Синдромлар: “Йўтал балғам ажралиши билан” “Ўпка касалликлар билан боғлиқ кўкрак қафасидаги оғриқлар” “Ҳансираш, нафас сиқиш”

Этиология ва патогенези
Касаллик асосан катта қон айланишнинг веналар тромбози асосида ривожланади. Переферик фикотромбоз ривожланишига жаррохлик амалиётлари туғруқдан сўнг давр сурункали юрак етишмовчилиги найсимон суяклар синиши хавфли ўсма давомли иммобилизация сабаб бўлиши мумкин.
Ўпка томирлари тромбози ўпкалардаги қон юришини секинлашуви ва қотиб қолиши ўпка гипертензияси стабиллашиши ўпка васкулити олиб келиши мумкин. Томир обструкцияси ўпка артерияси тизимида рефлектор тизм жумладан тромбоцитлардан биологик актив моддалар ажралиши оқибатида юрак бўлимлари зўриқишига ва ўпка гипертензиясига олиб келади. Ўпка инфаркти веноз туриб қолиши ва ўпка веналарида қайта қон оқиши тизимлараро анастамозлар орқали оқию ўтадиган ўпка тўқималарига бронхиал артериялардан қўшилиши хисобига гемарагик характерга эга бўлади. Ўпка инфарктининг томир обструциясидан 1 суткадан кейин шаклланади унинг тўлиқ ривожланиши 7 суткалардан тугайди. Сиптомлар касалликнинг бориши лакализацияси калибрли билан комренсатор механизмлар холати билан юрак ва ўпка патологияси аниқланади.
Энг кўп учрайдиган белгилар: бирданига пайдо бўладиган нафас қисилиши кўкракдаги оғриқ терининг кулранг тусли оқариши минутига 100 дан ортиқ юрик қисқараши тахикардия базида юрак ритмнинг бузулиши коллапсга олиб борувчи артериал гипертензия хушдан кетиш. Тана хароратини кўтарилиши қон аралаш ёки шилимшиқ қон тупуриш.
Эмболия.вақтида кўпинча яққол нафас қисиши ва ўпкалардаги аускултатив кўриниш ўртасида мос келмаслик кузатилади ўпка инфаркти шаклланишида перкутор товушнинг бўғиқланиш аниқланиши мумкин. Плеврани қўшилиши чегараланган ўлимида нам хириллаш бир томонлама эксудатив плеврит базида ичакда парез харакатнинг сақланиб қолиши ўнг қовурға остида оғриқ билан кўринадигин абдоминал синдром кузатилади. Фақаткина ўпка артериясини йирик томирлари обтурациясида ўпка гипертензияси ва юракнинг ўнг бўлимларини зўриқиш белгилари кузатилади. ТЭЛА манбаси переферик флеботрамбоз белгиларнинг кўрсатиш мумкин. Келтирилган белгиларнинг турли белгилари бўлиши мумкин. Кўринишларнинг турли даражалари ТЭЛА нинг ташхисини ва ўпка инфарктини бир зумда қийинлаштириш мумкин. Ташхис қўйишда юракнинг ўнг бўлимларида ўткир зўриқишнинг ЭКД да аниқланиши ёрдам беради. Рентген ўпка илдизини кенгайиши унинг деформацияси ва чандиқланиши. Ўпка хужайраси бўлимларининг томирлар томонидан камайиши учбурчак шаклини қоронғилашуви шунингдек аниқланиши мумкин. Пастки веналари УЗД доплер текширкви оёқ қўллар чуқур веналари тромбозига ташхисдан ўтказишга ёрдам беради. Эхокардиография ўнг бўлмача зўриқиш белгилари аниқланади.
Гепарин тромбоситар серотонин ва гистаминни, бронх ва томирларни қисқартирувчи хусусиятини сусайтириб шу билан ўпка гипертензиасини хам камайтиради. Гепарин флеботромбозга яхши тасир қилиб УАТЕ га профилактик тасир қилади. Оғриқни қолдириш ва ўпка гипертензиясини камайтириш мақсадида наркотик аналгетиклар берилади (масалан, 1 мл 1% морфина в/и ). Ўпка инфаркти ривожланганда кўкрак қафасидаги оғриқ плеврал хусусиятга эга бўлади, бу холатларда антибиотиклар ва наркотик бўлмаган аналгетиклар бериш мақсадга муофиқ хисобланади.(масалан, в/и 2 мл 50% анальгина). Ўнг қоринча етишмовчилиги ва шок каби касалликни асоратлари келиб чиққада вазопрессорлар билан терапия қилинади.(допамин, добутамин). Бронхоспазм ва қон босими кўтарилганда 10 мл 2,4% эуфиллин бериш керак бўлади. Эуфилин бронхларни кенгайтирувчи, ўпка гипертензиясини камайтирувчи ва антиагрегатцион хусусиятга эга.Статсионарда коагулограмма назорати остида гепаринотерапияни давом эттирилади (суткалик доза — 30 000 ЕД). Гепаринотерапияни 7-10 кун давомида бажарилади. Антикоагулянтлар билан узоқ даволаш флеботронбоз ва УАТЕ ни ретседивланувчи турида тромботест назорати остида буюрилади. Ўпкани кичик артериялари тромбоэмболияси холатларида антиагрегант билан даволаш мақсадга муофиқ бўлади. Шу мақсадда аспирин, тиклонидин (тиклид), тренталдан фойдаланилади. Ташхис тасдиқлангандан кейин тромболитик мақсадда стрептокиназа ёки кўрсатмага биноан хирургик даво бажарилади (тромбэктомия, пастки кавак венага филтр ўрнатиш).