Tilshunoslikka kirish fanining predmeti

CHOG’ISHTIRISH METODI ing. method of analytical comparision, nem. verglei-
chende Methode, komporative Methode, rus. metod sopostavitelniy. Ikki yoki undan 
ortiq tillarning strukturasi va birliklarini bir-biriga o’xshash va noo’xshash tomonlarini 
bilish maqsadida tasvirlash. Ushbu metod yordamida bir tilda tasvirlash jarayonida 
payqalmagan xususiyatlar ochiladi.
STRUKTURAL ANALIZ METODI ing. structural method, nem. strukturelle 
Methode, rus. metod strukturniy. Ushbu metod til birliklari orasidagi munosaba tlarni, 
tobeliklarni tasvirlaydi. Struktural analiz metodi til va nutqni ajratish, til birliklari 
orasidagi o’xshashlik va noo’xshashliklarni, joylashish tartibi va boshqa nisbiy 
aloqalarni aniqlash uchun xizmat qiladi. 
PRAGA FUNKSIONALISTLARI METODI Ushbu metodga ko’ra til funksionaldir, 
yani ma’lum maqsadga qaratilgan sistemadir. Tilning butun birliklari fikr ifodalash va 
aloqa qilish uchun xizmat qiladi. Til sistemasini har taraflama - fonologik, morfologik, 
sintaktik va leksik jihatdan tahlil qilish lozim. Praga funksionalis tlari tildagi tovushlar 
funksiyasini tekshirib, taxlil qilib, tadqiq qilib, fonologiya ilmini vujudga keltirdilar. 
KOPENGAGEN GLOSSEMATIKACHILARI METODI Ushbu metod tilning 
tovush tomonini ham, ma’no tomonini ham inkor etadi. Uning tarafdorlari til sof 
munosabatlardan iborat deb hisoblaydilar. Glossematikaning vazifasi matnni tahlil 
qilishdan ibiratdir. Bu tahlil yordamida tilning sistemasi aniqlanadi. Tahlilning birinchi 
bosqichida til birliklarining ifoda darajasi mazmun darajasidan ajrat iladi, so’ngra bu 
darajalarning har biri mayda qismlarga bo’linadi. Qismlarga ajratish abzatslar, qo’shma 
gaplar, sodda gaplar va boshqalar orasidagi chegaralarga ko’ra olib boriladi.
AMERKA DESKREPTIV ANALIZ METODI ing. descriptive method, nem. 
deskreptive Methode, rus. deskriptivniy metod. Lingvistik birliklar va ular o’rtasidagi 
distributsiyani aniqlash. Distributsiya til elementlarining nutqdagi hamma holatini, 
uning nimalar bilan yondoshligi va nimalar o’rnida kelishini h isobga olgan holda 
tavsif qilishdan iborat. Nutqdagi gaplar chegaralanadi. Gapla r segmentlarga 
(tovushlarga) ajratiladi. Segmentlar bir fonemaga, bir necha fonemaga yoki morfemaga 
teng kelishi mumkin. Bundan maqsad segmentlarning qaysi birini boshqasi bilan erkin
almashtirish mumkinligini aniqlash. Segmentlarni erkin almashtirish uchu n lingvistik 
birliklar distributiv tahlil qilinadi.