадратларнинг томонлари 400х400м ёки 200х200м олинади. Асосий квадратларнинг томонлари 20х20метрли тўлдирувчи квадратлар ёрдамида зичлаштирилади, уларнинг учлари нивелирланади, ҳамда квадратлар тўрларини Давлат тармоқларининг бирламчи пунктларига ёки қуюқлаштирилган геодезик тармоққа боғланади.
Эслатма. Томонлари 20х20м бўлган квадратлар бўйича нивелирлаш тайёрланган ва текисланган юза бўйлаб амалга оширилади. Ҳудудни ер юзида ётган ҳар хил тошлар, буталар ва қазилган чуқурлардан тозалаш имкони бўлмаган тақдирда, ҳамда мураккаб рельефли (тепаликлар, ботиқлар, сувлвр ювиб кетган ўйиқлар) жойларда, буюртмачи билан келишган ҳолда 1:2000 масштабли мензула, стереофотограмметрик съёмкани амалга оширишга рухсат берилади. Бунда рельефнинг вертикал бўйича кесими ҳар 0,5метрда ўтказиладиган, кейинчалик 20х20м бўлган квадратлар учларининг баландлигини пландаги горизонталлар ёрдамида аниқлаш билан белгиланади. Бундай съёмкаларнинг майдони ободонлаштирилмаган ҳудуднинг контуридан ортиб кетмаслиги керак.
6.2.6 Саноат, агросаноат корхоналарини, темир йўл станциялари ва узелларини реконструкциялаш (кенгайтириш) лойиҳаларини ишлаб чиқиш, аҳоли пунктларини қуриш лойиҳаларини ишлаб чиқиш учун 1:1000 – 1:500 масштаблардаги топографик съёмкалар амалга оширилади. Бунда рельеф кесимининг баландлиги рельеф характерига боғлиқ равишда 2-жадвалдан олинади.
2-жадвал

Топографик съёмканинг масштаби	Жой участкаси рельефининг тавсифи (характеристикаси)
	Қиялик бурчаги 2°гача бўлган текислик	Қиялик бурчаги 4°гача бўлган паст-баландлик	Қиялик бурчаги 6°гача бўлган ўнқир-чўнқирлик	Қиялик бурчаги 6°дан ортиқ бўлган тоғлик, тоғ олди участкалари
	Жой рельеф кесимининг баландлиги, м
1:5000	0,5; 1	1; 2	2; 5	2; 5
1:2000	0,5; 1	0,5; 1; 2	1; 2	2
1:1000	0,5; 1	0,5; 1	0,5; 1	1
1:500	0,5	0,5; 1	0,5; 1	1

6.2.7 Чизғий иншоотлар трассалари учун инженер – геодезик изланишлар топо тасдиқланган ДТИҲ /ДТИА (ПТЭО/ПТЭР) ва ТИА /ДТҲ (ТЭО/ТЭР) йўналишлар бўйича бажарилиши керак.

Чизғий иншоотлар трассалари учун инженер – геодезик изланишлар таркибига қуйидагилар киради:
трасса йўналиши бўйича мавжуд топографик – геодезик, аэрокосмик съёмка материалларини, ҳамда илгариги йилларда бажарилган изланишлар материаллари ва маълумотларини йиғиш ва таҳлил қилиш;
трасса вариантларини хонаки шароитларда трассалаш ва белгиланган вариантларни дала шароитларида текшириш (рекогносцировка қилиш);
автомобил ва темир йўлларнинг, магистрал каналларнинг, қувурўтказгичларнинг белгиланган вариантлар трассалари бўйлаб, ҳамда индивидуал лойиҳалаш жойларининг (табиий ва сунъий тўсиқлардан ўтиш жойлари, коммуникацияларни, майдончаларни кесиб ўтиш ва б.) топографик съёмкаси;
дала шароитларида теодолит ва тахеометрик йўллари ўтказиб, ва трассанинг бутун узунлиги бўйлаб жарлик ва ўйиқлар билан кесилган жойларда бўйлама-кўндаланг профиллар тузиб трассалаш (трассани жойга кўчириш).
бошқа турлардаги изланишларни геодезик таъминлаш.
6.2.8 Дала шароитларида текширишларда қуйидагиларни аниқлаш керак:
трассанинг белгиланган ҳолатини;
трассани кесиб ўтадиган коммуникациялар тўғрисида маълумотлар йиғиш ва уларга аниқлик киритиш;
мавжуд планлар мазмунининг ҳозирги замон рельефи ва ситациясига тўғри келмаган тақдирда уларни янгилаш амалга оширилиши керак.
планларларни янгилаш, қоидага кўра, иншоот муҳофаза зонасининг кенглигидан кам бўлмаган доирада амалга оширилиши керак.
6.2.9 Автомобил ва темир йўллар, магистрал каналлар, қувурўтказгичларнинг белгиланган вариантлари бўйича изланишлар ўтказилганда топографик съёмкани (планларни янгилашни), трасса вариантларини лойиҳалашни таъминловчи кенгликда амалга оширишга рухсат берилади.
6.2.10 Трасса бўйлаб топографик съёмка (янгилаш) олиб борилиши мўлжалланган жой полосасининг кенглиги чизғий иншоотнинг турига боғлиқ равишда 3-жадвалга кўра белгиланади.
3-жадвал
Чизғий иншоотлар съёмкаси полосасининг кенглиги

Тартиб №	Трасса ва майдонча участкаси	Съёмка масштаби	Полоса нинг кенг лиги, м	Эслатма
1	Жойнинг оддий ҳолатлардаги полосаси	1:10000–1:5000	200-300	Топографик съёмка
2	Жойнинг мураккаб ҳолатлардаги полосаси	1:5000-1:2000	500 ва ундан ортиқ	Топографик съёмка
3	Сув йўлларидан ўтиш жойлар: а) кичик, муфассал планлар б) ўрта, бош планлар	1:1000-1:500 1:10000-1:5000	25-40 Топшириқ бўйича	Топографик съёмка
4	Худди юқоридагидек, муфассал планлар	1:1000	25-40
5	Катта, бош планлар	1:25000-1:10000	Топшириқ бўйича	Топографик съёмка
6	Худди юқоридагидек, муфассал планлар	1:2000	Камида 40-50
7	Кичик сув йўлларининг сув йиғиш ҳавзалари	1:2000-1:5000	Сув йиғиш ҳавзасининг майдони	Топографик съёмка кенг жарликлар ва ёнбағирларнинг бўйлама қияликларни ўлчаш билан бирга
8	Темир йўл станцияларининг майдончаси	1:2000-1:1000	Камида 200-300	Топографик съёмка Магистралдан бошлаб кўндаланг профиллар билан съёмка
9	Гидротехник иншоотлар учун майдончалар	1:1000-1:500	Камида 40-50	Топографик съёмка
10	Магистрал қувурўтказгичлар ва электр узатиш линиялари майдончалари	1:2000 1:1000	Камида 40-50 25-40	компрессор ва газтақсимлаш станциялари, электр подстанциялари; йўл усталари ва йўл назоратчиларга ажратилган майдончаларнинг топографик съёмкаси
11	Йўллар ва бошқа чизғий иншоотлар кесишиш жойлари	1:1000-1:5000	100-200	Топографик съёмка кесишадиган жойларни кесиб ўтиладиган чизиқнинг энг яқин километрига боғланади
12	Тоғли ҳудудлардаги газўтказгичлар участкалари	1:2000; 1:1000	300	Топографик съёмка рельеф съёмкаси билан
13	Бир чизиқда кесишадиган сув тўсиқларидан ўтиш жойлари (ўзан қисмини ҳам қўшган ҳолда)	1:1000	150-200	Топографик съёмка рельеф съёмкаси билан
14	Икки чизиқда кесишадиган сув тўсиқларидан ўтиш жойларининг қайир қисми	1:1000; 1:5000	250	Топографик съёмка рельеф съёмкаси билан
15	Икки чизиқда кесишадиган сув тўсиқларидан ўтиш жойларининг ўзан қисми	1:500	150-250	Топографик съёмка рельеф съёмкаси билан
16	Темир ва автомобил йўллар, кенг ўйиқлар, жарлар ва бошқа чизғий иншоотлар.	1:1000; 1:2000	100-150	Топографик съёмка рельеф съёмкаси билан
17	Трассалар: сув таъминоти, канализация, иссиқлик таъминоти: а) қурилиш билан банд бўлмаган ҳудудлар; б) ўнқир-чўнқир жойлар в) қурилиш билан банд ҳудудлар (тор кўчалардан ташқари) г) шаҳарлардаги тор кўчалар	1:5000 1:2000 1:1000 1:500	Камида 100 100 40 Тақиқ чизиқлар линиясида	Топографик съёмка рельеф съёмкаси билан
18	Ўтиш жойлари: а) тоғли жойлар б) сувли тўсиқлардан ўтиш жойларининг қайир қисми в) Икки чизиқда кесишадиган сув тўсиқларидан ўтиш жойларининг ўзан қисми	1:2000 1:1000-1:5000 1:500-1:2000	200-250 250 Трасса ўқидан ҳар томонга 200метрдан	Топографик съёмка рельеф съёмкаси билан

6.2.11 Ишчи лойиҳа учун муҳандислик геодезия изланишларининг таркиби ва ҳажми лойиҳа ва ишчи ҳужжатлари учун изланишлар таркиби ва ҳажми бўйича кўрсатмани ҳисобга олган ҳолда белгиланиши керак.