Har qanday mulohaza tabiiy ravishda bir necha qismga bo'linadi: - birinchidan, boshlang'ich nuqtani tashkil etuvchi va dalilning yakuniy maqsadini ifodalovchi mavzu yoki holatning aniq ta'rifining mavjudligi; ikkinchidan - va bu mulohazaning asosiy nuqtasi - isbotlanadigan holat foydasiga hizmat qiladigan dalillarni o'tkazish va tahlil qilish. uchinchi har qanday mulohazaning oxirgi holati uning xulosasi yoki yakuniy natijasidir. - Keng ma’noda mulohazalar kompozitsiyasi quyidagi ko’rinishda ifodalanishi mumkin:
- 1. Kirish (boshlang'ich). Bu mavzu bo'yicha dastlabki ma'lumotlarni taqdim etadi.
- 2. Asosiy qism: a) asosiy tezisning shakllantirilishi; b) argumentlarni tezisning isboti ketma-ketligi sifatida berish.
- 3. Xulosa.
- Tezis aniq ifodalangan va isbotlanadigan bo’lishi kerak. Argumentlar ishonchli va etarli bo'lishi kerak. Argumentlar sifatida dalillar keltiriladi. Dalil eng jiddiy va eng aniq isbot hisoblanadi.
- Mulohazalash turlari
- Amalda turli xil mulohazalash turlari mavjud: Mulohazalash-isbotlash, mulohazalash-tushuntirish, mulohazalash-fikrlash. Ushbu turlarning har biri o'z xususiyatlariga ega.
- Mulohazalash-isbotlash-bu monologik bayonot bo'lib, uning maqsadi tezisning chinligini yoki yolg'onligini isbotlashdir. Uning odatiy sxemasi quyidagicha: savolga munosabat - savol-tezis (savolga javob) - tezisning isboti - xulosalar. Tezisdan keyin har doim "Nima uchun shunday?"» degan savolni qo’yish kerak.
- Mulohazalash - tushuntirishda tezisning chinligini yoki yolg'onligini isbotlashning hojati yo'q. Mulohazalash - tushuntirishning asosiy vazifasi tezisning mazmunini iloji boricha aniqroq ochishdir.
- Mulohazalash-афчьдфырfaxmlash, odatda, savol-javob shaklida, savollarni matnda aks etadimi yoki yo'qmi degan savolga asoslanadi. Mulohazalash-faxmlash misollar berish, taqqoslash yoki qarama-qarshilik ko'rsatish, sabab-oqibat munosabatlarini ko'rsatish, ajratish, kengaytirish yoki umumlashtirish zarur bo'lgan tushuntirish va isbotlarni o'z ichiga oladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
