Tilshunoslik asoslari
Download 2.59 Mb. Pdf ko'rish
|
Tilshunoslik asoslari (O\'lmas Sharipova, Ibrohim Yo\'ldoshev)
qizamiq
so 'zi o 'm ig a gui so ‘zi, chayon so ‘zi o 'm ig a eshak, otiyo ‘q so 'zlarin in g ishlatilishi eviem izm ho disalaridandir. Jam iyat taraq q iy otinin g keyingi davriarida dag 'al, q o ‘pol, n o q u lay s o ‘zlar o 'm ig a yoqimliroq, silliqroq www.ziyouz.com kutubxonasi so'zlarni ishlatish hodisasi h am evfem izm k o 'rin ish la rid a n d ir. M asalan, o 'ld i so ‘zi o 'rn ig a vafot etdi, qazo qiidi, dunyodan o'tdi, dunyodan ketdi, jo n in i egasiga topshirdi, k o ’z i y u m ild i kabi. B o ‘g ‘oz xotin o 'm ig a ikkiqat, o yo g ‘i o g ‘ir, y u k i bor, y u k li xotin, hom ilador kabi so 'z y o k i s o ‘z birikm alari ish latilad i. Evfemizm adab iy otd a stilistik v o sita sifatida k atta rol o 'y n a y d i. Jam iy atn ing b a ’zi bir ijtim oiy guru h lari m eh n at q ilm a y tek in x o 'rlik bilan hayot k e c h iru v ch ilar chunonchi, o 'g 'ri, b e z o ri va qim orbozlar o'zlarining yo m o n niyatlarini, yovuz n ia q sa d la rin i bo sh q alard an yashirish u c h u n s o ’zlarg a h a r xil m a ’n o b e rib q o ‘Ilaydilar. Bunday so‘zlarg a a rg o deyiladi. M asalan, til s o 'z i o 'm ig a lay, o ‘g'irlamoq s o 'z i o 'r n ig a ovqatianmoq, o ‘Idirm oq so 'zi o ‘m ig a saliasini olib kelm oq so 'zlarin i ishlatadilar. TERM INOLOGIYA H ar b ir til shu tilga m an su b x a lq n in g m oddiy v a m a ’n a v iy dunyosini b u tu n bo rlig'ich a o 'z id a ak s ettiruvchi yo rq in k o 'z g u bo'lib, insonning m ehnat va ijtim o iy faoliyati b ila n uzviy bo g'liqd ir. Shu bois, jam iyatda s o d ir b o ‘lgan h ar q a n d a y v o q e lik yoki o'zgarish, birinchi n av b atd a, tild a o ‘zini nam oy on etadi. Tarixiy, ijtim oiy-iqtisodiy ta ra q q iy o t davom ida tiln in g lu g 'a t tarkibi tadrijiy ravishda doim o rivojlanib, boyib b o rad i. Bu boyish jam iy at rivojlanishi n a tija sid a paydo b o 'Ig a n y a n g i tu sh u n ch alam i ifodalovchi y a n g i so'zlar, n om lam in g v u ju d g a kelishi hisobiga sodir b o 'lad i. T ilning lu g 'a t tarkibi, u n in g lek sik-sem an tik sistemasi doim o o 'z g a rib boradi, ayni z a m o n d a , jam iyat u c h u n keraksiz h o lg a k e lg a n tu sh u n c h a yoki p r e d m e t nom larini ifodalab kelgan s o 'z la r arx aik so 'z sifatida is te ’m o ld a n chiqib, u n in g o 'ra in i y an gi s o 'z la r egallaydi, Lekin is te 'm o ld a n ch iq qan so 'z la r m iqdori y an g i p a y d o b o 'lg a n so 'z la rg a n is b a ta n an ch a kam b o lladi. Lekin b a 'z i h o lla rd a b u n in g aksi h am b o ‘lishi m um kin. Albatta, lug'aviy b irlik la rn in g iste ’m o ld an c h iq is h i lingvistik va ekstralingvistik o m illa r asosida, tiln in g ta b ia ti, til taraqqiy oti qonuniyatlari a so sid a r o ‘y beradi. B unda ik k i a so siy hodisa kuzatiladi: www.ziyouz.com kutubxonasi 1. Jam iyat v a ta b ia td a g i narsa-hodisalam ing yo'qolish i bilan u la m in g ifodachisi b o ‘lg a n so 'z la r ham y o ‘q bo 'lad i, hozirgi til stru k tu rasid an (lu g 'a t sistem asid an) chiqadi va tarixiy so'zlarga aylanadi. 2. Tilning tak o m illash u v i jarayonida narsa-hodisaning m o h iy atin i aniq, to 'la va to 'g 'r i ifodalay o lm aydigan lug'aviy b irlik la r iste ’m o ld an chiq ib, ularaing o 'm in i hodisani aniq, t o 'g 'r i va to 'la ifo d alay d ig an lu g 'av iy birliklar egallaydi. D iaxron a sp ek td a o 'z b e k term inologiyasida faol b o ‘lg a n r lekin, yuqorida aytg an im izd ek , b u g un g a kelib m uayyan so h a la rd a k o 'p g in a ja ra y o n v a narsa-hodisalam ing y o 'q bo'lib k e tis h i natijasida u la m i ifodalovchi Download 2.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling