Tilshunoslik asoslari
Download 2.59 Mb. Pdf ko'rish
|
Tilshunoslik asoslari (O\'lmas Sharipova, Ibrohim Yo\'ldoshev)
yozuv ch o ‘tka si
m a’nosidagi bi s o 'z i bilan b o g 'lab ta lq in qilinadi. M ahm ud K oshg'ariyning XI a s rd a m aydonga k e lg a n filologik «D evonu lu g 'o tit turk» a s a rid a b itik term inining u c h m a ’nosi qayd qilingan: 1. Kitob. 2. Yozuv (xat); «angtb b itig i Ье1дяЫк ~ u n in g yozuvi m a’Ium, belgilik»; 3. T u m o r (o'g'uzcha): «oi bitik -t-uldy ~ u k ito b n i k o 'ch irib yozdi»; «ol bitik juzsadi ~ u x atn i o 'chirm oq istadi»; «ol bitik tam g'alad y ** u xatga, k ito b g a xon tam g 'asin i urd i» ; «Men aibar b itik jutturdum - m en u n g a xatni o 'c h irtird im » . O ’rta asrlarda tu m o r term ini «bukJab o'raJgan noma; o ‘rama qog'oz; xat; y irik yozilgan har qanday yozuv; duo yozijgan qog'oz» m a ’n o la rn i ilodalab kelgan. «Devonu lu g 'o tit turk»da b itm oq f e ’lidan yasalgan y a n a boshqa term in lam i ham ko'rishim i 2 m u m k in : «bitigu - tu rk la r v a bo shq alam ing siyohdoni»; «bitiklik e r ~ yozuv egasi (yozuvni biladigan kishi) m a’nosida»; «bitiklik пен, - b itis h g a m o'ljallangan, u stig a yoziladigan narsa»; «bitik bititguchi - x a t bituvchi. O 'g 'u z va qipchoqlarda b u s h a k l bititdAchi s h a k lid a qo'llanadi». Yusuf Xos Hojibning « O u ta d g 'u bilig» (« S ao d atg a yo'llovchi bilim») asarida ham b itik term in i k o ‘p m iq d o rd a uchraydi. U k o 'p ro q maktub m a 'n o s id a k elg an : «3803. Elig m a yana bir bitig bersyni, O q u su n b itig n i шен>а bytsyni. Y a’ni: Elig bam yana bir maktub bersin, (U) m aktubni о 'qisin, m enga ishonsin. 3804. Elig aydbi u d tb im b itig b ir уо1ы, ВШдкд y a n u t www.ziyouz.com kutubxonasi q u l d u yash-teg tolhi. Ya’ni: Elig aytdi: Bir yo'la m aktub yubordim, M aktubga javob qildi yo sh i rasoiaiga xos. Shuningdek, « Q u ta d g ‘u bilig»da bitik term ini kitob yoki yozuv m a ’nolarida ham q o 'lla n g a n : «2192. Bitib qodm asa erdi bilga bitig, Saqishqa n e k u e rd i al ya»> etig. Ya’ni: Donolar yozuv (kitob) yozib qoldiim asalar edi, Hisob uchun qanday chora, iloj, tadbir bo ‘la i edi» Bulardan tash q a ri, «Q u tad g 'u bilig»da «vasiyatnoina, pandnoma va nasihatnom a» m a’nolarida birikm a shaklidagi qumaru bitig term in i ishlatilgan: «A ytoldu elig k A qum aru bitig qodiribishun ayur. Y a’ni: O yto'ldi eligga nasihatnoma yozib qoidiiishini aytadi». U sh b u term in tark ib id ag i qumaru so'zi qadim gi turkiy tild a «vasiyat; pand-nasihat, o'git» m a’nolarini ifodalagan. Asarda Yusuf X o s H ojib birikma sh ak lid ag i kag'az bitig term inidan ham foydalanadi. Bu term in yo zu v qog'ozini ifodalaydi: «1327. BitigynlA aldbi bu k a g 'a z bitig, Bayat athi birlA bitidi bitig. Ya’ni: S iyohdon bilan yozuv qog'ozi oldi, Xudo nom i bilan (ya 'ni bism illo deb) xa t yozishga kirishdi». Taxm inan XV1-XV1I asrlardan e ’tiboran Download 2.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling