Sir emaski, O‘zbekistonda so‘nggi yillarda barcha sohalar kabi qurilish sohasini rivojlantirishga ham alohida e’tibor berilmoqda

Kurs loyiha ishi


Topshiriq

Quyidagi boshlang‘ich ma’lumotlarga asosan handaqni bir cho‘michli ekskavator bilan qazish:

1. Handaqni o‘lchamlari: tubi bo‘yicha uzunligi - d = 60 m, eni – c = 35 m va chuqurligi H =2,4m (1-rasmga qarang).
2. Tuproq(grunt) - yumshoq lyoss.
3. Ortiqcha tuproq, handaq ichidan 4 km masofaga transport yordamida olib borib to‘kiladi.
4. Mashinalarni o‘rtacha harakat tezligi - 28 km/soat.
5. Yer qazish ishlari muddati - 30 smena.


Loyiha echimi.
Tuproqning fizik-mexanikaviy xossalarini aniqlaymiz.
I-jadvalda berilgan ma’lumotlarga binoan yumshoq lyoss uchun:
1. Boshlang‘ich yumshatilish koeffitsienti K_boshl.=1,45;
2. Qoldiq yumshatilish koeffitsienti K_qold.=1,04;
3. Yo‘l qo‘yilgan qiyalik tikkaligi 1: 0,67 (handaq yon devorlarni sun’iy mustahkamlanmagan holatida).


I. Yer ishlari hajmini hisoblash.
1. Handaq hajmi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:

bu erda: H=2,4m – handaq chuqurligi;
c=35m – handaqni eni;
d=60m – handaqni uzunligi;
Handaqni yuqori yuza o‘lchamlarini (“a” va “v”) topish

2. Bo‘lajak binoning hajmini umumiy handaqdagi tuproqni 80% deb qabul qilamiz, ya’ni .
3. Qurilish maydonida o‘yiqlarni qayta to‘ldirish uchun qoldiriladigan tuproqni hajmi.
4. Handaqga kirish uchun tushish yo‘li qiyaligi 1:10 (m^’=10) nisbat bilan qabul qilinadi.

Tuproqlarning fizik-mexanikaviy xossalari.
1-jadval

№	Tuproqlar	Solishtir. og‘irlik,m^3.	K bosh.	K qold.	Tuproqning guruhi		Harxil chuqurlikdagi qiyaliklarni tiklash, m.
					Eksk. uchun	Buld. uchun	1,5 gacha	1,5-3 gacha	3 va undan ortiq
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.	Yog‘liq tuproq Karbonli tuproq Og‘ir tuproq Yumshoq lyoss Qotgan lyoss Yengil sog‘ tuproq Og‘ir sog‘ tuproq Qumloq Yumshoq qora tuproq Qotgan qora tuproq SHag‘al-mayda tosh.	1,8 1,95 2,0 1,6 1,8 1,75 1,75 1,65 1,3 1,2 1,75	1,27 1,3 1,3 1,2 1,27 1,27 1,45 1,45 1,25 1,25 1,18	1,055 1,075 1,075 1,045 1,055 1,045 1,065 1,04 1,065 1,065 1,065	II III IV I V I II I I II I	III III III I III I II II I II II	1:0 1:0 1:0 1:0,25 1:0 1:0 1:0,25 1:0,25 1:0,25 1:0,25 1:0,5	1:0,25 1:0,25 1:0,25 1:0,5 1:0,5 1:0,5 1:0,5 1:0,67 1:0,5 1:0,5 1:1	1:0,5 1:0,5 1:0,5 1:0,75 1:0,5 1:0,75 1:0,75 1:0,85 1:0,75 1:0,75 1:1

5. Tushish yo‘li qiyaligidagi tuproq hajmi:

6. Tushish yo‘li qiyaligiga qayta tushirish uchun qoldiriladigan tuproq hajmi:
7. Qurilish maydonidan olib chiqiladigan tuproqning hajmi

8. Qurilish maydonida qoldirilgan tuproq hajmi:
V₄=1041,3+129=1170,3=1170m³
I-chi variant. To‘g‘ri cho‘michli ekskavator handaqda tuproqni qazib transportga ortishda ishlaydi. Tuproqning ortiqchasi
berilgan masofaga olib ketiladi. Qayta to‘kish uchun qurilish maydonchasida qoldiriladigan tuproq o‘zito‘kar mashinalarda olib chiqib qurilish maydonchasidagi ag‘darmalarga to‘kiladi. Agar ekskavatorning bo‘shatish balandligi bo‘yicha imkoniyat bo‘lsa, tushish yo‘li qiyaligini butunlay (handaq chuqur bo‘lmay ekskavatorning bo‘shatish balandligi katta bo‘lsa) yoki qisman ag‘darmaga qaziladi.
Tushish yo‘li qiyaligini qolgan qismi o‘zito‘kar mashinalarga ortish bilan qaziladi.


II-chi variant. Handaqda tuproq draglayn ekskavatori bilan transportga ortiladi va ag‘darmalarga to‘kiladi.
III-chi variant. Qayta to‘kish uchun kerak bo‘lgan tuproq buldozer bilan qaziladi. Qolgan tuproq to‘g‘ri belkurakli ekskavator
bilan transportga ortib qaziladi.
2-jadvaldan ko‘rinib turibdiki 0,8 dan 6 ming m³ gacha bo‘lgan tuproq ishlari hajmi uchun cho‘mich hajmi 0,25 dan 0,4 m³ gacha bo‘lgan ekskavatorlarni qo‘llasa bo‘ladi. Bizning loyihada 1 guruh tuproq bo‘lgani uchun, cho‘mich yaxlit kesuvchi milkli yoki cho‘michi tishli bo‘lgan ekskavatorlar qo‘llansa bo‘ladi. CHo‘michi yaxlit kesuvchi milkli ekskavator faqat I-III guruh tuproqlar uchun qo‘llanishini e’tiborga olish kerak.
Ekskavatorni YAMvaN(ENiR)dagi pasportlari bo‘yicha (E 2-1-7 v E 2-1-9) tuproqni qazish uchun to‘g‘ri cho‘michli ekskavatorni qabul qilish mumkinligini aniqlaymiz.

1. 
   E-302 cho‘michi tishli – 0,3 m³.
   
2. 
   E-304 cho‘michi yaxlit kesuvchi milkli – 0,4 m³.
   
3. 
   E-2621A – gidravlik uzatkichli (privod) – 0,25 m³.
   

Draglayn ekskavatorlari.

1. 
   E-302 cho‘michi tishli – 0,35 m³
   
2. 
   E-304 cho‘michi yaxlit kesuvchi milkli – 0,4 m³.
   
3. 
   E-304G – cho‘michi tishli – 0,4 m³
   

E-302 va E-304 to‘g‘ri cho‘michli ekskavatorlar N_t=3,4 m to‘kish balandligiga ega. Bunda handaq chuqurligi 3m bo‘lgani uchun ekskavator handaqga tushish yo‘lini o‘zi qaziy oladi, to‘kish balandligi N_t=3,3m bo‘lgan E-2621A ekskavatori esa ag‘darmaga handaqga tushish yo‘lini faqat yarmini qaziydi, ya’ni qolgan tuproq esa transportga ortiladi.
Har bir qayd etilgan ekskavatorning ish vaqtini va ishining tannarhini aniqlaymiz (3-jadval). Ishlab chiqarish ishlari variantlarini solishtirish uchun texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarni 4-jadvalga kiritamiz (ularni hisoblash jarayonida).
ISHNI OLIB BORISH UCHUN MASHINA VA MEXANIZMLAR TANLASH.
Ekskavatorning tavsiya etiladigan quvvati
2-jadval

Tuproq ishlari hajmi, ming m^3 da		Ekskavator cho‘michi hajmi, m^3da
dan	Gacha	dan	gacha
0,8 6 15 25	6 15 25 40	0,25 0,50 0,75 1,5	0,4 0,75 1,5 2,0

SOLISHTIRILAYOTGAN VARIANTLARNING TEXNIK–IQTISODIY KO‘RSATKICHLARI

4 – jadval

№№	Mehnat sarfi nomlari	Narxi, so‘mda Mash -smenadagi mehnat hajmi
		V a r i a n t l a r
		I	II	III	I	II	III
1. 2. 3. 4.	Tuproqni ekskavator bilan qazish Tuproqni buldozer bilan qazish. O‘zi to‘kar mashinalar-da tuproqni 3 km ga olib borib to‘kish. Xuddi shu qurilish maydoni chegarasida (200m masofaga).	560,17 - 2362-31 287	577,28 - 2677-67 -	450-83 72-78 2362-31 -	21,62 - 101 12,15	17,6 - 114,4 -	17,4 2,17 101 -
	J a m i	3210,01	3255-05	2885-65	133,77	132.0	120,57

Eslatma: narhlar 1991 yil bo‘yicha berilgan, xozirgi narhni aniqlash uchun ularni indeksatsiya koeffitsentiga ko‘paytirish lozim.

TUPROQNI EKSKAVATORLAR BILAN ISHLASHDAGI MEHNAT HAJMI VA NARHI

T/r

Ekskavator-larni ishchi uskunasi ko‘rinishi.

Ekska-vator markasi

CHo‘mich hajmi

CHo‘mich ko‘rinishi

Qazish hajmi, m^3

Vaqt me’yori, mash.soatda

Mehnat hajmi, mash.sm.

Umumiy mehnat hajmi, mash.smenada

I-mash. smena-dagi narhi, so‘mda

Qazish narhi, so‘mda

trans-portga

ag‘darma

trans-portga

ag‘darma

trans-portga

ag‘darma

1. 2. 3. 4. 5.

To‘g‘ri cho‘michli Tug‘ri cho‘michli Draglayn Draglayn Draglayn

E-302 E-304 E-302 E-304 E-304

0,3 0,4 0,35 0,4 0,4

Tishli Milkli yaxlit qirquvchi Tishli Milkli yaxlit kesuvchi Tishli

1041+ 4332= =5373 5373 4379 4379 4379

135 135 1170 1170 1170

3,3 2,9 3,1 3,1 2,8

2,6 2,2 2,5 2,4 2,2

4,05+ 16,85= =20,9 18,4 15,8 15,8 14,3

0,72 0,61 3,75 3,6 3,3

21,62 19,01 19,65 19,4 17,6

25-91 32-80 32-80 32-80 32-80

560-17 623,53 644,52 636,32 577,28

Ekskavator uchun 1 mash. smenani narhi ilovaning 1-jadvalidan aniqlangan.

III – v a r i a n t

1. Tuproqni buldozer bilan qazish.
1. Buldozer handaqda 1041 m³ tuproqni qazib, handaqga tushish yo‘lida esa handaq chuqurligicha tuproqni qaziydi. Dastlab handaqdagi qazish chuqurligini belgilaymiz. O‘rtacha qazish maydoni 36x612196 m² ni tashkil qiladi.
Zarur bo‘lgan qazish chuqurligi .
2. Buldozerning handaqdan chiqib ketishi qulay bo‘lishi uchun, handaqni ikkala tomonidagi qiyalik nisbati 1 : 10 deb olinadi.



Bunda aniqlangan kerakli chuqurlik h_x =
ni tashkil qiladi
3. Buldozerlar bilan qaziladigan tuproq handaqning ikki tomonidagi ag‘darmalarga joylanadi.
Ag‘darmani joylanishi tuproqni qazish tomonidan 1 : 10 deb qabul qilamiz. Bu holda esa ustki kengligi 3m.
Har bir ag‘darmada 1041 : 2 = 520m³ tuproq zich holda joylanadi yoki g‘ovak holatda esa 491 m³ . K_bosh = 5201,45=754 m³ tuproq joylanadi.
Buldozer ko‘p marta ag‘darmaga chiqib tushishi natijasida tuproq zichlanadi, shuning uchun K_bosh=1,1 deb qabul qilamiz.
SHunda ag‘darmadagi tuproqning hajmi 520  1,1  572 m³ ni tashkil qiladi.

4. 
   Buldozer va o‘zi to‘kar mashinalarni handaqqa kirib chiqishi uchun tushish yo‘lini handaqning chuqurligiga teng qilib qaziy oladi, ya’ni 0,7 m ga. SHunda handaqga tushish yo‘lini qazish hajmi tahminan
   

Ux.t.y.═ ni tashkil qiladi
5. Ag‘darmalarni kesim maydoni teng, bu erda:
61 m – ag‘darmaning o‘rtacha uzunligi (handaqning uzunligi bo‘yicha 63,2m bo‘lganda).



Ag‘darmaning balandligi h_ag‘d. ni quyidagi ifodadan topamiz.
bu yerda:
6. Tuproqni handaqdan yig‘ib, ag‘darmaga surib borish masofasi
(ag‘darma asosi=13) ≈ 37m ga teng
7. Jadvaldagi tavsiyalarga ko‘ra handaqdagi tuproqni qazish uchun D3-8 buldozeriga T-100 traktorini tanlaymiz.(5-jadvaldan)
D3-8 ni T-100 buldozeri uchun tuproqni 35 m ga surib borish uchun ENiR (2-1-22) bo‘yicha vaqt me’yorini aniqlaymiz.
N_vaqt=0,55+0,482,7=1,84 mash/soat.
Bu yerda: 0,55 – tuproqni 10 m ga surishdagi vaqt miqdori va
0,48 – har keyingi 10 m uchun beriladigan qo‘shimcha vaqt miqdori.
Bunday qo‘shimchalar 2,7ta bo‘ladi, chunki 37m - 10m=27m 27m:10m=2,7 ta qo‘shimcha.

SHunda ishga vaqt sarflanishi:

ni tashkil qiladi.
Buldozer ishining tannarxi: 2,41mash.sm  33,54 so‘m = 80-83 so‘m.
Bu yerda ilovaning 1-jadvali bo‘yicha 33,54 so‘m quvvati 100 ot kuchli buldozerning 1 mash. smenasining tannarxi.
Mehnat hajmi va buldozerning ish tannarxi bo‘yicha berilganlarni 4-jadvalga kiritamiz.
8. CHo‘michini hajmi 0,3 m³ bo‘lgan E-302 ekskavatorini tuproqni transportga ortib va ag‘darmaga to‘kib ishlashi, transportga ortish ish hajmi – 43,32m³, ag‘darmaga (178-10)=168m³, vaqt sarflanishi: mash.smenani tashkil qiladi.
Ekskavator ishini tannarxi: 18,4mash.sm. x 25,91 so‘m = 476-74 so‘m.
Transport ishlari.
5-jadvaldagi tavsiyalarga ko‘ra cho‘michini hajmi 0,35-0,4m³ bo‘lgan ekskavatorlar yuk ko‘tarish qobiliyati 3,5-5 tn bo‘lgan o‘zi to‘kar mashinalarga xizmat qila oladi.
6-jadval bo‘yicha kerakli o‘zi to‘kar mashinalarni markalarini aniqlaymiz.
1. ZIL – MMZ – 585 – 3,5 tn.
2. ZIL – MMZ – 555 – 4,5 tn.
3. MAZ – 205 - 5 tn.
Eng tejamli o‘zi to‘kar mashina markasini tanlab, hisoblarini 7-jadvalga o‘tkazamiz, jadvalni quyidagicha hisoblab chiqamiz:
O‘zi to‘kar mashina kuzovidagi tuproqni hajmi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
Bu erda: Q- mashinani yuk ko‘tarish qobiliyati tn. da
 - tuproqni solishtirma og‘irligi t/m³ (1-jadvaldan).

Bir cho‘michli ekskavatorlar bilan qazish uchun tavsiya

qilinadigan mashinalar
5-jadval

№.	M A SH I N A L A R.	Ekskavator cho‘michini hajmi, m^3
		0,35 m^3gacha	0,4-0,8	1-2	3-4
1. 2.