Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Àlkuin và u 
nin 
g shîgirdlàri màîrifni yo 
yishdà kàttà õizmàt 
qilgàn. 
Vizàntiya màdàniyati. O‘rtà àsrlàr dàvridà Vizàntiya 
o‘zigà õîs yuksàk màdàniyati bilàn Yevropa 
ning eng ilg‘îr 
màmlàkàti bo‘lib qoladi. Sababi, gårmàn qàbi 
làlàri istilîsi 
nàtijàsidà inqirîzgà uchràgàn G‘àrbiy Rimdàn fàrqlirîq, 
Vizàntiyadà àntik màdàniyat àn’ànàlàri sàqlànib, vizànti-
yaliklàr hà 
yotidà yunîn hàmdà Sharq màdàniyat 
làri qî-
rishmàsi — elli nizm muhim o‘rin tutgàn.
Ilm-fàn eng rivîjlàngàn shahar, «fànlàr înàsi» – Àfinà 
edi. Plàtîn (mil. àv. IV àsrdà) Àfinà àkàdåmiyasigà àsîs 
sîlgan. «... Platon asos solgan bu ilmiy maskan ming 
yildan ziyod davr davomida nafaqat yunon, balki butun 
Sharq-u G‘arb olamining rivojiga kuchli ta’sir o‘tkazadi, 
insoniyat taraqqiyotining istiqbolini belgilab beradi. Shu 
bois ham Platon Sharq ilm-fanida «ustodi avval», ya’ni 
33-rasm. Alkuin

---

42
I BOB. O‘RTA ASRLARNING ILK DAVRI
birinchi muallim degan sharafli nom bilan shuhrat qo-
zonadi»
2
.
Vizàntiyaning iqtisîdiy tàràqqiyoti ehtiyojlàri yangi 
o‘quv và ilmiy màrkàzlàrni vujudgà kåltiràdi. Kînstàn-
tinîpîldà IX àsrdà Màgnàvr îliy màktàbi, XI asr o‘rta-
larida huquqshunîslik và fàlsàfà fàkultåtlàridàn ibîràt 
univårsitåt îchilàdi. Pîytàõtdà îliy tibbiyot màktàbi hàm 
fàîliyat yuritar edi.
Vizàntiyadà tarix, geo 
grafiya va 
tabiiy fànlàr hàm ri 
vîjlàngàn. O‘r 
tà 
àsrdà Vizàntiya gà shuh ràt kåltir gàn 
shi shàsîzlik, kulîl chilik, bo‘ yoqlàr 
tàyyorlàsh sir 
làri àntik dàvr 
dàn 
sàqlà 
nib kå 
lgàn. VII àsr 
dà ixtirî 
qilingàn «gråk îlîvi» Vizàn tiya ning 
dångiz jànglàridàgi muvàffàqiyatlàrini ta’ 
minlàgàn.
Tarixchilar o‘zlari ishtirok etgan voqealarni batafsil 
bayon etardilar. Geograflar esa xarita va shahar chizmasini 
chizardilar. O‘sha vaqtlarda Yevropaning boshqa qismida 
bunday ishlar qilinmagan edi.
«Gråk îlîvi» ulîqtirilàdigàn yonuvchi mîddà 
bo‘lib, uni nåft, îltingugurt, sålitrà, turli qàtrîn-
làr àràlàshmàsidàn tàyyorlàshgàn. Vizàntiya hàrbiy 
kåmàlàridà fîydàlànilgàn.