Shakllantirish nazariyasi va texnologiyalari
Download 0.65 Mb. Pdf ko'rish
|
kurs ishi Feruza
|
28 II.2.2.Bolalarda fazoviy tasavvurlarni rivojlantirishda o„yinning roli. O‗yin bola uchun nafaqat zavq va quvonch, balki o‗z-o‗zidan juda muhimdir. Uning yordami bilan siz chaqaloqning e'tiborini, xotirasini, fikrlashini, tasavvurini, ya'ni keyingi hayot uchun zarur bo‗lgan fazilatlarni rivojlantirishingiz mumkin. O‗yin davomida bola yangi bilim, ko‗nikma, ko‗nikmalarni egallashi, qobiliyatlarni rivojlantirishi mumkin, ba'zida buni sezmasdan. Matematik xarakterdagi didaktik o‗yinlar nafaqat kengaytirishga, balki bolalarning kosmos haqidagi bilimlarini kengaytirishga ham imkon beradi. Shuning uchun ham pedagoglar darsda va kundalik hayotda didaktik o‗yinlar va o‗yin mashqlaridan keng foydalanishlari kerak. O‗yinning bola hayotidagi roli bebahodir, uning pedagogik jarayonga kiritilishi kattalar va bolaning shaxsiy o‗zaro munosabatlarini tashkil etish usullaridan biridir. Maktabgacha yoshdagi bolalarda fazoviy yo‗nalishni shakllantirish uchun o‗qituvchi har bir yosh bosqichida bolalarning yoshi va psixologik xususiyatlarini hisobga olgan holda o‗z uslubiy ishini qurishi kerak. Bundan tashqari, o‗quv jarayoni bolalar tomonidan asosiy xususiyatlar va munosabatlarni mustaqil ravishda aniqlashga, bolalarning kognitiv qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam berishi kerak. Buning eng oqilona usuli - o‗yinlar va o‗yin mashqlaridan foydalanish. Tevarak-atrofni idrok qilish biror bir mo‗ljal asosida foydalana bilishni talab qiladi, bolalilk yoshidan boshlab o‗zining sezgilari orqali idrok qiladi, ya‘ni tanasining tomonlari bilan mo‗ljal qiladi. Fazoviy tasavvurlarini tarkib toptirishga alohida e‘tibor beriladi. Masalan, bolalar predmet o‗lchamlarining o‗zgarishini ko‗rishni, predmetlarni 3 o‗lchov: uzunlik va balandlik o‗lchamlariga baho berishni o‗rganadilar; ularning kattalik haqidagi tasavvurlari chuqurlashib boradi. Bolalarga shaklan bir-biriga yaqin bo‗lgan geometrik figuralar: doira va oval shaklidagi figuralarni farqlash, umuman olganda, predmetlar shaklini izchillik bilan tahlil qilish va tavsiflab berish o‗rgatiladi. Kichkintoylarda biror predmetning 29 o‗ziga nisbatan (chap tomonimda deraza, old tomonimda shkaf), boshqa predmetga nisbatan (oshxonaning o‗ng tomonida mashina turibdi va chap tomonida esa bolalar turibdi) joylashuvini so‗z bilan belgilash ko‗nikmasi mustahkamlanadi. Bolalarda fazoda mo‗ljal ola bilish, yurish, chopish, gimnastika mashqlari vaqtida harakat yo‗nalishini o‗zgartirish ko‗nikmasi o‗stiriladi. Tevarak-atrofdagi predm etlar orasida bolaga o‗z o‗rnini aniqlash o‗rgatiladi (masalan, men stul orqasida turibman, stul yonida turibman va hokazo). Maktabgacha ta‘lim yoshida bola tevarak-atrof tushunchalarini so‗zlarda ifodalanishini egallaydi: oldinda – orqada, yuqoriga – pastga, chapga – o‗ngga kabi. Yosh bolada tevarak-atrofni idrok qilishda bolaning o‗z tanasi asosiy markaz bo‗lib hisoblanadi va u o‗zining tanasiga nisbatan sezgi organlari orqali mo‗ljal oladi. Keyinroq borib unga yana bir sistema qo‗shiladi. Bu nutqda ifodalashdir, ya‘ni so‗zlar bilan. Bu narsa bolalarda tomonlarni o‗ziga tegishlilarni sezgi, farqlash, aniqlash xususiyatlarini mustahkamlash natijasida bo‗ladi, yuqoriga, pastga, oldinga, orqaga, o‗ngga, chapga kabi. Shunday qilib, bog‗cha yoshi tevarak-atrofning tomonlarini, nomlarini so‗z bilan belgilash sistemasi davridir. Masalan, ―Bayroqchaga qarab yur‖ o‗yini. Maqsad: Bu o‗yin bolaning xotirasini, diqqatini rivojlantiradi. Bolalarning fazoviy tasavvurlari mustahkamlanadi. O‗yinning borishi: Tarbiyachi mashg‗ulotni boshlashdan oldin xonaning turli joylariga bayroqchalarni qo‗yib chiqadi. Tarbiyachi bir bolaga topshiriq beradi. ―Shkafga borib, chapga, chapga 6 qadam yur va uchburchak shaklidagi bayroqchani ol‖ bola topshiriqni bajarib, bayroqchani topadi. Bolalar bunday topshiriqni osongina bajarsalar, topshiriqlar murakkablashtiriladi. Masalan ―8 qadam oldinga yur, o‗ngga buril, 4 qadam yur, chapga buril. U yerda to‗rtburchak shakldagi bayroqchani topasan. O‗yin bir necha marta takrorlanadi. Yana bir o‗yin ―Kunduzi kim qayerda ishlaydi?‖ o‗yinini boshlagach, tarbiyachi: ―Kunduz – shunday vaqtki, bunda hamma kishilar ishlaydi. Ba‘zilar chiroyli buyumlar qiladilar, uy quradilar, meva va sabzavot yetishtiradilar, fabrika va zavodlarda ishlaydilar. Yaxshi mehnat kishini go`zal qiladi va xursand qiladi. Mana, biz ham shahar ko‗chalariga boramiz, kim qanday ishlayotganini ko‗ramiz. Kunduzi ko‗chalarda odamlar, mashinalar ko‗p, ko‗cha harakati qoidalariga rioya qilish kerak. Qani, eslab ko‗ringlar, ko‗chadan o‗tayotganda 30 qanday qoidalarga rioya qilish kerak? Ko‗chada o‗zini qanday tutish kerak?‖-deb aytadi. Shahar ko‗chalari bo‗ylab sayohatdan so‗ng tarbiyachi illyustratsiyadan foydalanib, bolalar olgan bilimlari va tasavvurlarini kengaytiradi. 6 Ba‘zi bir fazoviy tasavvurlar o‗ziga nisbatan predmetning joylashish o‗rni oldida, orqasida, chapda, o‗ngda: qog‗oz varag‗i yuzasida tasvirlangan predm etlarning joylashishi yuqorida, pastda, chap tom onda, o‗ng tomonda, o ‗rtada kabilar m ustahkamlanadi. Fazoviy yo‗nalish didaktik va ochiq o‗yinlar jarayonida, bolaning o‗zi faoliyati bilan maxsus yaratilgan o‗yin sharoitida eng muvaffaqiyatli rivojlanadi. Buning uchun Lego texnologiyalaridan keng foydalaniladi. Turli xil ta'lim o‗yinlaridan foydalanish, LEGO konstruktori darslarga qiziqishni oshiradi, o‗yin motivatsiyasini va ijobiy hissiy fonni yaratadi. Mashg‗ulot davomida tarbiyachi bolalarga harakatlar ketma-ketligini tushuntirib, uning nutqiga rioya qilishi, fazoviy tushunchalardan to`g`ri va to`g`ri foydalanishi, o`z nutqida hunarmandchilik elementlarining fazoviy munosabatini aniq aks ettirishi muhim. Didaktik o‗yinlar va mashqlar mazmunida fazoviy yo‗nalishlarning murakkabligiga mos keladigan ishning quyidagi bosqichlarini ajratib ko‗rsatishimiz mumkin: bosqich. Fazoviy tasavvurlarni "o‗zidan" tayanch nuqtasidan shakllantirish: chap, o‗ng, yuqori, pastki, old, orqa. bosqich. "Ob'ektdan", "boshqa shaxsdan" tayanch nuqtasidan fazoviy tasavvurlarni shakllantirish. Bolalarda bir so‗zda ob'ektning boshqasiga nisbatan o‗rnini aniqlash ko‗nikmalarini shakllantirish. Harakatda uch o‗lchamli fazoda navigatsiya qilish ko‗nikmalarini shakllantirish. Samolyotda harakatlanish ko‗nikmalarini shakllantirish (qog‗oz varag‗ida, ya'ni ikki o‗lchovli fazoda yo‗nalish). Har bir bosqichning muammolarini hal qilishda chap va o‗ng qo‗llarni farqlash qobiliyatini mustahkamlashga e‘tibor berish kerak. Qarama-qarshi yo‗nalishlarni ajratishda mashq qilish, vazifalarni bosqichma-bosqich murakkablashtirish: joylashuvi aniqlanishi taklif qilingan ob'ektlar sonini, shuningdek, bola va ob‘ektlar orasidagi masofani ko‗paytirish. Bolalarni nafaqat 6 A.D .Qurbonovna –―Matematik tasavvurlarni shakllantirish nazariyasi va metodikasi‖ – Namangan- T:2020-107 b 31 ulardan qaysi yo‗nalishdagi ob'ektlarni aniqlashga, balki bu vaziyatlarni mustaqil ravishda yaratishga o‗rgatish kerak. Belgilangan yo‗nalishda harakat qilish qobiliyatini yaxshilash, nafaqat yurish paytida, balki yugurishda ham harakat yo‗nalishini o‗zgartirishni taklif qilish mumkin. O‗rganish jarayonida bolalar tomonidan fazoviy munosabatlarni aks ettiruvchi predloglar va qo‗shimchalarning ma'nosini rivojlantirishga e'tibor bering. Bolalarda fazoviy tasavvurlarni rivojlantirishga qaratilgan o‗yinlarni tashkil etishni ―Oldida, orqasida, yonida, o‗ngda, chapda‖ mashg‗uloti orqali ko‗rib chiqamiz. Mashg‗ulotning maqsadi. Fazoviy tushunchalarni rivojlantirish va mustahkamlash. Ertalab, kunduzi, kechqurun, kecha, bugun, ertaga kabi vaqt tushunchalari haqida m a‘lumot berish. Vaqtga doir tasavvurlarni shakllantirish. Mashg‗ulot turi. Aralash, suhbat, savol-javob. Mashg‗ulot jihozlari: a) qalam, daftar; b) geometrik shakllar; d) uy -ro‗zg‗or asboblariga doir o‗yinchoqlar. Mashg‗ulotning borishi: I.Mashg‗ulotni tashkil etish. II.O‗rganilgan mavzuni mustahkamlash. O‗rganilgan mavzuni mustahkamlash uchun turli didaktik o‗yinlar, topishmoqli o‗yinlar, o‗yinchoqlar, geometrik shakllar, idish-tovoqlar, o‗quv-qurollaridan foydalaniladi. Masalan: ―Aksini top‖ o‗yinida tarbiyachi oldida desa, bola orqasida deyishi kerak, tarbiyachi o‗ngda desa, bola chapda deyishi kerak. 7 — Choynakning oldida nim a bor? — Piyolaning orqasida nima bor? — Likopchaning yonida nim a turibdi? - savollariga javob olish orqali mavzu mustahkamlab boriladi. III. Yangi mavzu ustida ishlash. V. Daftar bilan ishlash. 7 Jumayev M. Maktabgacha yoshdagi bolalarda matematik tasavvurlarni shakllantirish metodikasi va nazariyasi. – T, 2005. 192 b 32 Berilgan shakl doskaga chizib ko‗rsatiladi. Geometrik shakllardan kvadrat, to‗g‗ri to‗rtburchaklar qanday joylashtirilgan, degan savollar orqali suhbat o‗tkaziladi. Bu shakl boshqa shakllarga qaraganda murakkabroq ekanligiga bolalar diqqati jalb qilinadi. Bolalarga ertalab, kechqurun, kecha, ertaga, oldin, keyin kabi vaqt tushunchalari haqida ma‘lumot berish uchun rasmga qarab suhbat o‗tkaziladi. Rasmdagi bolaga Davron deb ism qo‗yib: ―ertalab soat nechada turdi? Keyin u nima qildi? Yuz-qo‗lini yuvganidan keyin nima qildi? Maktabdan qachon qaytdi? Keyin u nima ish bilan shug‗ullandi? Sizning kun tartibingiz qanday?‖ — degan savollarga 3—4 bola javob beradi. Shundan so‗ng dam olish daqiqasi o ‗tkaziladi: Derazamni ochaman, Toza havo kirsin deb. Badantarbiya qilaman, Tanam kuchga to‗lsin deb. Bir, ikki, uch. V.Rasm daftar bilan ishlash. Bolaning kundalik faoliyatini bayon qilish bilan birga daftarda berilgan tarixiy obidalar surati, O‗zbekiston milliy bog‗idagi Alisher Navoiy haykali va paxta terimi to‗g‗risida tarbiyaviy suhbat o‗tkaziladi hamda bolalarning daftardagi bo‗yash mashqlarini bajarishi nazorat qilib boriladi. VI.Mashg‗ulotni yakunlash. Mashg‗ulotda faol qatnashgan bolalarni rag‗batlantirish. Bolalarda matematik tasavvurlarni shakllantirishda shakl va mazmun jihatdan qiziqarli bo‗lgan turli didaktik o‗yin mashqlari keng qo‗llaniladi. Ular odatdagi o‗quv topshiriqlari va mashqlaridan vazifaning g‗ayrioddiy qo‗yilishi (topish, taxmin qilish), uni biron bir adabiy ertak qahramoni (Buratino, Cheburashka) nomidan taqdim etishning kutilmaganligi bilan farqlanadi. O‗yin mashqlarini didaktik o‗yinlardan tuzilishi, maqsadi, bolalar mustaqilligi darajasi, o‗qituvchining roli bilan farqlash kerak. Ular, qoida tariqasida, didaktik o‗yinning barcha tarkibiy elementlarini (didaktik vazifa, qoidalar, o‗yin harakatlari) o‗z ichiga olmaydi. Ularning maqsadi bolalarda ko‗nikma va qobiliyatlarni rivojlantirish uchun mashq qilishdir. 33 Bolalarda fazoviy tasavvurlarni rivojlantirish bo‗yicha ishlar turli yo‗nalishlarda olib boriladi., vazifalar asta -sekin murakkablashtiriladi. a) bolalar biladigan ob‘ektlar orasidagi fazoviy munosabatlarning turli xil variantlari sonining bosqichma -bosqich ko‗payishida; b) ularni bolalar tomonidan ajratish va ularni tegishli atamalar bilan belgilash aniqligini oshirishda; v) ob‘ektlar bo‗yicha, shu jumladan sub‘ekt va uning atrofidagi ob'ektlar orasidagi fazoviy munosabatlarni oddiy tan olishdan mustaqil takrorlashga o‗tishda; d) maxsus tashkil etilgan didaktik muhitda orientatsiyadan atrofdagi makonga yo‗nalishga o‗tishda; e) ob‘ektlarni fazoviy joylashuviga yo‗naltirish usullarini o‗zgartirishda (ob‘ektlarni boshlang‗ich nuqtasi bilan amaliy o‗rnatish yoki o‗zaro bog‗lashdan, ularning masofada joylashganligini vizual baholashgacha); f) fazoviy munosabatlarni to‗g‗ridan-to‗g‗ri idrok etish va samarali takrorlashdan ularning mantiq va semantikasini tushunishga o‗tishda; g) bolalarning ma'lum fazoviy munosabatlar haqidagi bilimlarini umumlashtirish darajasining oshishi; h) ob‘ektning boshqa ob'ektga nisbatan joylashishini aniqlashdan ularning bir -biriga nisbatan joylashishini aniqlashga o‗tishda. Dastlab, bu o‗yinlarni olib borishda, o‗qituvchi harakat paytida ko‗rsatma beradi: ―Stolga o‗ting ... O‗ngga ... Derazaga boring ... Chapga buriling ...‖ va hokazo. qachonki, avvalgisi bajarilsa va bola harakat yo‗nalishini o‗zgartirgandan so‗ng, ob'ektning nomi yozilishi kerak, aks holda bolalar ko‗rsatilgan yo‗nalish bo‗yicha emas, balki faqat ob‘ekt bilan boshqariladi. Bunday o‗yinlarni o‗tkazishni kichik maydon bilan cheklash maqsadga muvofiq.Bolalar olgan bilimlarini keyingi mashg‗ulotda mustahkamlash zarur. Bolalarga bilim berilganidan keyin mustahkamlovchi o‗yinlardan foydalanish samarali natija beradi. Bilimlarni mustahkamlash uchun o‗yinlar: 34 1. «O‗ng va chap» o‗yini. Bolalar xona bo‗ylab harakat qiladilar. Tarbiyachi o‗ng va chap so‗zlari bilan boshlasa bo‗ladigan tana a‘zolaridan birining nomini aytadi, masalan, ―o‗ng qo‗l‖ deydi. Shunda bolalar o‗zlariga juft topib, bir-birlarining o‗ng qo‗llarini ushlashi kerak. Tarbiyachi o‗yinni davom ettirish uchun o‗ng va chap qo‗l so‗zlari bilan boshlasa bo‗ladigan tana a‘zolarining nomini aytadi (Masalan, chap qo‗l, o‗ng qo‗l bosh barmog‗i, o‗ng va chap qo‗l). 2. ―Harakatni o‗zgartir‖ o‗yini. Bu o‗yinda piktogramma usulida tomonlarni shartli belgilar bilan belgilab olinadi va musiqa ostida ko‗rsatilgan belgi bo‗yicha harakat qilinadi. Bolalarga qaysi belgida qanqay harakatlanishi oldindan o‗rgatiladi. ↑-oldinga ← -o‗ngga ↓- orqaga ↔ - sakrash → - chapga ○ –joyida aylanish Oldinga belgisi ko‗rsatilganda bolalar oldinga bir qadam yurishadi, orqaga belgisi ko‗rsatilganda bolalar orqaga bir qadam yurishadi. Chap va o‗ng belgisi ko‗rsatilganda bolalar chapga va o‗ngga bir qadam yurishadi. Sakrash belgisida 3-4 marta sakrashadi, doira ko‗rsatilganda turgan joyda bir aylanib olishadi. Harakatlar bir necha marta takrorlanadi. 8 3. ―O‗yinchoqni top‖ o‗yini. Bolalarga harakat paytida yo‗nalishni o‗zgarishini o‗rgatishga qaratilgan. Uyda xonaning turli joylariga berkitgan o‗yinchoqlarni topishga tayyorlangan ―xatdan‖foydalanish.Tarbiyachi: Bolajonlar kechqurun guruhimizga Karlson uchib kelibdi. Karlson sizlarga atalgan sovg‗alarni olib kelgan.Korlson hazilni yaxshi ko‗radi shuning uchun o‗yinchoqlarni yashirib qo‗ygan. Mana bu xatda 8 A.D .Qurbonovna –―Matematik tasavvurlarni shakllantirish nazariyasi va metodikasi‖ – Namangan- T:2020 104 b 35 o‗yinchoqlarni qanday topishni yozilgan. Tarbiyachi konvertni ochib qo‗ydi. Derazani oldiga borib chapga burildi va 5 qadam yurib o‗yinchoqni topasan. Bolalardan biri topshiriqni bajaradi va o‗yinchoqni topadi. Boshqa bola quyidagi topshiriqni bajaruvchi stolni oldiga turib oldinga 3 qadam yur, uyga burilib 4 qadam yur o‗yinchoqni topasan. Iloji boricha bolalarning o‗yinda ishtirok etishiga sharoit yaratiladi. ―Xazinani toping.‖o‗yini. Xonada o‗yinchoq yoki konfet yashiringan. Bola etakchining buyruqlariga e'tibor qaratib, uni topishi kerak (rahbar aytadi: ―ikki qadam oldinga, biri o‗ngga ...‖ va hokazo). Bola tomonidan topilgan narsa unga beriladi. Turli darajadagi murakkablikdagi chizilgan raqamlarni nusxalash. Kichik guruhda odatiy o‗quv mashqlari o‗yin xarakteriga ega bo‗lishi mumkin va keyin ular bolalarni yangi o‗quv materiali bilan tanishtirish usuli sifatida ishlatilishi mumkin. Mashqni tarbiyachi bajaradi (topshiriq beradi, javobni nazorat qiladi), bolalar esa didaktik o‗yinga qaraganda kamroq mustaqildirlar. Mashqda o‗z-o‗zini o‗rganish elementlari mavjud emas. ―Barglar qaysi daraxtdan?" o‗yini. Bu o‗yin bolalarga daraxtlarning barglarini farqlashni va ularning joylashishini aniqlashni o‗rganishga yordam beradi: yuqorida, pastda, o‗ngda, chapda, daraxtda, daraxt tagida, daraxt ortida, daraxt yonida. 1 -variant. Bolalar barglarni tekshiradilar va teginish orqali har bir barg qaysi daraxtdan ekanligini aniqlaydilar. Keyin bargni ko‗rsatmalarga muvofiq joylashtiring: bargni daraxtga osib qo‗ying, bargini daraxt tagiga qo‗ying, bargini daraxt yoniga qo‗ying va hokazo. 2 -variant. Bolalar barg qaysi daraxtdan ekanligini aniqlaydilar, unga nom beradilar va o‗z xohishlariga ko‗ra joylashtiradilar. Bolalarga ushbu varaq qaerda joylashganligini nomlash tavsiya etiladi. Bolalar taklif qilishlari tavsiya etiladi. 3 -variant. Bolalar o‗z xohishiga ko‗ra varaqni daraxtning tegishli tartibiga ―osib qo‗yishadi‖. Barg osilgan daraxt nomi. Old so‗zlar yordamida gap yoki hikoya tuzing. ―Kim taxmin qilganini taxmin qiling.‖ o‗yini. 36 Maqsad: kosmosda orientatsiyani rivojlantirish. Ob‘ektlarning fazoviy joylashuvini belgilaydigan atamalarni belgilash. O‗ynash uchun 3 ta katta o‗yinchoq kerak. Masalan: qo‗g‗irchoq, ayiq va quyon. Bola markazda o‗tiradi, o‗yinchoqlar atrofga joylashtiriladi. O‗qituvchi bitta o‗yinchoq haqida o‗ylaydi, bola qaysi birini taxmin qilishni taklif qiladi. Yashirin o‗yinchoqning manzili, masalan, quyidagicha: u sizning yoningizda (yoki oldingizda yoki orqangizda) o‗tiradi. U ko‗rsatilgan joyda joylashgan o‗yinchoqni nomlashi kerak. Keyin o‗qituvchi joylarni o‗zgartirishni taklif qiladi. Endi bola o‗yinchoqning manzilini taxmin qiladi. Kelajakda qo‗shimcha farqlar kiritilishi mumkin: o‗ngda va chapda. ―Yuqoridan pastga‖ o‗yin Voyaga etgan kishi pastda va yuqorida joylashgan turli xil narsalarni nomlaydi, ularni almashtiradi. Ob'ektga nom berishda, agar ob‘ekt yuqorida bo‗lsa, bola barmog‗ini yuqoriga ko‗rsatishi kerak, agar ob'ekt pastga tushsa. Masalan: pol, osmon, yer, o‗t, shift, qandil, tom, qushlar, yo‗l, toshlar, oqim, bulutlar, chuqur, quyosh, qum, tog‗lar, dengiz, etik, bosh, tizza, bo‗yin. ―Aksincha‖ o‗yini (qarama-qarshi tushunchani nomlang) To‗p o‗yini. Voyaga etgan odam aytadi: - Deraza tepasida. Bola: - Deraza ostida. Eshikka - eshikdan. Qutida - ... Maktab oldida - ... Shaharga - ... Mashinaning oldida - ... Uzoq - ... Yuqori - ... Yuqorida - ... O‗ngda - . .. Va boshqalar. ―Darvozabon‖ o‗yini Maqsad: bolaning o‗ng va chap tomonlariga yo‗nalishini aniqlash, reaktsiya tezligini, harakatning aniqligini rivojlantirish. O‗yin jarayoni. Kattalar to‗pni bolaga tashlab, bolani to‗p qaerga ketishi kerakligini ogohlantiradi. Bola ma'lum bir yo‗nalishda darvozabon harakatini amalga oshirishi kerak. Bola: Meni bekorga darvozabon deyishmaydi: men doim to‗pni ushlab olaman. 37 O‗qituvchi: Bir, ikki, uch - O‗ng (chap, to‗g‗ri) to‗p, qarang! O‗yin "To‗p menga sakraydi - ko‗kragiga va orqa tomoniga" Maqsad: bolaning o‗z tanasida va kosmosda yo‗nalishini aniqlash (o‗ng - chap, old - orqa), predloglardan foydalanishni aniqlash. O‗yin jarayoni. Bolalar o‗qituvchining ko‗rsatmalariga binoan vazifalarni bajaradilar: To‗pni o‗ng qo‗lingizga oling Uni boshingizdan yuqoriga ko‗taring Va uni ko‗kragingiz oldida ushlab turing. Sekin-asta chap oyoqqa qo‗ying. Orqangizning orqasiga yashiring va boshingizning orqa qismiga teging. Qo‗lingizni o‗zgartiring va boshqalarga tabassum qiling. To‗p o‗ng yelkaga tegadi Va bir muddat qaytib keladi. O‗ng oyoqdan chap oyoqqa, Ha, oshqozonda va hakozo. ―Do‗kon‖ o‗yini Maqsad. Haqiqiy ob‘ektlar guruhidagi fazoviy munosabatlarni tushunishni o‗rganing, javonlarda ob'ektlarning joylashishini og‗zaki ko‗rsating. O‗yin jarayoni. Bola sotuvchi vazifasini bajarib, o‗yinchoqlarni bir nechta javonlarga joylashtiradi va qaerda va nima joylashganligini aytadi. 5-6 yoshli bolalarda ular chap va o‗ng qo‗llarni farqlash qobiliyatini kuchaytiradilar, o‗zlariga nisbatan ob'ektlarning joylashuvi yo‗nalishini aniqlaydilar: yuqorida, pastda, oldinda, orqada, chapda, o‗ngda. Shu maqsadda ular o‗rta guruh bolalari uchun tavsiya etilgan o‗yin mashqlaridan foydalanadilar: ―Kim qayerda turganini taxmin qiling!‖, ―Tahmin qiling, qayerda!‖, ―Qo‗ng‗iroq qayerda chalinayotganini ko‗rsating‖ va hokazo. Ular ikkalasida ham bajarilishi mumkin. sinfda matematika va o‗yinlar. O‗rta guruhda bo‗lgani kabi, bolalar qarama-qarshi yo‗nalishlarni farqlashda mashq qiladilar, ammo vazifalar qiyinlashadi. Bu ular ob'ektlar sonini (2 dan 6 gacha), bolaning joylashishini aniqlashni so‗raganligini, shuningdek, bola va 38 ob‘ektlar orasidagi masofani ko‗paytirishi bilan ifodalanadi. Bolalar asta-sekin ulardan sezilarli masofada joylashgan har qanday ob‘ektlarning joylashuv yo‗nalishini aniqlashni o‗rganadilar. Kattaroq guruhda ko‗rsatilgan yo‗nalishda harakat qilish qobiliyatini mustahkamlash va yaxshilashga, yurish, yugurish paytida harakat yo‗nalishini o‗zgartirishga katta e‘tibor beriladi. Download 0.65 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|